De implosie van de FIFA: 10 leestips (en 1 kijktip)

Het hoogtepunt van de storm met arrestaties, onthullingen en ontwikkelingen rondom de FIFA is even gaan liggen, nadat voorzitter Sepp Blatter zijn vertrek vorige week dinsdag aankondigde.

Maar er gaat meer komen. Dat lijkt zeker nu uit het dossier van de Amerikaanse justitie blijkt dat leden van het bestuur van de FIFA zich al sinds 1992 lieten omkopen. De voormalige Amerikaanse voetbalbestuurder Chuck Blazer bekende dat hij en anderen zich voor het WK 2010 hebben laten omkopen, en dat hij ook hielp bij omkoping rond het WK 1998. Dit wijst op een jarenlange cultuur van steekpenningen, die de vraag doet rijzen wat er bij de toewijzing van de tussenliggende WK’s is gebeurd.

Zouden die netjes zijn verlopen? Waarschijnlijk niet, want corruptie is besmettelijk . Speel je niet vals, dan komt dat WK dus niet naar je toe – hoe hard je je best ook doet. Zelfs het onkreukbare Duitsland vraagt zich inmiddels af: is het prachtige WK van 2006, het zogenoemde zomersprookje, het resultaat van gesjoemel ?

De afgelopen tijd is er veel goeds geschreven over de malversaties – te veel om allemaal te lezen. Hierbij een volstrekt onvolledige lijst artikelen en documenten – met name Amerikaanse, Britse, en Duitse – die ik de komende tijd blijf aanvullen. Ongetwijfeld mis ik nu ook al veel. Moet er iets bij? Laat het me weten.

De kern van de zaak

Centraal in het Amerikaanse onderzoek staan de verklaringen van Charles ‘Chuck’ Blazer aan de Amerikaanse rechter. Hij deed zijn schuldbekentenis eind november 2013. Zijn hele verklaring is online te lezen.

De bekentenis is smullen, maar misschien wat lang. De samenvatting van Bloomberg bevat alle ‘hoogtepunten’ uit het document.

Overigens had de New York Daily News eind vorig jaar een smeuïge primeur over Blazers extravagante gedrag, bekentenis en medewerking aan opsporing, die nog steeds de moeite meer dan waard is.

Naast de Amerikanen doet ook de Zwitserse justitie onderzoek. Daarover zijn veel minder details bekend, maar het onderzoek richt zich op fraude en omkoping rond de toewijzing van de WK’s 2018 (Rusland) en 2022 (Qatar).

De onthullingen tot nu toe

Uit Blazers verklaringen en onderzoek van de FBI blijkt dat Marokko en Zuid-Afrika FIFA-bestuursleden hebben omgekocht, met als doel het WK van 1998 en 2010 te mogen organiseren. De verklaringen van Blazer waren de basis voor de arrestatie , twee weken geleden, van enkele FIFA-bestuurders in Zürich.

Een van de omgekochte bestuurders – en tevens de opvallendste – zou Jack Warner zijn.

Warner was belangrijk bij de FIFA, als vicepresident, en als lid van het Executive Committee, het uitvoerend bestuursorgaan. Die laatste functie heeft hij al sinds 1983. Als ExCo-lid was hij een van de 24 stemgerechtigden over de toewijzing van WK-toernooien.

Sinds 2011, toen hij van corruptie werd verdacht, is hij FIFA-bestuurder af. Hij zou onder meer hebben geholpen bij het omkopen van andere FIFA-bestuurders om bij de FIFA-presidentsverkiezingen van 2011 op de Qatarese kandidaat Mohammed Bin Hammam te stemmen. Voor die en andere corruptie lijkt hij nu dus berecht te worden. De Amerikaanse justitie zoekt hem.

Maar Warner liet het er niet bij zitten, en besloot vorige week in de tegenaanval te gaan. Ten eerste tegen binnenlandse politieke tegenstanders, ten tweede tegen Sepp Blatter. Warner kondigt in een videoboodschap een ‘lawine’ aan onthullingen aan . Het is allemaal nogal onnavolgbaar, wat Warner uitkraamt, en niet op een goede manier.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

De jongste onthulling over Warner: hij zou geld hebben achterover gedrukt dat bedoeld was voor de slachtoffers van de aardbeving in Haïti.

Een andere onthulling betreft de rol van de FIFA zelf, bij de omkoping door Zuid-Afrika. Zuid-Afrika had de cash niet, zo luidt de theorie van de Amerikaanse justitie, voor de omkoping van (vermoedelijk) Warner. En dus liet Zuid-Afrika de FIFA de 10 miljoen uitbetalen aan een rekening die Warner beheerde. (De FIFA zou later, om de rekening te vereffenen, Zuid-Afrika 10 miljoen minder uitkeren voor de organisatie van het WK.)

