Help mee de machine te ontleden die medicijnen vergoedt

De kanker was net weggehaald. Als hij binnen drie jaar niet terug zou komen, zou de vrouw volgens de artsen waarschijnlijk beter zijn.

Nadat ze bijna veilig was, bleek het toch weer mis. ‘Ik was twee jaar en negen maanden verder, had net een nieuw huis gekocht en dacht: dan gaan we verder met leven. Toen voelde mijn vriendin een knobbeltje in mijn zij. Ook had ik een plekje in mijn oog en viel ik heel erg af.’

Claudia van Deudekom doet haar verhaal in het tv-programma Op de drempel, een serie indrukwekkende interviews van Coen Verbraak met acht mensen die nog maar kort te leven hebben.

‘Wat verandert er in je leven als die abstracte gedachte [te moeten sterven, LH] ineens de mededeling van een dokter wordt?’ vraagt Verbraak de kijker aan het begin van het programma.

Haalt een arts het onderste uit de kan?

Op zo’n moment ben je volledig overgeleverd aan de deskundigheid van de specialist. Natuurlijk, iedere arts heeft bij Hippocrates gezworen je zo goed mogelijk te helpen. Maar in toenemende mate lijkt de vraag of er iets aan je ziekte gedaan kan worden ookeen financiële component te hebben.

In sommige ziekenhuizen worden bepaalde dure medicijnen niet meer verstrekt

Want, zo was het afgelopen jaar op diverse plekken te lezen: in sommige ziekenhuizen worden bepaalde dure medicijnen niet meer verstrekt. Omdat het geld op is, of op dreigt te raken. Recent zijn ook twee nieuwe middelen tegen kanker door de vergoedingsautoriteit afgeraden voor vergoeding, omdat de kosten niet zouden opwegen tegen de baten. Voor een van die middelen heeft de minister in het geheim met de producent onderhandeld, van de andere is nog onduidelijk of en voor wie het in de nabije toekomst beschikbaar komt.

Is dit een trend? Toezichthouder de Nederlandse Zorgautoriteit heeft vooralsnog enkel anekdotes tot haar beschikking. Die zijn niettemin alarmerend:

• Ziekenhuizen dreigen patiënten te weigeren om kostenstijging medicijnen - Het Financieele Dagblad, 6 december 2014.
• ‘Mijn ziekenhuis verbiedt dure kankermedicijnen’ - Nieuwsuur, 16 juni 2015.
• ‘De dure medicijnen worden onbetaalbaar’ - NRC Handelsblad, 29 juni 2015.

Waarom dit een mysterie is

Hoe komt het dat we niet weten hoe groot dit probleem is? Dat zit vermoedelijk zo. Artsen dragen namens ziekenhuizen zorgplicht. Ze zijn mogelijk zelfs juridisch te vervolgen als ze de patiënt niet ‘conform stand van wetenschap en praktijk’ behandelen.

Combineer dat met het volgende: ziekenhuizen hebben groen licht gegeven aan de politieke afspraak dat de ziekenhuisbudgetten de komende jaren in totaal per jaar niet meer dan 1 procent mogen stijgen.

Kortom: artsen beloven de best mogelijke zorg, terwijl hun ziekenhuizen beloven de kosten in de hand te houden. Daarnaast zijn ziekenhuizen sinds 2012 zelf verantwoordelijk voor een reeks dure middelen, in de hoop zo inkoopmacht te creëren tegen internationaal opererende geneesmiddelenbedrijven.

Het voorschrijven van dure geneesmiddelen raakt dus nu direct de ziekenhuisportemonnee, zeker als je bedenkt dat de uitgaven aan dure middelen voor sommige ziekenhuizen per jaar met 10 procent stijgen. Als dat dure kankermedicijn voor een toch al stervende patiënt wordt voorgeschreven, kost dat elders in het ziekenhuis misschien wel handen aan het bed.

Er is dus een duidelijke perverse prikkel om als ziekenhuis niet transparant te zijn over of dit probleem speelt.

Een neerwaartse spiraal dreigt bij opheldering. Want welke patiënt wil in een ziekenhuis behandeld worden waar de kans aanwezig is niet te krijgen waar je recht op hebt? Minder patiënten in een ziekenhuis betekent minder onderhandelingsruimte met de zorgverzekeraar. Stoïcijns buiten de budgetten treden levert een boze minister op, die zelfs collega-ziekenhuizen aansprakelijk kan stellen voor jouw tekorten.

De vergoedingsmachine

Terug naar Van Deudekom. Het voert natuurlijk veel te ver om hier te stellen dat zij niet de optimale behandeling krijgt. Sterker, ze vertelt in de serie dat ze is geselecteerd voor een experimentele behandeling, een waar op dit moment vanwege de prijs ‘veel om te doen is.’

Dat toont aan dat de betalingsbereidheid van ziekenhuizen, de overheid of de zorgverzekeraar maar één kant van het verhaal betreft. De andere: de geheime prijzen van farmaceutische bedrijven.

De vergoedingsmachine kraakt, piept, rookt zelfs. Maar komt dat doordat het onderhoud - bijvoorbeeld de veranderende positie van ziekenhuizen - achterstallig is? Of zorgt zand tussen de tandwielen - bijvoorbeeld de zeer hoge prijzen van nieuwe (kanker)medicijnen - voor de problemen? Of een combinatie van beide? Een ding staat vast: bij transparantie schiet iedere speler - ziekenhuis, farmaceutisch bedrijf, politiek, verzekeraar - zichzelf waarschijnlijk in de voet.

Dit is waar ik de komende tijd onderzoek naar ga doen. Voorlopig naar wat onder de noemer ‘geneeskundige zorg’ valt: de medicijnverstrekking in ziekenhuizen. Later hoop ik ook aandacht te besteden aan het andere systeem, met de illustere naam ‘geneesmiddelenvergoedingssysteem.’ Hieruit worden medicijnen die bijvoorbeeld door de huisarts worden voorgeschreven, vergoed.

Verder lezen?