Deze drie lessen maken je smartphone nóg slimmer

Je smartphone is je vriend. Dat we worden voorzien van advies over welke schoenen, boeken of cd’s we misschien ook leuk vinden, is inmiddels normaal. Apps en wearables voor gezondheid, energieverbruik of financiën, voorzien ons ook op allerlei manieren van advies. Zelfs voor het opvoeden van je pasgeboren kind kun je raad vragen bij een app gekoppeld aan een slim rompertje zoals Mimo. En voor de mensen die niet willen luisteren is er binnenkort ook de Pavlok-armband die je met electroschokken van de bank af dwingt te komen.

De afgelopen jaren ben ik zelf inderdaad steeds meer op mijn smartphone gaan vertrouwen. Als ik ergens heen moet volg ik blindelings de kaartapp in mijn telefoon, het subtiele gebrom in mijn broekzak herinnert me er dikwijls aan dat ik niet te laat moet vertrekken voor mijn volgende afspraak.

Sommige gebruikers ervaren hun telefoon dan ook als onderdeel van hun lichaam, stelt media-onderzoekster Sherry Turkle. Ze rapporteren een sterk gevoel van onrust als ze hem niet bij zich hebben, alsof ze niet helemaal compleet zijn zonder telefoon.

Dus ja, we hebben een intieme band met onze telefoons. Maar moet ik ook luisteren naar wat mijn telefoon me vertelt? Dan zou mijn telefoon eerst een aantal zaken moeten verbeteren. Lees je mee telefoon?

Les 1. Wees eerlijk over wat je wel of (nog) niet kan

Een smartphone is een technologisch wonder. We dragen meer computerkracht bij ons dan NASA gebruikte om een man op de maan te zetten. Maar toch is lang niet alles wat het ding meet of beweert correct. Op dit moment weet ik niet of iets wat mijn telefoon beweert daadwerkelijk de moeite waard is. Hoe meet hij bijvoorbeeld mijn gedrag? En waar zijn de tips en adviezen die ik krijg op gebaseerd?

Echt goed meten van gedrag is vaak nogal problematisch. Op apps en aan onze telefoons gekoppelde hardloopgadgets is kritiek omdat ze bewegingen en activiteiten verkeerd interpreteren. Ze onderschatten bijvoorbeeld beweging bij tragere lopers, zoals mensen met obesitas of hoogzwangere vrouwen. En dan is beweging nog iets relatief simpels. Bij stress wordt het nog moeilijker een accurate meting te verkrijgen. Dit soort onbetrouwbare metingen blijken voor gebruikers reden om te stoppen met het gebruik van een activiteitstracker.

Onderzoek heeft aangetoond dat mensen meer geneigd zijn technologie te vertrouwen als het ook eerlijk is over wanneer het faalt

Naast de betrouwbaarheid van meetwaarden is het ook de vraag waar een app haar advies vandaan haalt. Als je beste vriend tegen je zegt dat je misschien even rustig aan moet doen, kun je vragen waarom hij dat denkt. Een stressmonitor die je aanbeveelt een rondje te gaan lopen kun je niet vragen waarom hij denkt dat je gestrest bent. Misschien interpreteert hij de meetwaarden of de situatie wel verkeerd, of ben ik het er helemaal niet mee eens.

Het lijkt er dus op de apps en gadgets die me willen helpen mijn leven te verbeteren de komende tijd nog wel genoeg fouten zullen blijven maken. Toch denk ik dat ze dan alsnog nuttig kunnen zijn. Onderzoek in robotica heeft aangetoond dat mensen meer geneigd zijn technologie te vertrouwen als het ook eerlijk is over wanneer het faalt. In experimenten met een flight simulator bleek dat piloten beter met een automatisch systeem samenwerkten en het eerder vertrouwden als het aangaf dat het onzeker was over eigen beslissingen.

Aan de TU Delft wordt gekeken naar het ontwerp van self-explaining agents, software die zijn beslissingen aan de gebruiker uitlegt. Zo zou je als gebruiker een idee kunnen krijgen waar je app haar adviezen vandaan haalt. Dat verkleint ook het ‘waar komt dit nou weer vandaan’- of ‘wat mijn telefoon nu doet’-effect. Eerlijkheid lijkt hier dus troef. Ook als dat betekent dat een slimme app moet bekennen dat zij misschien niet zo perfect is als we hadden gehoopt.

Les 2. Niet achter mijn rug om over me roddelen

Als je intieme gegevens aan een app toevertrouwt, wil je ervan uit kunnen gaan dat die vertrouwelijk worden behandeld. Dokters en coaches zijn door wetten en gedragscodes tot geheimhouding verplicht, onze apps en alles metende smartphones niet.

