Waarom je moeder niet op Snapchat zit (maar je zusje wel)

‘Twee meisjes op het strand, ze lezen modebladen,’ zong de Vlaamse zanger Raymond van het Groenewoud midden jaren negentig. Een telefoon was toen nog een baksteen waarop je een potje Snake kon spelen, de Backstreet Boys waren nog populair en een selfie heette nog gewoon een zelfportret.

Twee decennia later zitten er nog steeds tienermeisjes op het strand, maar de kans dat ze er modebladen lezen is een stuk kleiner geworden. Hoogstwaarschijnlijk zijn ze druk in de weer met hun smartphone. En nee, niet op Facebook of Twitter, maar op een ander sociaal netwerk: Snapchat.

De app Snapchat werd al in 2011 gelanceerd. De functie ervan is tamelijk simpel: je kunt er foto’s en video’s mee sturen die - nadat ze bekeken zijn - binnen enkele seconden weer verdwijnen. Verliefde pubers gebruikten hem in eerste instantie vooral om stiekem naaktfoto’s uit te wisselen, maar inmiddels is de app uitgegroeid tot een geduchte tegenstander van Facebook, Instagram én nieuwssites. Een platform met een waardering van 10 miljard dollar, dat pijlsnel maar liefst 200 miljoen gebruikers – voornamelijk jongeren – heeft gekregen.

Wat maakt deze - op het eerste gezicht tamelijk nutteloze - app in hemelsnaam zo populair?

De transfer van een Vine-celebrity

Op 28 januari 2015 verscheen in The New York Times een stuk met als titel ‘The Making Of A Vine Celebrity.’ In het artikel treedt technologiejournalist Nick Bilton een dag in het spoor van Jerome Jarre. Jarre, een Fransman die in New York woont, was een van de eerste sterren op Vine – met dank aan de Amerikaanse talkshowhost Ellen DeGeneres, die hem in haar studio uitnodigde voor een interview over het sociale netwerk.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Op het eerste zicht heeft Jarre alles om géén ster te worden: hij is een lange slungel, heeft een gek Frans accent en een grote glimlach die net binnen het scherm van een iPhone past. Toch haalde hij met zijn video’s – waarin hij op humoristische wijze ongemak in beeld brengt – acht miljoen volgers op Vine en werd hij in een mum van tijd het idool van vele tieners. Toen hij in januari in Amsterdam was kampeerden meisjes voor de deur van het hotel waar hij verbleef in de hoop een glimp van de Fransman op te vangen.

Met de fans volgden ook de commerciële opdrachten. In een video die Jarre in oktober 2014 online plaatste, is te zien hoe zijn eerste gigantische deal sluit om gesponsorde Vines te maken. Voor één miljoen dollar. Maar opeens staat hij op uit de vergadering, pakt hij zijn rugzak op en high fivet hij een van zijn vrienden: hij besluit het geld naast zich neer te leggen en de wijde wereld in te trekken.

Zijn avonturen zullen voortaan niet langer te volgen zijn op Vine, laat hij weten, maar op een ander sociaal kanaal: Snapchat.

Precies op tijd kwam die transfer. De app Snapchat werd eind 2013 - toen het binnen enkele maanden al miljoenen keren gedownload was - namelijk wereldnieuws door een overnamebod van Facebookbaas Mark Zuckerberg van drie miljard dollar. Maar het bedrijf sloeg het aanbod doodleuk af. Ondanks het ontbreken van een businessmodel was de 24-jarige oprichter van Snapchat, Evan Spiegel, ervan overtuigd dat ze nog meer waard zijn.

Snapchat heeft namelijk iets wat Facebook steeds minder heeft: enthousiaste jonge gebruikers. Waarom?

Reden één: De app suggereert vertrouwen en intimiteit

Een van de voornaamste redenen van de populariteit van de app is: Snapchat geeft een gevoel van veiligheid, omdat de verstuurde foto’s of video’s alleen door de ontvanger kunnen worden bekeken en daarna verdwijnen. Dat is een vals gevoel van veiligheid, want het bedrijf staat sommige andere apps op je telefoon toe de foto’s opnieuw te bekijken – wat betekent dat alle bestanden op een gigantische server bewaard moeten worden en dus helemaal niet ‘verdwijnen.’

Servers die ook nog eens niet zo goed beveiligd zijn, bleek toen in januari 2014 van meer dan 4,6 miljoen gebruikers data waren gelekt. Maar omdat de meeste jongeren hier geen weet van hebben, of zich er nauwelijks druk om maken, wanen zij zich veilig en in een intieme sfeer op Snapchat. Een sfeer die juist ontbreekt op het veel ‘openbaardere’ Facebook of Twitter.

Reden twee: Op Snapchat mag je gewoon saai zijn

Naast het (valse) gevoel van veiligheid hebben de meeste jongeren nog een andere reden om van de app te houden, ontdek ik in een gesprek met mijn eigen broer van 20 en zus van 17 jaar.