Hoe anders is te verklaren dat Blatter binnen vier dagen na zijn herverkiezing opstapte?

Afgelopen zondag dook hierover nieuwe informatie op. Volgens de Zuid-Afrikaanse Sunday Times blijkt uit e-mails dat Blatter inderdaad afwist van de betalingen. En trouwens ook de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki.

Sinds dinsdag is er ook een Nederlandse link. De Amerikaanse aanklacht maakt gewag van een ‘major U.S. sportswear company’ die in Brazilië betrokken zou zijn bij omkoping. Dat lijkt om Nike te gaan. Nike zou bij het afsluiten van een contract met de Braziliaanse voetbalbond smeergeld hebben betaald. Een van de Nike-ondertekenaars van dat contract is een Nederlander, zo meldde het Financieele Dagblad.

Hoe zat het met andere WK’s?

De verklaringen van Blazer wijzen op een cultuur van corruptie. Kan een land het WK eigenlijk wel organiseren zonder om te kopen? De interessantste casus is misschien wel Duitsland, dat het WK van 2006 organiseerde.

Tot nu toe zijn er geen nieuwe aanwijzingen dat ook de Duitsers zich schuldig hebben gemaakt aan omkoping. Maar er zijn wel een aantal raadselachtige omstandigheden rondom de toewijzing in 2000, zo schreef Die Zeit vorige week. Politiek en bedrijfsleven deden in de maanden voor de verkiezing een aantal zetten die – achteraf gezien – het Duitse WK-bid goed uitkwamen.

De stemming verliep ook curieus: Duitsland versloeg Zuid-Afrika met 12 stemmen tegen 11. Eén man onthield zich van stemmen, de Nieuw-Zeelander Charles Dempsey – die zou op Zuid-Afrika stemmen, zoals zijn bond hem had opgedragen, maar stemde niet. Cruciaal, want bij een gelijke stand zou het WK waarschijnlijk naar Zuid-Afrika zijn gegaan, omdat dit de wens van Blatter was. Dempsey overleed in 2008 en neemt de redenen achter zijn beslissing mee in zijn graf. Wel zei Dempsey destijds dat hij was bedreigd, vlak voor de stemming, door ‘invloedrijke Europeanen’.

Over de latere WK’s is de twijfel al uitgebreid beschreven. Rusland en Qatar werden in 2010 aangewezen als organisatoren voor 2018 en 2022. Het is nu de vraag of deze landen ‘hun’ WK’s mogen houden. Heidi Blake van BuzzFeed ziet het in ieder geval voor Qatar somber in.

Blake is een van de journalisten die nu resultaat zien van jarenlang onderzoek naar FIFA-malversaties. In juni 2014 schreef zij met collega Jonathan Calvert een onthullend verhaal over Qatars omkoopstrategie om het WK 2022 binnen te halen . Maar prominentste luis-in-de-FIFA-pels is zonder twijfel Andrew Jennings, een Schotse onderzoeksjournalist, en auteur van het boek Foul! The Secret World of FIFA .

Na Blatter

Blatter is weg. Althans – hij is helemaal niet weg, hij heeft aangekondigd dat hij weggaat. In de tussentijd meldt Blatter op Twitter doodleuk dat hij keihard aan het hervormen is. (Echt.)

Maar wie moet hem opvolgen? in december wordt dat bepaald, meldde de BBC vandaag. De BBC heeft ook een handige lijst kanshebbers opgesteld, met daarop onder meer KNVB-baas Michael van Praag.

Diverse media portretteren Michel Platini, oud-topvoetballer en de voorzitter van de Europese voetbalbond UEFA, als grote kanshebber. Maar ook Platini lijkt niet onkreukbaar.

Een andere – veel minder bekende – kanshebber werd vorige week geprofileerd in The Guardian: de Koeweitse sjeik Ahmad al-Fahad al-Sahab. Die man is behalve IOC-bestuurder ook FIFA-bestuurder, en heeft zitting in een indrukwekkend aantal commissies. Alles wijst erop dat hijzelf interesse heeft in de functie. Al-Sahab heeft daarbij een groot voordeel: zijn nationaliteit.

Over de band tussen Blatter en Afrikaanse landen is het stuk van Peter Alegi in de Zuid-Afrikaanse Mail and Guardian verhelderend. (Zie rechts voor de link.)

En, interessant: laat de Frankfurter Allgemeine nu net Platini en Al-Sahab samen op een grasveldje in Lausanne hebben gezien , deze week. Blatter is dan zo’n beetje weg, het gekonkel nog niet.