Verzameling 3: Obama voert (graag) het hoogste woord

De president van de Verenigde Staten is prater van beroep. Constant moet hij luisteren en praten om zijn mening te formuleren, te controleren en waar nodig te herformuleren. Hij moet overtuigen. Zodat kiezers op hem blijven stemmen; partijgenoten hem blijven steunen; de oppositie toch met zijn voorstellen akkoord gaat; zijn rivalen zich geïntimideerd voelen. Wie dat het beste kan, is de machtigste man (of vrouw natuurlijk). 

Op tv luisteren we naar wat Obama zegt, op een foto zien we alleen maar dát hij iets zegt. En hoe hij het zegt. Tijdens vergaderingen zijn er twee opties voor Obama, luisteren of praten (niet opletten is geen optie). In het Witte Huis-fotoarchief van Pete Souza zijn opvallend veel foto’s te vinden van Obama die aan het woord is. Natuurlijk vergadert Obama op allerlei plekken, maar deze verzameling beperkt zich tot de plekken waar hij vaak vergadert (voornamelijk in zalen in het Witte Huis). Want juist als de omgeving een constante factor is, worden de details zichtbaar. 

Dit is een verzameling van Obama die het hoogste woord voert, opgesplitst in categorieën van zeer formele tot juist informele settings. Natuurlijk speecht Obama tijdens wereldtoppen, maar ook tijdens vergaderingen in het Witte Huis is hij opvallend vaak gefotografeerd als hij het woord heeft. Hij lijkt zelden te luisteren. Souza’s foto’s blijken een mooi voorbeeld van beeldvorming, lichaamstaal en macht.

Want hoe dichterbij de werkelijke macht, hoe informeler de setting - zo lijkt.

The World Rooms

In deze kamers wordt niet gesproken, hier wordt gespeecht. Directe interactie is niet mogelijk. Gesprekken (en onderhandelingen) worden op de gang gevoerd. 

Waar Souza in bijna elke andere situatie de uitzonderingspositie heeft, is hij tijdens dit soort momenten veroordeeld tot hetzelfde persvak als alle andere fotografen. Een plek in de zaal die ver weg is van de personen het om draait, maar die zo gelegen is dat het de mogelijkheid biedt de setting optimaal in beeld te brengen. Immers, als je dichtbij zit kan je het geheel niet fotograferen, als je ver weg zit kan je wel inzoomen. Het zijn interieurfoto’s, imposante decors met wereldleiders. 

Misschien dat er daarom maar heel weinig van dit soort foto’s terug te vinden zijn in Souza’s archief. Eén foto is genoeg. Misschien vindt hij het niet interessant. Of misschien laat hij dit over aan zijn journalistieke collega’s die precies hetzelfde beeld kunnen maken als hij. En fotografeert hij het vooral voor de volledigheid van het archief dat hij aanlegt van Obama als de president van de Verenigde Staten. 

The State Dining Room

Als Obama wil spreken als president, kan hij speechen of in gesprek gaan. In deze zaal in het Witte Huis wordt op de foto bijna nooit gegeten, al suggereert de titel van de zaal dat wel. Het enige wat hier wordt geschonken is water. Misschien zou het beter de Lincoln Room genoemd kunnen worden, gezien het schilderij dat altijd prominent boven Obama in beeld is. 

Hier kan de president de grootste groepen mensen ontvangen om met hen in vergadering te gaan. Aan een lange rechte tafel, of tafels aan elkaar in een groot vierkant, of in U-vorm. Obama zit altijd op dezelfde plek. De rest is een plek toegewezen, te zien aan de naambordjes die voor hen staan. Daaruit is ook op te maken dat dit vergaderingen zijn waarbij er vanuit wordt gegaan dat niet iedereen elkaar bij naam en titel kent. Het is belangrijk dat iedereen aanwezig is, maar misschien niet iedereen aan het woord komt. De beelden suggereren dat hier geen beleid wordt geformuleerd, maar wordt medegedeeld. 

The Cabinet Room

Vaak komt hier het kabinet samen, maar Obama vergadert hier ook met anderen. De groepen zijn kleiner. Soms zijn er naambordjes, maar in vergadering met zijn eigen kabinet is dat overbodig. De setting is intiemer, de kamer is kleiner en meer huiselijk ingericht. De borstbeelden in nisjes, de vlaggen en grote boogramen geven de neo-classicistische uitstraling. Echt een typische, herkenbare zaal in het Witte Huis. Deze leren stoelen zullen lekkerder zitten dan de houten stoelen in The State Dining Room. Iedereen drinkt weer altijd water, maar soms ook koffie. 

In bestuurskamers van grote bedrijven zitten de bazen meestal aan het hoofd van de tafel. Hier zit de president - zowel Obama als zijn voorgangers - in het midden van de tafel. Hierdoor is zijn afstand tot iedereen minimaal. Aan de manier waarop Obama praat is te zien dat hij reageert op wat anderen tegen hem zeggen. Aan deze tafel zijn de rollen wat meer gelijkwaardig. Obama spreekt met veel handgebaren, leunt meestal voorover op tafel en hij spreekt veel met opgetrokken wenkbrauwen. Zijn gezichtsuitdrukking is vriendelijk en meegaand. Hij oogt empathisch. Enig hiërarchisch verschil met alle anderen is dat de leuning van Obama’s stoel net ietsje hoger is. 

