Hoe de echte Griekse crisis buiten beeld blijft

‘Het lijkt wel of het niet tot [de Griekse regering, JF] doordringt hoe serieus het is,’ zei EU-correspondent Gwen ter Horst duidelijk verbaasd in het NOS Radiojournaal van dinsdag­ochtend. De onderhandelingen tussen Griekenland en de Eurogroep waren de dag ervoor mislukt.

De Eurogroep eiste dat Griekenland zich gewoon aan de bestaande afspraken zou houden. Griekenland weigerde. Yanis Varoufakis, de Griekse minister van Financiën, wilde de btw niet nog een keer verhogen en de pensioenen niet nog een keer korten. ‘De Grieken plaatsen zich buiten de realiteit,’ vond Ter Horst.

Je schikken naar wat op tafel ligt, dat is ‘realistisch’ en ‘serieus.’ Dat wat op tafel ligt een door en door rotprogramma is, dat al vijf jaar laat zien dat het niet werkt, doet er niet toe.

Ter Horst vervolgde haar verslag: ‘Echt bizar werd het toen Griekse diplomaten in de perszaal de concept­tekst [van de onderhandelingen, JF] gingen uitdelen aan journalisten. Om maar vooral te laten zien met wat voor onrealistische oplossingen de Eurogroep komt.’

Voor de NOS is het blijkbaar ‘bizar’ dat een politicus de openbaarheid opzoekt als er ook achterkamers zijn.

De aandacht verdween, de werkloosheid steeg gewoon door

Menig medium heeft het maar moeilijk met de nieuwe Griekse regering. Politiek verslaggevers denken politiek en niet inhoudelijk. Ze zien de onderhandelingen voornamelijk als een steekspel, zonder mee te wegen wat er exact in het ‘hervormingsprogramma’ staat en wat de gevolgen zijn geweest voor de Griekse economie. Ze horen dat Syriza ‘radicaal’ is, dat ze ingaan tegen wat veel ‘verstandige politici’ vijf jaar lang hebben geroepen en dat ze zich niet aan de gangbare regels van het politieke spel houden.

Crisis in de financiële media is een staatsrente van 25 procent, niet een werkloosheid van 28 procent

En noemen Syriza dan ‘bizar,’ ‘onrealistisch’ en ‘niet serieus.’ En de Eurogroep het omgekeerde.

Deel van het probleem is de framing van de Griekse crisis. Jarenlang waren er krantenkoppen. Over piekende rentes op Griekse staats­leningen, panikerende Griekse beurzen en leeglopende Griekse banken. Die mediapaniek was zo’n beetje voorbij rond juli 2012. Mario Draghi zei die maand dat hij ‘alles zou doen wat nodig is’ om de euro bij elkaar te houden. Weg was de financiële paniek en weg was de crisissfeer. De krantenkoppen en Griekenland verdwenen weer naar de achtergrond. Google Trends laat het prachtig zien: het aantal zoekopdrachten naar de trefwoorden ‘Griekenland crisis’ blijft onverminderd hoog tot juli 2012. Daarna daalt de interesse als een baksteen.

Maar waar de krantenkoppen verdwenen, daar bleef de werkloosheid gewoon doorstijgen. Zo af en toe kwam het nog in het nieuws – weer tegenvallende groeicijfers – maar van een crisissfeer was geen sprake meer. Crisis in de financiële media is een staatsrente van 25 procent, niet een werkloosheid van 28 procent.

Veel beleids­makers leven nog altijd in die bubbel, waarin er eigenlijk niet zoveel aan de hand is in Griekenland. Minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën, PvdA) had het twee weken geleden nog over ‘de vooruitgang die in Griekenland is geboekt in de afgelopen jaren.’ Over de spectaculaire achteruitgang geen woord.

Kijk naar de inhoud

Te makkelijk zijn media en beleids­makers voorbijgegaan aan wat zich in Griekenland aan het aftekenen was. Een depressie. De cijfers spreken voor zich:

• De economie is met maar liefst een kwart gekrompen.
• Kinderarmoede steeg van 23 procent naar 40,5 procent.
• De werkloosheid steeg van zo’n 10 naar 28 procent.
• Ziekenhuis­budgetten werden met 40 procent gekort.

De Griekse minister van Financiën Varoufakis onderhandelde zodoende primair vanuit de overtuiging dat er wat aan deze ‘humanitaire crisis’ moest worden gedaan, niet vanuit wat ‘politiek realistisch’ is. Dat is voor veel verslaggevers aanleiding tot speculatie: gebruikte Varoufakis, immers een oud-hoogleraar in de speltheorie, hier allerlei ingewikkelde politieke strategieën? De Mad Man-strategie misschien?

Varoufakis legde in een column in The New York Times uit dat spel­theorie wat hem betrof irrelevant was. ‘Speltheorie heeft twee veronder­stellingen: dat ieders motieven vaststaan en dat iedereen zijn eigenbelang nastreeft,’ zei hij. ‘Ik geloof niet dat ieders motieven vaststaan en ik geloof niet dat iedereen zijn eigenbelang nastreeft.’

Wat Varoufakis probeert, is herdefiniëren. En dat politiek opeens primair inhoudelijk wordt, dat is voor media en beleidsmakers maar moeilijk te behappen.