Podcast: Schrijver David Grossman helpt ons de ergste verschrikkingen onder ogen te zien

De 5 mei-lezing zal dit jaar gehouden worden door de Israëlische schrijver David Grossman. Een goede keus. Grossman leeft en schrijft namelijk in een land dat al jaren onder een enorme druk staat. In Israël heerst een klimaat van permanente angst, vijandschap en geweld.

Herhaaldelijk heeft Grossman gewezen op het gevaar daarvan: ‘Het is onmogelijk om je werkelijk aan te passen aan zo’n verwrongen situatie zonder er een hoge prijs voor te betalen. De hoogste prijs: de prijs van de levenskracht zelf, de prijs van de gevoeligheid, de menselijkheid.’

We zijn dus gewaarschuwd. Het belang van het oeuvre van David Grossman ligt wat mij betreft dan ook precies daar: door het vertellen van verhalen probeert hij zich te verzetten tegen het verlies van de menselijkheid. Hij vecht voor het herstel van de ziel. Zo heeft hij zijn eigen schrijverschap ook weleens gedefinieerd: als een protest tegen de angst voor de ander. Of dat nou je vijand is of je vriend. Of de ander in jezelf.

David Grossman was afgelopen weekend te gast op het internationale literatuurfestival Writers Unlimited. Afgelopen zaterdag interviewde ik hem in Theater aan het Spui. Ik beschouwde dat als een eer en een privilege, want voor mij behoort Grossman tot de grootste levende schrijvers van dit moment. Vanwege de kracht van zijn verbeelding en de intellectuele moed die zo’n beetje van elke pagina afspat. We hebben het hele gesprek opgenomen, die ik hieronder in vier thematisch onderverdeeld fragmenten publiceer.

1. Grossman als radiomaker

Grossman is ooit begonnen als kinderboekenschrijver. Hij heeft ook veertien jaar lang een radioprogramma gemaakt voor kinderen. In dit eerste deel vertelt hij over dit begin van zijn lange carriere.

2. Grossman als verhalenverteller

Het tweede deelvan ons gesprekgaat over de Shoah, uitgebreid beschreven in zijn roman Zie: liefde. Hoofdrol is weggelegd voor Bruno Schulz, de Pools-Joodse schrijver en tekenaar die in 1942 door een SS’er werd afgemaakt op straat, om zo een rekening te vereffenen met een andere officier.

Schulz is een bron van inspiratie voor Grossman. Hij schenkt hem in zijn laatste boek een andere dood en zo een nieuw leven: hij laat hem transformeren in een zalm. En later in het boek komt hij terug als Ansjel Wassermann, die in een concentratiekamp de ziel van een nazi probeert terug te winnen met het vertellen van een verhaal. Een kinderverhaal.

3. Grossman en de werkelijkheid

Dan een heel ander verhaal, uit een heel ander boek: Vrouw op de vlucht voor een bericht.Een moeder is panisch dat haar zoon zal omkomen bij oorlogshandelingen tussen het Israëlische leger en Hezbollah. Ze ontloopt het noodlot. Letterlijk. Met de vader van het kind trekt ze door de natuur van Israël.

Tijdens het schrijven van dit boek is de jongste zoon van Grossman, Uri, daadwerkelijk gedood bij een operatie in Libanon. Het waren de laatste uren van de Tweede Libanonoorlog. Hij was eenentwintig jaar oud. Na een week van rouw heeft Grossman zich toch gezet aan het afmaken van de roman.

4. Grossman en de ander

Het laatste deel van het gesprek gaat over de orale aspecten van Grossmans werk. De hoofdpersoon in zijn grote roman over de angst, Vrouw op de vlucht voor een bericht, heet Ora. Het komt talloze malen in zijn boeken voor: iemand vertelt een verhaal. Zo vraagt hij de lezer te luisteren naar de stem van de ander.