IS rukt steeds verder op (richting het oosten, welteverstaan)
Islamitische Staat groeit op de Filipijnen en het zijn vooral jongeren die zich daartoe aangetrokken voelen. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de inwoners van de archipel, maar vormt een bedreiging voor heel Zuidoost-Azië. Met fotograaf Andreas Staahl bezocht ik het gebied.
Op de markt van Marawi, gelegen op het zuid-Filipijnse eiland Mindanao, zijn DVD’s te koop met de inmiddels bekende beelden van IS-strijders die Syrische soldaten onthoofden, Christenen executeren op Libische stranden en in oranje pakken gehesen mannen in brand steken.
De nieuwste film draagt de naam ‘Butig’, naar een gemeente vijftig kilometer ten zuiden van de stad. Hierop is te zien hoe lokale jihadi’s met vlaggen van IS zwaaien, in oranje pakken gehesen mannen onthoofden en felle gevechten voeren tegen het Filipijnse leger.
Het is de 164ste DVD in een snel groeiende serie met IS-propagandamateriaal die op de markt verkrijgbaar zijn, en verkoopt alleen al bij deze kraam tot wel tien per dag, zegt de verkoper.
De groeiende populariteit van IS in de stad valt samen met de groeiende aanwezigheid van de groep op het eiland. Sinds 2014 zwoeren vier islamitische strijdgroepen op Mindanao trouw aan IS’ zelfverklaarde kalief Abu Bakr al-Baghdadi. Afgelopen 4 januari gingen ze samen als Jundul Khilafah en wezen ze Abdullah al-Fillibini, beter bekend als Isnilon Hapilon, de voorman van de beruchte terreurgroep Abu Sayyaf, aan als hun leider.
De leiding van IS maakt melding van het samengaan in de aan de organisatie verbonden krant Al-Naba en noemt al-Fillibini de ‘emir van de soldaten van het kalifaat’ op de Filipijnen. Het lijkt niet lang meer te duren voordat Mindanao tot provincie van het kalifaat wordt uitgeroepen, van waaruit Islamitische buurlanden Indonesië en Maleisië makkelijk te bereiken zijn, waarschuwen experts.
Maar hoe groot is dit gevaar? Wij reisden naar het hartland van de Islamitische Staat in Butig, in de provincie Lanao del Sur, om het uit te zoeken.
Een onrustige regio
Sinds de Filipijnse onafhankelijkheid in 1946 strijden moslims (Moro’s) op het door corruptie en armoede geteisterde Mindanao voor onafhankelijkheid van de voornamelijk door moslims bewoonde Bangsamororegio. Maar telkens als een vredesakkoord werd gesloten mislukte de uitvoering en ontstond er een splintergroepering die met geweld nieuwe onderhandelingen af probeerde te dwingen.
Zo ook nu. Het recentste vredesakkoord werd in maart 2014 getekend door het Moro Islamic Liberation Front (MILF) en beloofde vergaande autonomie voor de Bangsamororegio. Daarmee zou een einde komen aan 47 jaar oorlog, waarbij ten minste 120.000 mensen omkwamen.
Tussen februari en maart 2015 raakten 148.000 mensen ontheemd
Maar de deadline verstreek afgelopen mei, toen de Filippino’s een nieuwe president kozen: Rodrigo Duterte.
Dus nam het geweld de afgelopen tijd toe. Verschillende gewapende groepen deden er alles aan om het vredesakkoord te laten mislukken, om vervolgens zelf in het ontstane machtsvacuüm te kunnen springen. Met de komst van de Islamitische Staat op het eiland betrad een nieuwe kracht het al chaotische politieke toneel, hopend op hun momentum om een machtsbasis op te richten op het wetteloze en gewelddadige eiland.
Overstappen naar IS
Op weg naar Butig zijn de toenemende spanning zichtbaar in de vele militaire voertuigen, soldaten en checkpoints langs de weg. Jihadisten gaan hier nu en dan dorpen af om geld te eisen van de bewoners om hun strijd te financieren, en botsen regelmatig met het leger. Tienduizenden inwoners slaan daarbij noodgedwongen op de vlucht.
In Butig hebben we afgesproken met Tajree, een hooggeplaatste MILF-commandant, die onder pseudoniem zijn verhaal wil doen. Wanneer we hem ontmoeten, springt hij snel in de auto en waarschuwt hij dat we moeten opschieten. Even verderop zijn jihadi’s gelegerd die trouw zwoeren aan IS. Als ze onze aanwezigheid opmerken, zal ons dat hoogstwaarschijnlijk het leven kosten.