Bij Snapchat is er geen sociale druk, aangezien andere mensen toch niet kunnen zien hoe vaak je berichten worden bekeken

‘Een van de belangrijkste dingen bij Snapchat is de laagdrempeligheid,’ zeggen ze. ‘Het feit dat het amper werk kost om iets te posten. Bij Vine of Instagram moet alles perfect zijn, met de juiste filter en de grappigste clou, maar hier niet. Snapchat is het enige sociale medium waar je met de saaiheid van je leven kunt pronken. Je hoeft niet nadenken over een mooie compositie of hoe je iets precies verwoordt, want na 24 uur verdwijnt je post toch,’ aldus mijn broer.

Mijn zus vult aan: ‘Ik gebruik Snapchat ook om juist heel lelijke foto’s van mezelf naar mijn beste vriendinnen te sturen, gewoon als grap. Op Instagram gaat zo’n foto meteen naar een paar duizend volgers, daar gaat dat niet. Bij Snapchat is er ook geen sociale druk, aangezien andere mensen toch niet kunnen zien hoe vaak je berichten worden bekeken.’

Reden drie: Op Snapchat is geen sociaal waardensysteem

Daarmee legt mijn zus een van de belangrijkste aantrekkingskrachten van Snapchat bloot: een sociaal waardensysteem ontbreekt. Op Facebook en Instagram zien al je vrienden hoe vaak je posts geliked worden, op Twitter hoeveel retweets je haalt.

Maar op Snapchat kan alleen jij zien hoeveel mensen je foto’s bekijken – er is zelfs geen like-knop. ‘En net dát maakt het zo fijn. Het is veel intiemer,’ zegt ze, in tegenstelling tot Facebook. ‘Dat gebruik ik niet echt vaak. Ik post amper dingen, en mama heb ik al helemaal niet als vriend. Niet omdat ik iets te verbergen heb, maar ik heb geen zin in geklaag over dingen die ik post.’

Reden vier: Zo willen jongeren nieuws volgen

Op het onderling versturen van foto’s of video’s volgde in de zomer van 2013 een grote aanpassing: gebruikers konden voortaan ook berichten publiceren die 24 uur bleven bestaan en door al hun vrienden bekeken konden worden. Met deze zogenoemde stories kon een groter publiek bereikt worden, terwijl de foto’s en video’s toch nog steeds verdwenen. Voortaan hadden gebruikers nog een extra reden om de app te openen: zelfs als je vrienden je geen foto hadden gestuurd, was er altijd wel iets wat je kon bekijken.

Ook de traditionele media ontdekken – zij het zeer langzaam – Snapchat. Zij kunnen immers ook gewoon berichten, foto’s en video’s plaatsen. Zo wordt live voortaan écht live: geen gedoe meer met kabels en camera’s, met monteren of met het uploaden van bestanden; een simpele druk op je telefoon volstaat om te filmen en verzenden.

Vrij uniek: jongeren worden niet als eencellige amoeben behandeld, maar krijgen ook serieuze journalistiek voorgeschoteld

De Noorse publieke omroep NRK post bijvoorbeeld korte nieuwsberichten, die door duizenden jongeren worden bekeken. Sporza, de Vlaamse sporttak van de openbare omroep VRT, gebruikt het kanaal dan weer om behind the scenes van sportwedstrijden te plaatsen. Een voetballer die het veld betreedt, een cameraman die ploetert in de modder tijdens een wielerwedstrijd of een tennisser die opwarmt: het zijn vrij nietszeggende beelden, maar ze geven je wel het gevoel dat je heel even naast de cameraman staat.

Maar de allergrootste vernieuwing kwam vorige week dinsdag, toen Snapchat Discover werd geïntroduceerd. Een apart venster op de app, waar video’s en artikelen staan die door externe partijen worden gemaakt. Niet de dorpskrant of de lokale radio, maar gerespecteerde media als CNN, National Geographic en Vice.

Vrij uniek: jongeren worden niet als eencellige amoeben behandeld, maar krijgen ook serieuze journalistiek voorgeschoteld. Stukken over IS-strijders en de gevolgen van de economische crisis in Oost-Europa staan doodleuk naast een flard van een nieuwe Katy Perryclip.

Het bijzondere aan deze artikelen en video’s is dat ze – net als alles op Snapchat – maar voor een heel korte tijd beschikbaar zijn. En dat is waar het voor velen om te doen is: het gevoel dat je maar heel even hebt om het stuk te lezen of de video te bekijken, omdat hij daarna voorgoed verdwenen is.

Hiermee lijkt de mediacirkel rond: na decennialange experimenten met opnamesystemen en video-on-demand zijn we op het punt gekomen dat het weer hip is om iets niet te kunnen bewaren.

Jezelf zijn, zonder filter (maar voor hoe lang nog?)

Dus, waarom vallen jongeren voor een app waarvan ze het nut niet kunnen uitleggen aan hun ouders? Er is natuurlijk dat valse gevoel van vertrouwdheid en intimiteit. Maar misschien wel de voornaamste reden: op Snapchat kun je eerlijker zijn, in tegenstelling tot sociale kanalen waarop je je sneller, mooier en beter probeert voor te doen dan je werkelijk bent.

Ongetwijfeld komt er een moment waarop ook marketeers op het platform springen en deze authenticiteit proberen te vercommercialiseren. Maar tot dat moment zijn tieners vooral blij dat ze eindelijk een kanaal hebben waar ze niets moeten faken. Een plek waar ze zichzelf kunnen zijn, zonder dat er een hippe filter aan te pas komt.