Medisch doe-het-zelven met stroom op je brein, hoe gaat dat?

Je bent in de twintig, studeert geneeskunde, nieuwsgierig van geest en bij vlagen depressief. Therapie en pillen helpen niet.

In wetenschappelijke tijdschriften kom je hoopgevende onderzoekjes tegen over de toepassing van zwakstroom tegen depressie.

Wat doe je? Nico plakte elektroden op zijn hoofd en keek wat er gebeurde.

Doe-het-zelven met negen volt

Nico heet geen Nico, maar is bang is dat zijn kansen op de arbeidsmarkt afnemen als potentiële werkgevers weten dat hij last heeft van depressiviteit. Dus blijft hij in dit verhaal anoniem.

Nieuw is het idee van behandelen van depressie met stroom niet. Maar dankzij het web is er nu voor iedereen literatuur beschikbaar over hoe je dat vanuit huis zou kunnen aanpakken.

Veel wetenschappelijke publicaties over tDCS melden dat het een potentieel ongevaarlijke, eenvoudige en goedkope manier is om allerhande psychiatrische en neurologische problemen te behandelen. Met, voor zover bekend, minder bijwerkingen dan farmaceutische middelen. Dat maakt het de moeite waard om wetenschappelijk te onderzoeken.

Maar waarom zou je het dan ook niet thuis proberen?

Te koop: breinstimulator (honderd keer gebruikt)

Ik leerde Nico kennen via Marktplaats, waar hij een breinstimulatieapparaatje te koop aanbood. De constructie op de geüploade foto - een voltmeter met elektroden eraan, ingebed in twee geelgroene huishoudschuursponsjes - zag er zelfgemaakt uit. Uit nieuwsgierigheid naar de persoon achter de advertentie bood ik tien euro (niet genoeg). Zo kwamen we in contact.

Via Skype vertelt Nico dat hij het apparaatje niet zelf gemaakt heeft, maar voor honderd dollar heeft aangeschaft op Thebrainstimulator.net. Deze producent van breinstimulators uit Californië verwijst je door naar het belangrijkste tDCS-hobbyistenforum voor informatie over hoe je de technologie eigenlijk moet gebruiken en benadrukt dat ‘The Brain Stimulator’ geen officieel goedgekeurd medisch instrument is.

Eerder had Nico al de foc.us in huis gehaald, die als commerciële breinstimulator voor gamers in de markt is gezet. ‘Een waardeloos ding,’ volgens Nico. ‘Je moet hem heel precies opzetten, anders zie je lichtflitsen. En de reclame is ook smakeloos.’ De stijl van Thebrainstimulator.net beviel hem beter. ‘Persoonlijk, met de nadruk op veiligheid.’

En het apparaat zelf ook. Nico: ‘Ik heb hem gedurende iets minder dan een halfjaar zeker honderd keer gebruikt. Soms tien minuten achter elkaar. Soms veertig.’

Meten is weten

Waar op zijn hoofd hij de elektroden precies moest plaatsen, las Nico in wetenschappelijke vakliteratuur. Op het web zijn ook allerlei handleidingen te vinden.

Met een naaimachinemeetlint lokaliseerde hij de twee hersengebieden die je volgens hem bij depressie moet stimuleren. Het was provisorisch, geeft hij toe.

Maar via je schedel bepalen waar welk breingebiedje zich ophoudt, is op zich niet zo heel gek. Ook in veel wetenschappelijke laboratoria wordt de locatie van hersengebieden bepaald door een centimeter langs de schedel te leggen. Geavanceerdere labs gebruiken EEG-apparatuur of TMS (stimulatie met een magnetische spoel), om bijvoorbeeld het spraakcentrum te lokaliseren.

Ik had het idee dat ik meer te geven had. Positiviteit

Lastig is het, zegt Nico, om het bij jezelf goed op te meten en de elektroden vervolgens op precies die plek te bevestigen. ‘Er mag bijvoorbeeld niet te veel gel in je haar zitten.’

Hielp het? ‘Ik vind het moeilijk te zeggen,’ zegt Nico, die zich voor zijn studie ook verdiepte in tDCS. ‘Maar ik heb wel een aantal keer een effect gevoeld waarvan ik me niet kan voorstellen dat een placebo-effect was, terwijl dat er op andere momenten vast wel is geweest.’