Hij kent de jongens persoonlijk - sommigen zijn zelfs familie - maar kon niet voorkomen dat ze zich bij de groep aansloten. Het gaat veel strijders namelijk niet zozeer om de naam van de groep waarvoor ze strijden, maar om het verdedigen van de islam. En in IS zien zij een groep die het als enige werkelijk opneemt voor de islam.
Tajree: ‘Als ze het gevoel hebben dat de wetten van de islam met voeten worden getreden en dat er een groep is die een werkelijk islamitische manier van leven kan bewerkstelligen, dan zullen ze die steunen. Daardoor stappen veel van mijn mannen nu over naar IS.’
En dat zorgt voor spanningen binnen de leiding van het MILF. Als het vredesakkoord niet snel wordt afgerond, zal de frustratie toenemen en zullen nog veel meer MILF-strijders overstappen, zegt hij.
Zijn woorden bleken een voorspellende waarde te hebben. Een paar dagen na dit interview zwoeren ruim honderd jonge MILF-strijders trouw aan IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi, en accepteerden ze de benoeming van al-Fillibini als leider van IS in de Filipijnen. In een fotoserie die half april online werd gezet, stellen ze geen geloof meer te hebben in de overheid en zweren ze wraak te nemen op ‘de ongelovigen.’
IS rukt op
Het trouw zweren van de MILF-strijders volgt op een serie geweldsuitbarstingen op het eiland waar de handelswijze van IS duidelijk in te herkennen is. Soldaten worden onthoofd, gijzelaars worden in oranje pakken gehesen en er verschijnen steeds professionelere filmpjes online waarin wordt opgeroepen om deel te nemen aan de heilige strijd in de Filipijnen.
De banden met IS in Syrië en Irak worden steeds zichtbaarder
De banden met IS in Syrië en Irak worden daarbij steeds zichtbaarder. Zo verscheen op 21 juni een video online waarin een Filipijnse IS-strijder vanuit Syrië landgenoten die niet in staat zijn af te reizen naar Syrië of Irak oproept zich aan te sluiten bij wat hij noemt ‘de heilige strijd in de Filipijnen’. Hij wordt omringd door twee strijders uit Indonesië en Maleisië, landen waarmee de Filipijnse militanten volgens regionale inlichtingendiensten nauw samenwerken.
De oproep maakt deel uit van een reeks van berichten van het IS-leiderschap gericht op de Filipijnen. Zo werden sinds april minimaal tien aanslagen op het Filipijnse leger opgeëist door officiële mediakanalen van IS. Daarbij stierven tientallen personen en raakten talloze anderen gewond.
Internationaal haalde de onthoofding van de Canadezen John Ridsdel in mei en Robert Hall in juni het nieuws nadat niet op tijd aan de betaling van het geëiste losgeld was voldaan. 24 buitenlandse gijzelaars bleven vastzitten, waaronder de Nederlander Ewold Horn die in februari 2012 werd ontvoerd door wat toen nog Abu Sayyaf heette.
De grote rol van het internet
Het toenemende geweld is een doorn in het oog van imam Mohamed Lakas uit de stad Marawi, die klaagt dat de jeugd ‘alleen nog maar aan jihad denkt’.
Volgens Lakas drijft frustratie over het mislukken van het vredesakkoord en het aanhoudende geweld in de regio jongeren naar het internet, waar ze op extremistische websites verklaringen vinden voor hun zorgen. Maar wat ze daar lezen is ‘overdreven’ en ‘misleidt de context van de Koran’, zegt hij.
Lakas: ‘Als we nu dawah prediken, zeggen zij: ‘Waarom zouden we vreedzaam zijn als we worden aangevallen? Zo staat het niet in de Koran.’ Ze denken alles beter te weten, maar lezen de Koran verkeerd.’
Die koppige vastberadenheid merkt ook MILF-commandant Tajree: ‘De imams en hun vaders kennen de problemen waar de jongeren het over hebben misschien vaag van tv, maar de jongeren zien alles op internet en kunnen zich daar moeilijk van losmaken. Ze denken toegang te hebben tot kennis die hun ouders niet hebben en het beter te weten dan hen.’
Zo wijzen ze op de Amerikaanse inval in Irak, de situatie in Palestina, het geweld in Syrië, het geweld door de eigen overheid en vragen: ‘Is dit dan geen geweld tegen moslims? Is dit geen onrecht waartegen we ons zouden moeten verzetten?’
