De oorlog in Syrië brengt de Koerden dichter bij elkaar

Met grote halen schept Hasan Kaygisiz zand op het in linnen gewikkelde lichaam van zijn jongere broer Tayfun. Lees hier het openingsverhaal van deze serie terug. Een shovel komt in beweging, dit tot grote onvrede van Hasan. Met grote armgebaren maakt hij duidelijk dat de chauffeur moet stoppen. Al duurt het scheppen nog een uur, hij wil zijn broertje een zo waardig mogelijk afscheid geven. Een paar familieleden pakken hem vast en dwingen Hasan vriendelijk opzij te gaan. De zandberg komt dichterbij het graf te liggen, een aantal neven scheppen hardnekkig verder.

Op de speciale martelaarsbegraafplaats in het grensstadje Nusaybin, op slechts tweehonderd meter verwijderd van Rojava, knalt het vuurwerk. De meer dan tienduizend aanwezigen bij de begrafenis beginnen te klappen en zingen voor de zoveelste keer deze dag: ‘?ehit namerin.‘

Op een landmijn

Hij en zijn broer groeiden op in de westelijke Turkse havenstad Izmir. Ver weg van het bergachtige Oost-Turkije, waar de PKK strijdt voor een Koerdische staat. Hasan, die in een luxe lunchroom in Istanbul werkt, herinnert zich zijn jongere broer als een zeer intelligente jongen. ‘Hij bestudeerde op jonge leeftijd de islam en het christendom, hij liet zelfs een kruis op zijn arm tatoeëren. Toen Tayfun op de middelbare school zat, hoorde ik voor het eerst dat hij zich wilde aansluiten bij de PKK. Ik probeerde het hem nog af te raden: word advocaat en strijd op een civiele manier voor de Koerdische zaak.’

‘Ik probeerde het hem nog af te raden: word advocaat en strijd op een civiele manier voor de Koerdische zaak’

Het was tevergeefs. Elf jaar geleden was Tayfun ineens verdwenen.

Via andere strijders hoorde de familie dat Tayfun zich had aangesloten bij PKK. Soms zat hij in Turkije, dan weer in Irak of Iran. Vorig jaar kreeg Hasan ineens een telefoontje. ‘Ik sprak 45 minuten met hem, maar van de opwinding kwam ik helemaal niet uit mijn woorden. Dus ik vroeg aan mijn broertje of hij in het Turks wilde praten. ‘Wat ben jij toch een slappeling geworden,’ zei hij.’

Hasan wist nog maar net dat zijn broertje sinds januari in Syrië met de YPG tegen Islamitische Staat vocht, toen hij via kennissen bij de PKK te horen kreeg dat Tayfun en drie andere collega’s waren omgekomen. Net buiten de Syrisch-Koerdische stad Kobani reed hun auto op een landmijn.

‘Martelaren zijn onsterfelijk’

Een dag eerder rijden we mee met de loco-burgemeester van Nusaybin. Onderweg toont hij trots talloze foto’s van hemzelf in de verwoeste stad Kobani. Met vele andere Turkse-Koerdische politici helpen ze bij de wederopbouw van deze stad.

We zijn op weg naar de grensovergang met Syrië. Voor een gesloten hek staan een paar honderd Koerdische Turken, een aantal vrouwen heeft felgekleurde sjaals om en een van hen houdt een foto omhoog van een keurig uitziende jonge dertiger, de haren netjes opzij gekamd. Het hek het gaat open. Na elf jaar kunnen de vrienden en familieleden het levenloze lichaam van Tayfun aanraken.

Na meer dan twee uur in de brandende zon, rijden de twee ambulances van de YPG met loeiende sirenes Turkije binnen. In een van hen ligt het lichaam van Tayfun Kaygisiz. Vrouwen beginnen te huilen, gooien rozenblaadjes over de ambulance heen en klampen zich aan de auto vast. Tientallen mensen die in de schaduw stonden te wachten komen aangesneld en roepen ‘martelaren zijn onsterfelijk.’

