Als er een prijs zou bestaan voor pr-blunders, dan zou hij hem zeker gewonnen hebben. Bij zijn afscheid als korpschef zei Gerard Bouman afgelopen oktober namelijk: ‘Ik bouw graag huizen, maar heb een hekel aan het aflakken van het kozijn en

De suggestie dat de Nationale Politie wel zo’n beetje klaar was, viel dan ook totaal verkeerd. In vrijwel ieder gesprek dat ik de afgelopen maanden met politiemensen voerde, kwam het aflakken wel een keer voorbij. Dit weekend nog mailde een rechercheur: ‘Vanaf de werkvloer bezien stuitte de afscheidsrede van Bouman alleen maar op hoongelach.’

Dan heeft de níeuwe korpschef het heel wat beter begrepen. In zijn eerste grote interview, afgelopen zaterdag in toonde zich diplomatiek en stelde hij iedereen gerust die de afgelopen jaren ruzie had gekregen met zijn voorganger.

Na de rouwdouwer Bouman lijkt het poldermodel weer terug – maar dat betekent niet dat Akerboom zich makkelijk zal plooien.

Vier dingen die Akerboom anders doet

  1. Akerboom neemt in Trouw afstand van de beruchte aflakvergelijking: ‘Ik zie een politiekorps dat kraakt en dat baart mij zorgen.’ Daarmee laat hij meteen duidelijk zien aan ‘de werkvloer’ dat hij hun zorgen over de serieus neemt en niet over hen heen walst.
  2. Akerboom gaat uiteraard de vorming van de Nationale Politie niet terugdraaien, maar hij gaat wel veel meer ruimte bieden voor lokaal maatwerk. ‘Dat kan niet vanuit Den Haag.’ Dus niet meer een standaardaantal auto’s of wijkagenten per gebied voorschrijven, maar het laten afhangen van lokale behoeften. Wederom een duidelijke boodschap aan politiemensen in het land: we gaan naar jullie ideeën luisteren. En aan de burgemeesters. Die zijn nu ontevreden over de Nationale Politie, omdat ze weinig meer te zeggen hebben over lokale inzet van de politie: ze gaan niet meer over het aantal politiebureaus en agenten in hun gemeenten.
  3. Akerboom vraagt om meer geld: ‘Er wordt nu onderzoek naar gedaan, want een vraag naar extra geld moet goed onderbouwd worden. [...] Maar ik vraag me af of de politie zonder extra geld kan blijven doen wat ze nu doet.’ Het is me de afgelopen maanden in achtergrondgesprekken met politiechefs goed duidelijk geworden dat de organisatie financieel helemaal klem zit. De vorming van de Nationale Politie is er doorgedrukt op basis van zogenaamde business cases: berekeningen van consultants die lieten zien dat door het samenvoegen van de 26 regiokorpsen tot één nationaal korps honderden miljoenen bespaard konden worden door schaalvoordelen en efficiënter werken.
  4. Akerboom gaat de politiek meer tegenwicht bieden. Hij zegt dat hij niet achteraf de politiek wil bekritiseren, maar wel dat de politie ‘in het voortraject veel meer moet meedenken, invloed uitoefenen op te nemen beslissingen.’ Dat is een breuk met het verleden, waarin de minister gewoon zijn zin

Waarom dat geld nodig is

Nog even over dat geld: dat het slimmer en goedkoper kan, is zeker waar. Maar de politiek is veel te enthousiast aan de haal gegaan met de consultantrekensommetjes en de korpsleiding is daar (noodgedwongen) in meegegaan. En zo kreeg de politie een flinke serie bezuinigingen opgelegd, oplopend tot 489 miljoen euro in 2020. Tegelijkertijd mag er niemand ontslagen worden, omdat dat zo is afgesproken bij de vorming van de Nationale Politie.