Een keer plakte hij de elektroden op zijn hoofd, kort voordat hij college had. ‘De manier waarop ik daarna met andere mensen omging was daarna duidelijk anders dan normaal. Ik had het idee dat ik meer te geven had. Positiviteit.’

Kan dat? Studies bij kleine groepen proefpersonen met depressie zijn hoopgevend. Een van de eerste en meest gerenommeerde tDCS-onderzoekers, Michael Nitsche, schrijft in een review van onderzoek naar tDCS en zware depressie, dat ook hier enkele pilot-studies veelbelovende resultaten laten zien. Wel moet er volgens hem verder onderzoek worden gedaan, onder meer naar de invloed van specifieke kenmerken van patiënten.

Weg uit de woorden

Elif Batuman van tijdschrift The New Yorker heeft ook last van depressies. Ze schreef onlangs een verhaal over experimenten met zwakstroom, ook bij haarzelf.

Haar persoonlijke ervaring was verwarrend. Nadat een tDCS-wetenschapper zwakstroom op haar rechterslaap zette, had ze moeite om haar volgende vraag te formuleren. Ze voelde geen behoefte meer om haar belevingen in woorden uit te drukken, schrijft ze.

Dat kan voordelen hebben. Bij een door Batuman geïnterviewde schizofreniepatient die aan experimenten met tDCS meedeed, vielen de stemmen die haar haar hele leven lang al uitscholden voor lange periodes stil.

Nico vertelt dat de ervaring dat hij zich anders voelde toenam wanneer hij langer stimuleerde - iets wat in de wetenschappelijke literatuur wordt bevestigd.

Maar het blijven grillige, persoonlijke waarnemingen. Niet alleen is het ene brein het andere niet - het brein is op het ene moment ook niet hetzelfde als op een ander moment.

Zo mislukte Batumans plan om voor langere tijd tDCS te gebruiken om te zien of het haar hielp tegen haar somberheid. Ze kreeg maar geen depressieve periode. Ze schrijft: ‘Dat deed me weer beseffen, voor zover dat nodig was, hoe moeilijk het is om wetenschappelijke feiten te onttrekken aan de persoonlijke ervaring.’

Een gefrituurd brein

Nico hield een maand of twee geleden op met het stimuleren van zijn hersenen en zette de Amerikaanse breinstimulator op Marktplaats. Aanleiding was een filmpje op YouTube waarin een hersenwetenschapster de draak stak met mensen die thuis zaten te experimenteren met elektroden en tDCS. De onderzoeker grapte dat ze het een keer bij zichzelf had uitgeprobeerd en gelukkig haar brein niet had gefrituurd.

Zoals meer wetenschappers riep deze vrouw expliciet op om niet thuis met elektroden aan de gang te gaan, ook al gebeuren er in de labs geen ongelukken mee.

Dat de kans dat je brein overkookt klein is, betekent nog niet dat ongunstige effecten kunnen worden uitgesloten. Om te weten wat tDCS op de lange termijn met je brein doet, loopt het onderzoek ernaar nog te kort (vijftien jaar).

Toevallig verscheen er afgelopen week wel een studie die een negatief effect meldt: je iq zou van tDCS omlaag kunnen gaan. Zoals alle studies naar tDCS, is het wachten op replicatie van dit onderzoek, maar de doe-het-zelvers die geen geduld hebben om het wetenschappelijke monnikenwerk af te wachten, zijn gewaarschuwd.

Voor Nico speelde er ook een praktisch bezwaar. ‘Het is tijdrovend. Je moet het voorbereiden, je moet de elektroden goed plaatsen. Dat is nogal wat om te implementeren in het dagelijks leven. En ik was bang dat er rare effecten zouden optreden als ik het onregelmatig zou doen.’

Bij een volgende depressieve periode sluit Nico gebruik van zwakstroom overigens niet uit. Hij heeft zijn hoop gevestigd op een nieuwe generatie aan apparatuur, die gebruikmaakt van high definition-technieken. Daarmee kun je veel specifiekere breingebieden stimuleren.

En hij is als geneeskundestudent heel enthousiast over de potentie van diepe hersenstimulatie (DBS), waarbij er elektroden of naalden diep in je hersenen worden gestoken in plaats van op je hoofd geplakt.

Maar je schedel openmaken doe je, in tegenstelling tot tDCS, niet even thuis op de bank.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Eerdere verhalen in deze serie: