Deze Syrische dokter helpt elke strijder in Turkije, ongeacht voor wie hij vecht

Vliegensvlug schieten zijn ogen over het beeldscherm. ‘I’m done,’ zegt hij met een grote grijns nadat hij de laatste foto’s van botbreuken en protheses heeft weggeklikt. Mohammed Abdulkader heeft een opgewekt en energiek voorkomen. Om zijn hals hangt een stethoscoop en in zijn nek bungelt een vettig paardenstaartje. Tot een jaar geleden draaide hij overuren in een ziekenhuis in Aleppo. Tegenwoordig behandelt hij zijn landgenoten in een tijdelijk veldhospitaal in de Turkse grensplaats Kilis.

De sfeer in het veldhospitaal is even ontspannen als het gemoed van dokter Abdulkader. Buiten schijnt de zon. In de grote, groene voortuin zit een groepje gewonde Syriërs in een prieeltje te keuvelen. De ernst van hun kwetsuur lijken ze even te zijn vergeten. Allen hebben dezelfde vurige wens: zo snel mogelijk terug naar Syrië om verder te vechten in een steeds uitzichtlozere oorlog. Binnen trommelt ‘de haai uit Homs,’ zoals zijn vrienden hem noemen, Syrische volksliedjes op de achterkant van een vuilnisbak. Zijn kamergenoten neuriën vol overgave mee.

Allen hebben dezelfde vurige wens: zo snel mogelijk terug naar Syrië om verder te vechten in een steeds uitzichtlozere oorlog

De gemoedelijke onderlinge sfeer staat in schril contrast met de situatie in Syrië. Dat werpt de vraag op of het er in de kliniek altijd zo gemoedelijk aan toegaat. Abdulkader antwoordt met zijn kenmerkende grijns: ‘Er gebeurt wel eens wat, maar ik laat het nooit escaleren.’ De gemene deler van de mannen is dat ze tegenstanders zijn van Assad. Strijders van verschillende oppositiegroepen hebben hier allemaal hetzelfde, zware lot: ingegipste lichaamsdelen en zware littekens, zowel lichamelijk als mentaal. Zo raakte Anwar in Aleppo het gezichtsvermogen in zijn linkeroog kwijt door een barrelbom van het Assad-regime, en is de 24-jarige Adnan in de bijna vier jaar tijd dat hij in zijn woonplaats Aleppo met het Vrije Syrische Leger vecht tegen Assad meermalen getroffen door sluipschutters. Een maand geleden drongen scherven van mortiergranaten zijn onderlichaam binnen.

Voor welke groep ze vechten doet er voor het ziekenhuis niet toe. ‘Ik ben geen advocaat maar dokter. Als we onderscheid zouden maken, zouden we discrimineren,’ aldus Abdulkader. Eénmaal bleek uit onderlinge gesprekken dat een patiënt in Syrië voor de Islamitische Staat had gevochten. Maar over het algemeen is ook niet goed te bepalen voor wie iemand vecht. Een IS-strijder is bijvoorbeeld niet aan zijn uiterlijk te herkennen, zegt Abdulkader. ‘Vandaag de dag hebben zoveel jongens die in Syrië vechten een lange baard, ze hebben vaak simpelweg de mogelijkheid niet om zich te scheren.’

Het verschil tussen leven en dood

In zijn simpele werkkamer vertelt hij over het proces van binnenkomst van de patiënten. Bij een medisch checkpoint aan de grens evalueert een Turkse dokter de ernst van de verwonding. Bij spoedeisende gevallen brengt een klaarstaande ambulance de gewonde direct naar het staatsziekenhuis in Kilis. Het veldhospitaal van dokter Abdulkader ontvangt de patiënten in de vervolgfase van hun herstel. ‘Ze weten daar [in het staatsziekenhuis van Kilis] dat we goede zorg verlenen en daarom vertrouwen ze patiënten die een langdurig herstelproces ingaan graag aan ons toe,’ aldus Abdulkader.

Zo soepel loopt het in de praktijk niet altijd. Syrische doktoren moeten naar Damascus om hun diploma geldig te laten verklaren. Tot die tijd zijn ze niet gerechtigd in Turkse ziekenhuizen te werken. Het gebrek aan Syrische dokters leidt in het staatsziekenhuis in Kilis, waar het overgrote deel van de patiënten Syrisch is, tot moeilijkheden en zelfs gevaarlijke situaties. ‘Met name de taalbarrière is een probleem.’ Hoewel er verschillende tolken in het ziekenhuis actief zijn, blijft de communicatie lastig. ‘Soms moet een beslissing tot operatie heel snel worden genomen. Een paar minuten treuzelen kan voor een patiënt het verschil maken tussen leven en dood.’

Dat Abdulkader een goede band heeft met zijn patiënten wordt al snel duidelijk. Links en rechts wisselt hij knuffels en grapjes uit terwijl hij ons trots de verschillende vertrekken laat zien. In de fysioruimte dolt hij met de 24-jarige Azem uit Hama wiens benen verlamd raakten toen er een bom in zijn huis insloeg. ‘Kan je je voorstellen dat zo’n jongen iemand kwaad zou doen?’ vraagt Abdulkader retorisch. Azem is een van de burgerslachtoffers in de kliniek.

Assad als tumor

Na de rondleiding spreekt Abdulkader over de oorlog in zijn thuisland, dat hij om persoonlijke redenen verliet. Hij neemt zich geen blad voor de mond. In zijn ogen houdt het Westen Assad in het zadel; ‘Het Westen heeft er belang bij dat hij in zijn paleis in Damascus blijft zitten.’ Veel Syriërs in Turkije delen zijn mening. Terwijl ze het Westen rode lijnen op- en vervolgens weer in zien trekken, is het Turkije dat in hun ogen tenminste nog iets doet. Turkije vangt Syriërs op en helpt mee in de strijd tegen Assad.

Volgens hem is Assad de tumor en zijn alle andere groepen – van de Islamitische Staat tot het door Turkije ondersteunde Islamitisch Front – uitzaaiingen van die tumor

Volgens hem is Assad de tumor en zijn alle andere groepen – van de Islamitische Staat tot het door Turkije ondersteunde Islamitisch Front – uitzaaiingen van die tumor. ‘Als je het medisch benadert is het noodzakelijk om eerst de tumor te verwijderen. Daarna lost de rest van het probleem zichzelf op,’ zegt Abdulkader vol overtuiging. Zijn redenatie is gelijk aan die van de Turkse regering, die het standpunt bezigt dat de oorlog in Syrië slechts met een integrale strategie - gefocust op het ten val brengen van Assad - gestopt kan worden.

Het Westen daarentegen ziet de Islamitische Staat als het voornaamste gevaar. Bij het uitblijven van een gemeenschappelijke strategie bestaat het gevaar dat de uitzaaiingen zo groot worden dat Abdulkader met zijn theorie ongelijk heeft. Het lijkt er zo langzamerhand op dat het machtsvacuüm dat na de val van Assad zal ontstaan eigenlijk al is gevuld.

Deze serie verhalen wordt mede mogelijk gemaakt door het Postcode Loterij Fonds voor journalisten van Free Press Unlimited.

Eerdere verhalen uit deze serie: