Een beter mens worden? There’s an app for that!

Een beetje hardloper laat zich tegenwoordig in z’n oor schreeuwen door een digitale coach. Als je je zorgen maakt over je gewicht, download je een app om je eetpatroon mee bij te houden. De e-coach is aan een opmars bezig. Niet alleen hardlopen en eten, maar ook ons sociale gedrag, verkeerde uitgavenpatronen, werkstress en productiviteit kunnen gemeten en verbeterd worden met de hulp van slimme apps. Zijn deze apps dé oplossing voor als het vlees zwak is?

De app detecteert geschreeuw, stelt een time-out voor en meet of de ruziënde partners genoeg afstand houden

Armbandjes met sensoren om slaap en beweging te meten zijn inmiddels al niet vreemd meer. Een Nike, Fitbit, of Jawbone Up is voor de drukke zakenman prima met zijn pak te combineren. Maar er is méér wat meetbaar wordt. De volgende generatie armbandjes bepalen ook je mate van stress en opwinding. Het recent van Italië naar Californië verhuisde Empatica combineert armband, smartphone en pc om op basis van locatie en activiteit in kaart te brengen welke van je dagelijkse bezigheden stress veroorzaken. De bijbehorende app geeft advies over wat je aan die stress kan doen. In Eindhoven werd de app Time Out! ontwikkeld, om huiselijk geweld te helpen voorkomen. Deze applicatie detecteert geschreeuw, stelt een time-out voor en meet vervolgens via GPS of de ruziënde partners genoeg afstand houden. Kortom: er lijkt geen probleem te zijn dat niet met een app is op te lossen.

Meten en motiveren

De nieuwe generatie meetinstrumenten plaatst technologie op de stoel van de coach. Ingenieurs en psychologen hebben de handen ineengeslagen en denken na over onze gedragspatronen en hoe deze te beïnvloeden zijn. Dat heeft als gevolg dat apps ons niet meer domweg spammen met statistieken en nummertjes over hoeveel we bijvoorbeeld hebben bewogen, maar ons motiveren met argumenten waarvoor wij gevoelig zijn, zoals sociale druk. Het inzetten van subtiele lichtfeedback (verandering van de lichtsterkte) blijkt zelfs te helpen om mensen hun energieverbruik terug te laten brengen zonder dat ze hier bewust over nadenken. Alleen, waar die onbewuste beïnvloeding overgaat in subtiele manipulatie is niet helemaal duidelijk.

Betere mensen?

Onze apps beloven dat ze ons kunnen helpen om betere mensen te worden. Ze verhelpen onze zwakheden en ‘dwingen’ ons om een moreel juistere beslissingen te nemen. Samen werken aan een betere wereld, toch? Maar dragen ze wel echt bij aan een beter wereld?

Er wordt gevreesd dat de steuntjes in de rug ons verleiden tot morele luiheid. Zo laten studies zien dat wilskracht als een spier gezien kan worden. Iets wat je kunt uitputten, maar ook moet trainen, en dat laatste kost nu eenmaal moeite.

Studies laten zien dat wilskracht als een spier gezien kan worden. Iets wat je kunt uitputten, maar ook moet trainen

Als e-coaches ons gedrag gaan beïnvloeden en bijsturen, geven we ze een grote verantwoordelijkheid. Is dat terecht? Een beetje bewegen kan nooit kwaad, maar het meten van menselijke emoties, stress en voorschrijven van diëten is al een stuk complexer. Wat voor de een werkt, kan voor de ander funest zijn. Stress die voor de ene persoon gezond is, is voor de ander bijvoorbeeld misschien wel de voorbode van een burn-out.

Grijs gebied

Het Rathenau Instituut werkt samen met onderzoekers van universiteiten en kennisinstellingen als TNO om kwesties omtrent de digitale coach in kaart te brengen. Want deze bevindt zich nu in een grijs gebied, een gebied waar de gedragscodes die bij mens-tot-menscoaching gelden niet opgaan, en de strenge regels van het medische domein al evenmin. Dit gebrek aan (al dan niet geschreven) regels maakt de ontwikkeling van breed toegankelijke en goedkope gadgets mogelijk, maar zorgt tegelijkertijd ook voor onduidelijkheid. Zo is er geen garantie voor kwaliteit. Het advies van je app kan net zo goed gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten als op informatie die een programmeur op de achterkant van een pakje boter heeft gelezen. En in de meeste gevallen zal het voor de consument onduidelijk zijn waar een app zich op baseert, hoe betrouwbaar de gebruikte meetmethode is of op welke manier een e-coach gebruikmaakt van beïnvloedingstechnieken.

Ook wat er wel of niet met verzamelde gegevens mag gebeuren is een punt van discussie. Als je werkgever je straks een apparaatje aanbiedt dat je stressniveau’s en sociale gedrag monitort om je te helpen gezond te blijven, is dat dan beschermd met een digitaal beroepsgeheim? Of zijn alle verzamelde gegevens ook toegankelijk voor je werkgever? En hoe wenselijk is het dat anderen voortdurend gebruikmaken van een e-coach, kan het gebruik ook storend zijn?

Het Amerikaanse bedrijf Affectiva werkt aan software die inmiddels beter dan mensen emoties van gezichten af kan lezen. Handig om bijvoorbeeld mensen met autisme te coachen, maar velen zullen zich niet op hun gemak voelen bij het idee dat een computer ze emotioneel scant. Er zijn duidelijke afspraken nodig over wat in welke situaties gemeten mag worden en wat er vervolgens met die gegevens mag gebeuren.

De toekomst van de e-coach

Omdat het erop lijkt dat we de digitale coach de komende jaren nog veel zullen gaan zien, is het belangrijk om helderheid te scheppen over zijn betrouwbaarheid, om eisen te stellen aan de grenzen van eventuele beïnvloeding en om transparantie te bieden over de doelen van de e-coach, en wie daarachter zitten.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube