De Houthi’s, wie zijn ze en wat willen ze?

Tot voor kort stelde de Houthi-beweging weinig De Houthi’s komen uit het bergachtige noorden van Jemen, waar ze zich in de vroege jaren negentig in studentenverband organiseerden (toen bekend als ‘De Gelovige Jeugd’). In tegenstelling tot de soennitische meerderheid in het land, zijn de Houthi’s – een minderheidsstroming binnen het sjiisme. Tot laat in de jaren zestig speelden zij een prominente rol in de Jemenitische politiek, daarna werden ze gemarginaliseerd.

YouTube
Een informatieve film over de Houthi’s.

Afgelopen september raakte de politieke strijd van de Houthi’s in Na weken onrust trokken militanten in honderdtallen naar de Jemenitische hoofdstad Sanaa, waar ze verschillende overheidsgebouwen bezetten. Ze eisten meer zeggenschap en een herinvoering van de brandstofsubsidies die president Abd Rabbuh Mansour Hadi een maand eerder afschafte. Hadi en de Houthi’s gooiden het uiteindelijk op maar dit bestand bleek van tijdelijke aard.

Want begin 2015 ging het weer mis. De regering had zich over een grondwetsherziening gebogen, maar het eindresultaat stemde de Houthi’s niet tevreden. Zij waren tegen het plan van de regering om het land te federaliseren. In de hoofdstad kwam het tot een gewapende confrontatie tussen de Houthi’s en de regeringstroepen. Houthi-militanten veroverden het presidentieel paleis op Hadi, die kort nadien zijn ontslag aanbood. Niet veel later trok de president de beslissing weer in en verkaste hij naar de zuidelijke havenstad Aden.

Inmiddels is Hadi ook Aden ontvlucht. Die regio is namelijk door de aanwezigheid van groeperingen als de Zuidelijke Afscheidingsbeweging en Al-Qaeda erg onveilig. Een andere dreiging kwam van de Houthi’s, die in de uren voor Hadi’s vertrek tot enkele tientallen kilometers van de havenstad oprukten waar ze woensdag de strategisch gelegen luchtbasis El Anad veroverden.

En heeft dit nog iets met de ‘Arabische Lente’ te maken?

Toen in 2011 protesten uitbraken tegen toenmalig president Ali Abdullah Saleh, namen Houthi-militanten massaal deel aan de demonstraties tegen Saleh. Na maandenlange onrusten trad Saleh, onder bemiddeling van Saoedi-Arabië, in 2012 uiteindelijk af. Zijn rechterhand, huidig president Hadi, nam de macht over.

Maar Saleh is nog lang niet weg. In 2013 opende hij midden in Sanaa ter ere van zijn 33-jarig bewind. Ook in de politiek is zijn hand nog steeds voelbaar. In januari gaf Al Jazeera vrij waarin te horen is hoe Saleh een Houthi-commandant orders geeft. Het laat zien: de band tussen de Houthi’s en Saleh is innig.

Volgens journalist zou Saleh eropuit zijn het eigen fortuin veilig te stellen. Andere stellen dat Saleh uit is op een afrekening met Saoedi-Arabië, dat Saleh in 2012 de rug toekeerde, evenals met president Hadi die na zijn aantreden de macht van de familie Saleh inperkte. Daarvoor zou Saleh de eerder vijandige Houthi’s gebruiken.

Wat zoekt Saoedi-Arabië in Jemen?

Het conflict in Jemen kan makkelijk worden afgedaan als een strijd tussen de soennieten en de sjiieten. De vroege rivaliteit tussen oud-president Saleh (een Zaydiet) en de Houthi’s maakt duidelijk dat deze voorstelling te simplistisch is. Ook de soennitisch Saoedische steun voor Hadi en de steun van het sjiitische Iran voor de Houthi’s, volstaan niet om het conflict in zulke religieuze termen te classificeren.

‘In Jemen staat Sisi plotseling aan dezelfde kant als Qatar, Turkije, de Moslimbroederschap en waarschijnlijk IS. Jemen lijkt wel de Grote Vereniger’

Waarom bemoeit Saoedi-Arabië zich er dan mee? Jemen ligt op het Arabische schiereiland en deelt een 1.800 kilometer lange landsgrens met Saoedi-Arabië. Onrust bij de buren kan angst opwekken. Verder ligt in een zuidelijke uithoek van Jemen een uiterst belangrijke zeestraat, Bab el Mandeb, waarover dagelijks maar liefst 3,8 miljoen vaten ruwe olie worden Met de val van president Hadi in het vooruitzicht, kwam de olie-economie onder druk te staan en dreigde Saoedi-Arabië een belangrijke partner te verliezen.

Dan is er nog Qatar. Hoewel dit eiland sinds 2013 in de clinch ligt met de andere staten van de Golfregio over de steun van Saoedi-Arabië, Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten voor de Egyptische president Abel Fatah Al-Sisi, staat het vandaag verrassend aan Hadi’s zijde. President Hadi wordt immers gesteund door de Islah Partij, een spin-off van de aan Qatar-gelieerde Moslimbroederschap. Met Qatarese steun voor het Saoedische initiatief lijken de banden (voorlopig) te herstellen. Bij een bijeenkomst in Egypte (waar ook Hadi aanwezig was) noemde de emir van Qatar de Egyptische president Sisi afgelopen weekend ‘zijn broer’ en kwamen beide landen samen met acht andere Arabische staten overeen een op te richten. Die strijdkracht moet (als ze er werkelijk komt) de lidstaten van de Arabische Liga in de toekomst in staat stellen in te grijpen wanneer conflicten in de regio dreigen.

drukte de bekende Egyptische blogger Mahmoud Salem zijn verbazing als volgt uit: ‘In Jemen staat [de Egyptische president] Sisi plotseling aan dezelfde kant als Qatar, Turkije, de Moslimbroederschap en waarschijnlijk IS. Jemen lijkt wel de Grote Vereniger.’

Wat doet Iran in dit conflict?

In de internationale pers wordt vaak gesuggereerd dat het in werkelijkheid de ayatollah’s van het sjiitische Iran zijn die de strijd van de Houthi’s in Jemen leiden. Sommigen spreken zelfs van een Iraans plan om het land om te toveren tot een sjiitisch bastion. Zo noemde president Hadi de Houthi’s afgelopen weekend nog ‘Iraanse marionetten.’ Maar klopt dit wel?

Toen Saoedi-Arabië Jemen bombardeerde, verspreidde BBC Arabic en het Saoedische kanaal Al Arabiyya het bericht dat de Iraanse generaal Qassem Suleimani op weg was naar Jemen. BBC Arabic zei dat een vertrouweling van de generaal hen die informatie had gegeven. Enkele uren later echter bleek het bericht vals en trok BBC Arabic het weer in.

Toch is niet zo dat Iran helemaal niets met het conflict te maken heeft. Kort nadat de Houthi’s in februari de hoofdstad Sanaa overnamen, werd een directe luchtverbinding met Teheran ingesteld. Later leverde het land waaronder medicijnen. De zou volgens sommige ook advies verlenen aan Houthi-rebellen, maar dat is nooit bewezen.

Waarom is Saoedi-Arabië dan zo bang voor Iran? Door het succes van de sjiitische milities in Irak en het aanhouden van Bashar el-Assad in Syrië vreest het koninkrijk invloed te verliezen in de regio. Verder hebben de Saoedi’s in het olierijke oosten van het land problemen met een opstandige sjiitische populatie. De Saoedi’s vrezen dat Iran of de Houthi’s de bevolkingsgroep opzweept. In 2008 lekte WikiLeaks een bericht waarin het koninkrijk de Verenigde Staten opriep Iran te bombarderen en de economische sancties op te voeren.

Tot irritatie van de Saoedi’s zijn de verhoudingen tussen Iran en de Verenigde Staten de afgelopen tijd verbeterd. Beide landen zitten momenteel rond de tafel om Irans nucleaire ambities te bespreken. Het is onduidelijk welke invloed de Saoedische aanval in Jemen zal hebben op de nucleaire deal, maar met het recent terugtrekken van troepen uit Jemen en de beperkte steun voor het Saoedische initiatief lijken de Verenigde Staten de nucleaire deal niet te willen opblazen.

Hoe gaat dit nu verder?

Nog niet zo heel lang geleden, in 1990, bestond Jemen uit twee republieken. Sommigen vrezen dat Jemen nu weer uiteen zal vallen. Toch is de kans klein dat de Houthi’s, indien ze de Saoedische aanvallen al kunnen weerstaan, de controle over het land in handen krijgen. Ze zijn erg afhankelijk van Saleh, die erop gebrand is een comeback te maken. Of dit zal slagen, hangt af van de Saoedische strijdlust. Daarom is het nu aan de Houthi’s om te kiezen of ze hun strijd voortzetten, met het risico een Syrië-scenario te ontketenen, of te werken aan een inclusieve oplossing die de hongerige Saoedi’s weet te stillen.

Waarom Egypte het opeens voor de kopten opneemt Vorige week doodden Libische aanhangers van de Islamitische Staat twintig Egyptische kopten. Egypte kondigde direct wraakacties aan. Opvallend, want in Egypte zelf discrimineert de regering de christelijke minderheid openlijk. Een duiding van de recente ontwikkelingen in Egypte. Lees hier het verhaal terug Wie hebben het voor het zeggen in de islamitische wereld? Natuurlijk, terreurgroepen als Islamitische Staat en Al-Qaeda spreken niet namens ‘de moslimgemeenschap’. Maar naar wie luistert een doorsnee moslim dan wel? Wie zijn in de islamitische wereld de belangrijkste woordvoerders - en welke islam verkondigen ze? Gastcorrespondent Robin de Wever zet de belangrijkste organisaties en personen op een rij. Lees de explainer hier terug