The Roosevelt Room

Eigenlijk verschilt deze setting weinig van de vorige. Altijd water, soms ook koffie (één keer zelfs eten). Meestal naambordjes, maar niet altijd. Obama praat en reageert op wat er wordt gezegd. 

Enige verschil met The Cabinet Room is dat het nog net iets intiemer oogt. Doordat de ruimte kleiner is, waardoor de tafel kleiner is. Waardoor de groepen kleiner zijn (en sneller mensen op de tweede rang, de banken langs de muur, belanden). Geen borstbeelden. Wel vlaggen en een open haard. 

Waarschijnlijk zijn in functie, status en het soort vergadering The Roosevelt Room en The Cabinet Room bijna gelijk aan elkaar. Ze zullen allebei worden gebruikt zodat Obama dan gemakkelijk heen en weer kan rennen tussen vergaderingen. Zo kan zijn tijd het meest optimaal worden benut. En dankzij de rugleuning van zijn stoel, die ook hier weer net ietsje hoger is, zal niemand per ongeluk op zijn stoel gaan zitten als hij er nog niet is.

The Roosevelt Room - uitzonderingen

Natuurlijk zijn er ook uitzonderingen te vinden in het fotoarchief van Pete Souza. Er zijn foto’s waarop Obama niet praat, maar luistert. Maar ook hier, en daaraan kan je zien dat Souza een erg goede fotograaf is die precies weet hoe hij beeld moet opbouwen en hoe hij de focuspunten in zijn beeld kan bepalen, is de aandacht altijd op Obama gericht. Elk beeld gaat om de interactie die mensen met Obama aangaan. Mensen praten tegen hem, niet tegen iemand anders. Het gaat om praten en luisteren, en in dat laatste is Obama ook goed, suggereren de foto’s. 

The Situation Room

Hier is alles anders. Wat oorzaak is en wat gevolg, daarover zal ik niet speculeren. Misschien zijn het de stoelen, misschien het meer moderne interieur, misschien het gezelschap, misschien de onderwerpen die worden besproken, misschien omdat Obama aan het hoofd zit. Maar in vergelijking met de vorige vergaderzalen is te zien dat hier de sfeer en setting wezenlijk anders zijn. 

Obama kijkt anders, praat anders, zit anders. Hij oogt meer als een snelle topman. Een alfaman. Hij leunt achterover in zijn comfortabele stoel. Hij zit met zijn benen over elkaar (bijna op tafel, zoals hij aan het Presidentiële bureau in The Oval Office soms doet), somt zaken op, speelt met zijn pen, en wijst naar mensen. Soms draagt hij zelfs vrijetijdskleding (want soms zal de plicht roepen, ook op een vrije middag). 

Deze mensen hoeft hij niet meer te overtuigen, niet meer mee te krijgen. Deze mensen hebben er lang geleden al voor gekozen met hem mee gegaan. Hier hoeft hij niet meer vriendelijk en beleefd te doen, hier kan hij zeggen wat hij echt denkt en vindt. Hij moet ze leiden. Hij wordt ook niet meer altijd beleefd vriendelijk toegelachen. Hier zit iedereen op dezelfde stoelen, want iedereen heeft hier dezelfde belangen. 

The Real Power Rooms

En dan als laatste categorie de foto’s waardoor deze verzameling is ontstaan. Het meest fascinerend van allemaal. Foto’s van bijeenkomsten van de wereldleiders (zoals G8 toppen). In de concentratie van de hoeveelheid macht misschien wel het hoogst haalbare, maar in uitstraling zo informeel als het maar kan. Dat deze samenkomsten bewust ingestoken beeldvorming uitlokt, is in zichzelf niet zo verrassend. Het is onvermijdelijk. Maar de keuzes die worden gemaakt voor hoe die beeldvorming wordt ingestoken, is des te verrassender. 

Want als de top van de wereld samenkomt om echt belangrijke dingen te bespreken, is dat in een vakantiehuisje (zoals Camp David). De sfeer is intiem. Er is weinig licht. Ze zitten op comfortabele banken en aan kleine ronde tafels (met naambordjes, niet omdat ze elkaar niet kennen, maar omdat er wellicht een tafelschikking is). Stropdassen zijn verboden. Iedereen zit op dezelfde stoelen. Hier drinken ze bier en wijn, met nootjes erbij. En misschien praten ze ook wel over voetbal, maar dat zien we niet. 

Iedere aanwezige heeft er baat bij dat het beeld wordt gecreëerd van een intiem samenzijn. Dit is niet een vijandig, zakelijk samenzijn. Dit zijn mensen die bij elkaar zijn om hun grootste wensen en meest intieme gedachten met elkaar te delen. Dit straalt quality time uit, zoals iedereen dat graag heeft. Een verheerlijking van hun onderlinge relaties. 

Hier is iedereen gelijk. Met als enig verschil dat Obama altijd het woord voert. Op de foto’s van Pete Souza dan.