Marktonderzoek laat zien dat veel mensen zich zorgen maken over wat er met de persoonlijke gegevens die door health apps en wearables worden verzameld gebeurt. Niet geheel onterecht, want de computer is vaak geen neutrale adviseur, maar heeft in feite een dubbele agenda. Aan de voorkant lijkt hij het beste met je voor te hebben, aan de achterkant wordt geld verdiend aan adviezen en persoonlijke gegevens.

Onderzoekbureau Evidon liet zien dat een aantal bekende gezondheidsapps gegevens doorspeelt aan een netwerk van derde partijen, waaronder bekende dataverzamelaars zoals Acxiom. De twaalf apps uit het onderzoek verspreiden hun data naar maar liefst 76 verschillende partijen.

De vervolgvraag is dan: hoe gebruiken die bedrijven de data? Datanetwerken waarin gegevens worden verhandeld en doorverkocht zijn erg ondoorzichtig. De potentie en het doel van verzamelingen wordt duidelijk als we patenten zoals die van Jawbone, fabrikant van populaire fitnesstracker Jawbone up, onder de loep nemen. Jawbone heeft een patent voor een zogenoemd lifeotype, een masterprofiel dat data uit verschillende wearables en externe bronnen combineert om een compleet plaatje van iemand gedrag en persoonlijkheid te krijgen. Ze beschrijven in het patent hoe ze van lifebits (rauwe data) naar life-bytes (geanalyseerde gegevens) naar lifeotypes (lifestyleprofielen) gaan.

Het resultaat kan bijvoorbeeld een levensstijlprofiel zijn van iemand met overgewicht, matige beweging en een ongezond voedingspatroon dat op een verhoogd risico op diabetes duidt.

De manier waarop data verhandeld en gebruikt worden is de meeste gebruikers echter niet helder. En dat werkt het vertrouwen tussen diensten en gebruikers niet in de hand. Het World Economic Forum concludeert dat het gebrek aan vertrouwen op dit moment een van de grootste problemen in de interacties tussen bedrijven en gebruikers.

De oplossing? De gebruiker controle geven over zijn eigen gegevens. Sommige gebruikers zullen het dan ook niet erg vinden om die gegevens te verkopen aan marketeers. Maar de controle ligt dan bij de gebruiker en het is duidelijk wat hij ervoor terugkrijgt. Openheid is ook hier de basis voor een betere relatie.

Les 3. Wees geen betweter

Mijn laatste les voor de apps die mijn beste vriend willen worden: niemand houdt van betweters. Gezondheids-apps bijvoorbeeld promoten een bepaald beeld van ‘een beter leven.’ Vaak betekent dat een volgens algemene maatstaven vastgesteld gezond leven bestaande uit voldoende beweging en een gezond geacht voedingspatroon. Maar voor sommige mensen houdt een goed leven een meer bourgondische maar wellicht iets minder gezonde levensstijl in.

De voorzitter van het wetenschappelijk bureau van de VVD Patrick van Schie bekommert zich om overheidsbemoeienis op het gebied van gezondheid. Voor hem gaat het in tegen liberale principes om het individu vrij zijn eigen keuze te laten maken. Waarom zou een overheid, of een technologiebedrijf mede mogen bepalen hoe we ons leven moeten leiden?

Het druist in tegen het idee van een meer gepersonaliseerde benadering van gezondheid, zoals we dat terugzien in gepersonaliseerde medicatie, of gepersonaliseerde diëten. Wat goed werkt voor de een, is niet altijd goed voor de ander.

Kunnen apps dan niet juist ondersteuning bieden voor individuele wensen? De Nederlandse app Foodzy is een leuk voorbeeld van hoe het anders kan. De app waarmee je eetpatroon bij kunt houden deelt niet alleen badges uit voor gezond gedrag, je kunt ook punten scoren voor alcoholconsumptie of als koning van de barbecue.

Je telefoon als ‘life companion’

Samsung noemde een van zijn laatste smartphones toepasselijk ‘Life Companion.’ Een mooie omschrijving voor een apparaatje dat je in (bijna) alles wat je doet bijstaat. Maar om echt een band op te kunnen bouwen en te kunnen vertrouwen op het advies van een digitaal apparaatje, moet er nog wel wat gebeuren: eerlijkheid, integriteit en respect voor persoonlijke waarden. Begrippen die ook centraal staan in gedragscodes voor menselijke coaches en adviseurs.