Het is moeilijk daarop te antwoorden, erkent hij: ‘In feite hebben zij [Islamitische Staat, LH] het makkelijker dan wij. Ze kunnen zoveel voorbeelden aanhalen om hun gelijk te bevestigen, want er gaat hier zoveel mis. Dat is precies wat ze doen en ze richten zich daarbij op de jongere generatie.’
Waarom sluiten jongeren zich aan?
Een van de jongeren die viel voor de dodelijke argumenten is Abdul. Hij meldde zich aan voor een militaire training van de MILF nadat hij een preek had bijgewoond over de onderdrukking van moslims in het Midden-Oosten, iets wat hem ‘boos’ en verdrietig’ maakte en waarvoor hij zich wilde wreken, zegt hij.
Tijdens de training vertelde iemand hem dat de MILF niet te vertrouwen was vanwege de vredesbesprekingen die ze op dat moment met de overheid voerden, waarna hij overstapte naar de meer radicale groep Khilafa Islamiyah Mindanao, die later trouw zworen aan IS-leider Baghdadi.
We ontmoeten hem in Iligan, waar hij vanwege veiligheidsredenen naartoe is gereist. Uit angst om herkend te worden wil hij niet herkenbaar in beeld en weigert hij zijn echte naam te noemen.
‘De geestelijken willen je hart en hoofd winnen, daarna vind je je eigen weg. Je eigen weg die zij willen dat je bewandelt,’ zegt hij.
Hun claims onderbouwden ze telkens met citaten uit de Koran en Hadith. Dat maakt het moeilijk hen tegen te spreken. Ze hebben altijd een antwoord paraat
In de beslotenheid van de groep ging de radicalisering vervolgens vanzelf, zegt hij. Er werd verteld dat moslims niet met niet-moslims mogen samenwerken, dat sterven in een gevecht met een christen of niet-moslim je plaats in de hemel verzekert en dat moslims die niet met moslims samenleven zondig zijn.
Abdul: ‘Op een dag zeiden ze dat degenen die naar de hemel willen gaan naar Syrië moeten afreizen omdat de weg naar het paradijs daar veel korter zou zijn dan in Mindanao. Ik betwijfelde of ze gelijk hadden, maar ze citeerden telkens verzen uit de Koran om hun argumenten kracht bij te zetten. Dat maakt het moeilijk hen tegen te spreken. Ze hebben altijd een antwoord paraat.’
En nu?
Abdul verliet de groep omdat hij concludeerde dat afreizen naar Syrië gelijk stond aan zelfmoord, iets wat verboden is in de islam. Maar hij is een van de weinigen. Steeds meer jongeren sluiten zich juist bij hen aan.
Abdul’s groep groeide van tien in 2014, tot ongeveer honderd nu. Het totale aantal Filipijnse strijders dat trouw zwoer aan IS schat hij op ruim tweeduizend.
De ontwikkelingen maken Abdul bang voor de toekomst, die vindt dat de preken van extremistische geestelijken moeten worden verboden, evenals de dvd’s met propagandamateriaal die op de markt worden verkocht, de beelden die via sociale media worden verspreid en de boeken waarin wordt opgeroepen tot geweld tegen christenen.
Voor veel van zijn vrienden is het te laat. Sommigen zijn gedood, twee gingen naar Syrië, anderen vechten nog voor de groep, zegt hij. ‘Soms zie ik ze nog en dan praten we. Maar we hebben het niet meer over de groep of wat ze doen. Dat heeft geen zin. Ik kan niets doen om hen te helpen. Als ze sterven worden ze martelaar. Dat is wat ze geloven. Ik bid tot God dat het waar is.’
Alle namen zijn om privacyredenen gefingeerd. Dit verhaal is mede mogelijk gemaakt met steun van het Postcode Loterij Fonds van Free Press Unlimited.
Update 13-9-2016: Bij schrijven van dit verhaal ontkende de Filipijnse overheid nog dat islamitische rebellengroeperingen trouw hadden gezworen aan Islamitische Staat. Inmiddels is ze daarop teruggekomen. In deze herziene versie is dit aangepast.
Lees ook:
De domheid regeert
Sander SchimmelpenninckIn deze nummer-1-bestseller ontmaskert Sander Schimmelpenninck gespeelde domheid als politieke strategie.