Het vertrek van Bouman bood een opening

Van de totale politiebegroting van 5,043 miljard euro gaat 3,964 miljard naar personeel. De overige miljard gaat naar materieel (huisvesting, auto’s, wapens en ict). Zonder ontslagrondes zou dat betekenen dat vrijwel die hele bezuiniging van een half miljard uit besparingen op materieel moet komen. Nu valt daar best wat te halen (bijvoorbeeld door het verkopen van politiebureaus en efficiëntere inkoop), maar geen half miljard.

Het vertrek van Bouman bood een opening. Nog voordat zijn opvolger bekend werd, was het bij de politie duidelijk dat dit hét moment was om meer geld te vragen aan Den Haag, zo hebben diverse bronnen binnen de politie me verteld. Zonder een paar honderd miljoen extra zou Boumans opvolger binnen de kortste keren ook financieel zijn vastgelopen – of het gedwongen ontslag van duizenden mensen hebben moeten aankondigen. Als Akerboom dus in Trouw zegt ‘ik vraag me af of de politie zonder extra geld kan blijven doen wat ze nu doet,’ dan bedoelt hij: ‘Ik weet zeker dat het zonder extra geld niet kan.’ De komende tijd zal duidelijk moeten worden hoeveel Akerboom eruit heeft gesleept.

En politiek tegenwicht essentieel

En het politieke tegenwicht? De laatste keer dat een politiechef openlijk protesteerde tegen het beleid van de minister was in 2013 toen Hans Visser van Zeeland en West-Brabant in een zei dat hij de hoogte van de nieuwe boetes (300 euro voor een verkeersovertreding) erg ‘doorgeschoten’ vond. De dag erna kreeg Visser al van de minister te horen dat hij zijn mond moest houden. De boodschap was duidelijk: geen kritiek, zelfs als het beleid evident onhaalbaar of onredelijk is.

Inmiddels steken chefs zo nu en dan voorzichtig hun nek uit. Henk van Essen, lid van de korpsleiding, op een politiecongres bijvoorbeeld dat de bezuinigingen niet haalbaar zijn. Plaatsvervangend korpschef Ruud Bik pleitte onlangs op voor kleinschalige asielopvang.

In dat de Politiewet 2012 eigenlijk een raar machtsvacuüm heeft gecreëerd. De Kamer heeft een groot deel van haar budgetrecht weggegeven en de burgemeesters hebben weinig meer te zeggen. De korpschef is als ‘enige orgaan’ belast met de leiding en het beheer. De korpschef kan op zijn beurt weer ‘aanwijzingen’ krijgen van de minister. Maar hoe de machtsverhoudingen precies liggen, is in de wet in het vage gelaten.

De manier waarop het duo Opstelten & Bouman dat vacuüm heeft opgevuld, was bepaald ongelukkig. Het nieuwe duo Van der Steur & Akerboom gaat het anders aanpakken, lijkt het. Dat betekent aan de ene kant dat Akerboom gekozen politici meer invloed gaat geven op het lokale beleid. Aan de andere kant gaat hij politici meer tegengas geven als hij denkt dat hun plannen onhaalbaar zijn.

En dat is het politienieuws van de week: het poldermodel is weer terug bij de politie.

Verder lezen?

Wat de Teeventap over de vergaande problemen bij de politie vertelt Waarom is een cruciaal gesprek tussen Fred Teeven en Jos van Rey niet opgenomen? Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie was er een storing in het tapsysteem. Volgens anderen heeft de Nederlandse politie totaal geen greep op de eigen afluisterpraktijken. Wat zit hier achter? Lees het verhaal van hier terug De politie heeft veel te veel petten tegelijk op (en heeft dat aan ons te danken) In één aflevering van Flikken Maastricht trekken Wolfs en Van Dongen vaker hun pistool dan een heel politiekorps in een jaar. Toch draagt - sinds Parijs - vrijwel ieder korpslid het wapen weer op de heupen. Want dat is het beeld van de politie dat we koesteren. Intussen luidt het korps de noodklok: we kunnen niet de sterke arm der wet en welzijnswerker tegelijk zijn. Lees het verhaal hier terug