Podcast: Waarom bestuurders vaak beter niets dan iets kunnen doen

Volgens bestuurskundige Paul Frissen kan de moderniteit niet omgaan met de tragiek van het bestaan. Dat uit zich volgens hem in populisme (dat verlossing biedt) en het maakbaarheidsideaal van de verzorgingsstaat (dat naar oplossingen voor alle problemen streeft).

Beide wegen zijn volgens hem dwaalwegen.

Maar hoe moet je de tragiek van het bestaan dan wel het hoofd bieden? In zijn prikkelende boek De fatale staat schetst hij een derde weg: nietsdoen. Voor een bestuurder is het vaak de allerbeste optie, betoogt hij.

Burgers kunnen heel goed hun eigen belangen organiseren, ze hebben dat in Nederland van oudsher prima gedaan. Het is voor een bestuurder dus lucratiever om na te gaan of de regels van de staat de burger niet in de weg zitten. Een uitdagende stelling in deze tijd, waarin controledwang en beheerszucht welig tieren .

Ik sprak met Frissen over drie grote thema’s:

1. De gulzigheid van de staat. Met onze verlichte geest gaan we ervan uit dat er voor elk probleem een oplossing is. Dat uit zich in een almaar uitdijende overheid. Wat dreigt is een totalitaire greep van de politiek op de maatschappij.
2. De symbolische orde van de politiek. De politiek is een arena, een schouwtoneel, waarin belangen en waarden met elkaar in conflict zijn. Daarin weerspiegelt het de gebrokenheid van de wereld.
3. De fatalistische stijl. Leiders (Dries van Agt was ooit een mooi voorbeeld) die blijk geven van gematigdheid. Een mens kan niet alles, leiders dus ook niet. En zo zijn zij goed in staat om leiderschap en tragiek met elkaar te verzoenen.

Verder was het natuurlijk ook de week dat een minister en een staatssecretaris opstapten. Menselijk drama? Bestuurlijke tragedie? Een offer, zegt Frissen, een noodzakelijk symbolisch offer.