De wederopbouw van Gaza duurt nog minstens zestig jaar (zolang Israël de bouw tegenhoudt)

Te midden van een aan stukken geschoten appartementenblok woont de 55-jarige Najwa Ibrahim Al-Baraj. Haar flatgebouw werd wekenlang doorzeefd door bommen en raketten. Maar Al-Baraj prijst zichzelf gelukkig als ze naar haar buren kijkt. Van hun appartement is niets meer over.

Al-Baraj leeft al een jaar lang met haar kinderen en kleinkinderen in een pand dat met instorten bedreigd wordt. ‘Voor de dood ben ik niet langer bang,’ vertelt Al-Baraj, ‘het zijn de onleefbare omstandigheden die ik vrees.’

‘Ik stel me niet meer de vraag of er nog een volgende oorlog komt. Die komt sowieso. Maar ik ben bang dat die ons nog meer zal afsnijden van de basisvoorzieningen die nu al zo schaars zijn,’ vreest Al-Baraj.

Israël controleert de toevoer van water en elektriciteit naar Gaza, waardoor het de Palestijnse regio in feite in zijn macht heeft. Hoewel Israël de Palestijnse autoriteiten erkent, erkent het nog steeds niet het recht van de Palestijnen op een Palestijnse staat. Dit zorgt ervoor dat Fatah en Hamas - die respectievelijk in de Westbank en in Gaza de dienst uitmaken - slechts een beperkte macht uitoefenen.

Het elektriciteitsnetwerk is een van de elementen waar dat duidelijk wordt. Dat valt volledig onder het bestuur van de Israëlische autoriteiten, waardoor Israël precies bepaalt hoeveel elektriciteit Gaza per dag krijgt.

Het is die dreiging die voor Al-Baraj en haar familie het zwaarste weegt. ‘Op elk moment kan een nieuwe oorlog uitbreken. Ondertussen proberen we, veelal tevergeefs, de schade van de vorige oorlog nog te herstellen.’

Leven in tenten en tinnen hutten van 50 graden Celsius

Want voor de derde maal in minder dan tien jaar moeten de inwoners van Gaza hun huizen en steden wederopbouwen. Sinds de terugtrekking van Israël uit de Gazastrook in 2005 laaide het ene na het andere conflict op. Steeds ten gevolge van spanningen tussen Fatah en Hamas of tussen Israël en de Palestijnse autoriteiten. Tot drie keer toe mondde dat uit in hevige gevechten. De intensiteit van de gevechten en de aangerichte schade nemen elke keer exponentieel toe.

We zijn moe. Gaza is moe. En er is niemand die om ons geeft

Maar niet alleen de Gazanen geven de hoop op dat Gaza ooit een stabiele plek wordt. Donoren die na afloop van de oorlog bijna 5 miljard euro vrijmaakten voor de heropbouw van Gaza, blijken net zo wantrouwig. Zij zien ook hoe onzeker de situatie in Gaza is. Door de aanhoudende onrust vrezen ze dat het bestede geld al snel weer verloren zal gaan in de volgende bombardementen.

De gevolgen zijn ernaar. Minder dan de helft van het beloofde bedrag heeft intussen Gaza bereikt. Tienduizenden mensen zijn nog steeds ontheemd. Velen van hen leven in aftandse tenten of in provisoire wooneenheden die bestaan uit aan elkaar getimmerde tinnen plakkaten die bij de gebruikelijke temperaturen van 30 graden Celsius de hitte in huis ondraaglijk maken.

Dat geldt ook voor Fatima Hussein (52), die met haar zus en kinderen in een tinnen hutje van twee bij vier meter woont. Radeloos wijst ze naar de vloer van het veel te kleine kamertje. De grond zakt letterlijk onder haar voeten weg. Het geïmproviseerde toilet heeft het begeven en staat in een hoek van 60 graden tegen de muur. ‘Wie komt ons helpen?’ huilt Fatima. ‘We wonen hier al maanden en niemand doet iets.’ Ze is de wanhoop nabij. ‘We zijn moe. Gaza is moe. En er is niemand die om ons geeft.’

Ook bouwmaterialen mogen Gaza niet in

Van de 12.600 huizen die volledig met de grond gelijk gemaakt werden, is nog geen enkel heropgebouwd. Maar het financiële tekort is lang niet de voornaamste oorzaak.

Dat is Israëls blokkade rond Gaza. Niet alleen verhindert Israël het verkeer van mensen en controleert het de toebedeling van elektriciteit en water in de Gazastrook, het belemmert nu ook doelbewust de toevoer van hoogst noodzakelijke bouwmaterialen. ‘Voor de laatste oorlog in Gaza was er al een woningtekort,’ vertelt Karl Schembri van NRC, een Noorse ngo die zich bezighoudt met vluchtelingenproblematiek. ‘Huizen die in eerdere oorlogen vernield werden, wachten ook nog steeds op heropbouw. Maar de verwoesting van vorig jaar heeft Gaza in de diepste put aller tijden gestoken.’

Hoewel Israël instemde met het Verenigde Naties-plan voor reconstructie van Gaza, laat de overheid dagelijks amper 7 procent van de afgesproken bouwmaterialen toe in Gaza. Volgens berekeningen van het NRC zal het in dit tempo minstens zestig jaar duren alvorens de huisvestingsbehoeften ingewilligd worden.

Volgens Israël zou Hamas het materiaal gebruiken voor het bouwen van ondergrondse tunnels, waarmee het een bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. In werkelijkheid is Hamas begonnen met het bouwen van tunnels als antwoord op die blokkade door Israël in 2007. Bovendien staan in het VN-plan duidelijke richtlijnen voor de verdeling van de bouwmaterialen, waardoor die enkel bij de hulpbehoevende burgers terechtkomen en niet voor tunnels ingezet kunnen worden.

Hoe nu verder?

Ook de Palestijnse autoriteiten vertragen de reconstructie van Gaza. Sinds de laatste verkiezingen in 2006 zijn de Palestijnse gebieden verdeeld, met op de Westbank Fatah aan de macht en in Gaza Hamas. Dat er al bijna een decennium geen eenheidsregering is, belemmert de coördinatie. Dit omdat Israël enkel met Fatah onderhandelt, gezien het Hamas als terroristische organisatie beschouwt.

Bovendien kunnen de Gazanen niet aan de heropbouw beginnen voordat de restanten van de verwoeste huizen, winkels, ziekenhuizen en scholen opgeruimd zijn. Tot op de dag van vandaag zijn er nog verschillende dorpen zoals dat van Fatima die helemaal in puin liggen. ‘Toen we na de invasie terugkeerden naar onze huizen, waarvan niets meer overeind stond, waren het vooral de kinderen die in het puin op zoek gingen naar wat nog te redden viel,’ zegt Fatima. ‘We wisten pas hoe gevaarlijk dat was, toen voor het eerst een onontplofte bom uiteenbarstte en aan een buurjongen het leven kostte.’ 10 procent van alle door Israël afgevuurde explosieven kwam niet tot ontploffing en ligt nog onder het puin.

Om de heropbouw van Gaza te doen slagen, zal men dus eerst de wortels van het probleem moeten aanpakken. Een glashelder plan vanuit de Palestijnse autoriteiten is noodzakelijk, maar ook het opheffen van de blokkade rond Gaza is cruciaal. Op de puinhoop van vandaag kan onmogelijk een stabiele toekomst gebouwd worden.