Dit is een van de simpelste manieren om criminelen dwars te zitten

Meer dan 40 procent van de Europese burgers heeft er nog nooit één gezien. Toch bestaat maar liefst 30 procent van al het contante geld in Europa eruit: vijfhonderdeurobiljetten. Sinds de invoering van de euro is hun aantal vertienvoudigd, terwijl het aantal andere biljetten slechts verviervoudigde.

Schijnbaar zijn de biljetten dus toch populair. Maar, waar zijn ze dan? Nou, tussen Syrische testikels, onder Colombiaanse vloerplanken en in Nederlandse ventilatieschachten.

‘Grote bankbiljetten versimpelen het logistieke management van geldtransport,’ aldus de Italiaanse Centrale Bank in een geheim rapport uit 2009. Een crimineel wandelt liever een vliegtuig binnen met een subtiel rolletje euro’s in zijn onderboek, dan met een loeizware sporttas vol bankbiljetten.

Kritiek is er al tijden. Europol pleitte voor het afschaffen van twee- en vijfhonderdeurobankbiljetten, omdat deze ‘de voorkeursvaluta’ van criminelen zijn geworden. De Bank of England verbood in 2010 de verspreiding van vijfhonderdeurobiljetten, omdat ‘vraag naar vijfhonderdeurobiljetten binnen Groot-Brittannië vrijwel uitsluitend voor criminele doeleinden was.’

Begin deze maand liet ook de Europese Centrale Bank (ECB) weten het vijfhonderdeurobiljet af te willen schaffen. ‘We zijn vastberaden om onze geldpers niet te gebruiken om het criminelen makkelijker te maken,’ zei ECB-president Mario Draghi.

Afschaffen dan maar? Daar is niet iedereen het over eens.

Wie hiertegen is

Neem het Luxemburgse ECB-bestuurslid Yves Mersch. Die vertelde persbureau Bloomberg dat het in discussies met politie en justitie ‘altijd hetzelfde gaat.’ Over dat vooral criminelen ze gebruiken zei hij bijvoorbeeld: ‘Wij zeggen steeds: dit zijn aantijgingen. We zouden ze graag onderbouwd zien met bewijs.’

Terwijl dat bewijs in eigen land voor het oprapen ligt. Met slechts 0,2 procent van de bevolking in de eurozone, was Luxemburg verantwoordelijk voor de uitgifte van bijna 15 procent van alle vijfhonderdeurobiljetten en zelfs 30 procent van alle tweehonderdeurobiljetten van alle biljetten in de eurozone. Dat is meer dan 51 miljard euro.

En het zijn niet de Luxemburgers die het opnemen. Die gebruiken zelfs minder vaak cashgeld dan andere landen. Waar al dat cashgeld dus heen gaat, is onbekend. Want wanneer iemand meer dan 10.000 euro cashgeld over de grens haalt, moet dat eigenlijk gemeld worden. Luxemburg had echter slechts vijftien van zulke meldingen in 2014.

Misschien zijn er integere buitenlandse ondernemers die heen en weer rijden met 10.000 euro in twee- en vijfhonderdbriefjes

Tuurlijk, dat kan ook koosjer zijn. Misschien zijn er heel veel integere buitenlandse ondernemers met een voorliefde voor het Luxemburgse bankwezen die heen en weer rijden met 10.000 euro in twee- en vijfhonderdbriefjes. Ondernemers die ongeveer 51 miljard euro het groothertogdom uit rijden.

Maar heel waarschijnlijk is dat niet. En dan rijst toch de vraag: waar zijn al die biljetten gebleven?

Misschien heeft Luxemburgs spectaculaire biljetuitgifte ook te maken met diens welverdiende reputatie als het financiële afvoerputje van Europa. Ook Gerrit S., de eind 2015 veroordeelde Nederlandse oncoloog die 785.000 euro contant geld in zijn ventilatieschacht had verborgen, had zijn geld van een rekening in Luxemburg gehaald.

Want Luxemburg kende een bankgeheim, dat het land jarenlang een gewilde locatie voor zwartspaarders had gemaakt. Daardoor konden Luxemburgse banken informatieverzoeken van de Nederlandse belastingdienst over belastingplichtigen linea recta de shredder inwerpen. ECB-bestuurder Mersch verdedigde overigens ook al eerder dit bankgeheim als ‘onderdeel van de sociale consensus’ in Luxemburg.

Larry Summers, de voormalige Amerikaanse minister van Financiën, schreef in een column dan ook ‘niet verbaasd te zijn, dat de oppositie [tegen het afschaffen van het vijfhonderdeurobiljet, JF] binnen de ECB uit Luxemburg komt, waar het een lange traditie is het leven van belastingontduikers en witwassers makkelijker te maken.’

Tegenstand komt ook uit de privacyhoek. Cash geeft gegarandeerd anonimiteit. Geen bank of overheid die je naam kan verbinden aan een aankoop wanneer je ermee betaalt. Dat is een begrijpelijk sentiment.

Het afschaffen van de vijfhonderdeurobiljetten betekent echter niet gelijk het einde van het cashgeld. De Verenigde Staten schaften in 1968 al de vijfhonderddollarbiljetten af, Canada het duizenddollarbiljet in 2000 en Singapore het tienduizenddollarbiljet in 2014. Allemaal om dezelfde reden: ze werden op grote schaal misbruikt voor criminele doeleinden. Al die landen hebben nog steeds cashgeld.

En uiteindelijk moet elk land ergens de grens trekken. Waarom zou een maximumbiljet van 100 euro minder privacyvriendelijk zijn dan een maximumbiljet van 500 euro?

Dus?

Hoe komen we ervan af? Het makkelijkst is om simpelweg te stoppen de bankbiljetten te drukken. Laat er een paar decennia overheen gaan en het aandeel vijfhonderdeurobiljetten zal langzaam slinken.

Ingrijpender is om af te kondigen dat vanaf een bepaalde datum het vijfhonderdeurobiljet geen wettig betaalmiddel meer is. Bezitters van de biljetten zullen ze dan terug moeten brengen naar een bank. Dat vergroot tijdelijk de pakkans voor criminelen, maar brengt ook ongemak mee voor legitieme bezitters van de biljetten.

Voor de goede orde: het afschaffen van de grootste bankbiljetten zal er niet voor zorgen dat belastingontduiking, corruptie en witwassing opeens verdwijnen. Criminelen zullen overstappen op kleinere biljetten. Maar met één koffer door de douane gaan, is aanzienlijker makkelijker dan met tien.

Dus? Door de shredder met dat biljet. Het kost praktisch niks en niemand die het mist.

Verder lezen?