Op het land waar hij gestorven is

Met de loco-burgemeester rijden we vervolgens nog twee uur in een luid toeterende colonne door de heuvels. Op bijna elke hoek van de straat bewijzen Koerden hun martelaren de laatste eer door met hun handen het vredesteken te maken. Een beeld dat de Turkse regeringspartij AKP liever niet ziet. Een beeld ook dat toont dat de PKK aan populariteit wint door wél de strijd met Islamitische Staat aan te gaan, daarbij gesteund door de internationale coalitie.

Op het Azadiplein in Nusaybin worden de portretten van PKK-leider in ballingschap Abdullah Öcalan uitgerold. De duizenden aanwezigen hebben een foto van Tayfun op hun borst gespeld.

Even later spreken we een veertigjarige PKK-sympathisant die duidelijk zijn afschuw over de Turkse politiek in Syrië laat blijken. ‘Als Turkije opkomt voor de onderdrukte soennieten in Egypte, Birma en Palestina, waarom dan niet voor de inwoners van Kobani? Zijn dat geen moslims?’

De ambulance rijdt het Azadiplein op. De vuurrode houten kist, met de gele YPG-vlag eroverheen, wordt voorzichtig door de broers en vrienden van Tayfun op de schouders gehesen. Duizenden Koerden zetten zich in beweging, voorop lopen jongeren met de beeltenis van Öcalan. Auto’s beginnen te toeteren, uit talloze steegjes komen mensen aangesneld en voegen zich bij de stoet.

Hasan is voor het eerst in Nusaybin en ontmoet op de begrafenis talloze familieleden die hij nooit eerder heeft gezien. ‘We vroegen ons af of we hem in Izmir moesten begraven, maar uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om Tayfun te begraven op de grond waarvoor hij vocht. Hij ligt naast zijn commandant op een speciale martelaarsbegraafplaats. Zo had hij het zelf ook gewild, op het land waarvoor hij gestorven is.’

Tan Tunali is als freelance correspondent werkzaam vanuit Istanbul. Deze serie verhalen wordt mede mogelijk gemaakt door het Postcode Loterij Fonds voor journalisten van Free Press Unlimited. Lees hier meer over dat fonds.

Waarom helpt Turkije islamitische rebellen in Syrië? Een zoektocht langs de grens Waar westerse landen in Syrië alleen strijden tegen IS, vecht NAVO-partner Turkije vooral tegen het Assadregime. Ook het aan Al-Qaeda gelieerde Al-Nusra ontvangt steun. Waarom doet Turkije dit? Gastcorrespondenten Huib de Zeeuw en Tan Tunali reizen langs de Turks-Syrische grens op zoek naar het lokale perspectief. Een vooruitblik. Lees hier het openingsverhaal van de serie terug Mini-docu: Een dag uit het leven van een sluipschutter tegen IS Op weinig plekken was de strijd tegen Islamitische Staat zo heftig en langdurig als in de Syrische grensstad Kobani. Daar heroverden de Koerden langzaam hun straten op de terreurbeweging. Filmmaker Reber Dosky trok erheen en maakte voor ons een uniek portret van een sluipschutter die ten strijde trekt tegen IS in een gehavende stad. Kijk hier de film Hier in Syrië ontstaat alweer een radicale staat (maar: vóór vrouwenrechten) Niet alleen Islamitische Staat vormt een nieuwe staat in het Midden-Oosten, ook de Syrische Koerden doen dat. Hun links-radicale experiment biedt een oplossing voor alle problemen in het Midden-Oosten, stellen ze. En de wereld is het steeds meer met hen eens. Verslag vanuit Noord-Syrië. Lees de reportage hier terug Hoe de strijd tegen IS de Koerdische vrouw emancipeert Op reportage in Syrië en Irak ontdekken Correspondent Lennart Hofman en fotograaf Andreas Stahl hoe Koerdische vrouwen op twee fronten tegelijk vechten: tegen Islamitische Staat en vóór gelijke rechten. Ironisch genoeg blijkt het extreem vrouwonvriendelijke IS de emancipatie van de vrouwen juist te bevorderen. Een verslag. Lees de reportage hier terug