Op de markt van Marawi, gelegen op het zuid-Filipijnse eiland Mindanao, zijn DVD’s te koop met de inmiddels bekende beelden van IS-strijders die Syrische soldaten onthoofden, Christenen executeren op Libische stranden en in oranje pakken gehesen mannen in brand steken.

De nieuwste film draagt de naam ‘Butig’, naar een gemeente vijftig kilometer ten zuiden van de stad. Hierop is te zien hoe lokale jihadi’s met vlaggen van IS zwaaien, in oranje pakken gehesen mannen onthoofden en felle gevechten voeren tegen het Filipijnse leger.

Het is de 164ste DVD in een snel groeiende serie met IS-propagandamateriaal die op de markt verkrijgbaar zijn, en verkoopt alleen al bij deze kraam tot wel tien per dag, zegt de verkoper.

De groeiende populariteit van IS in de stad valt samen met de groeiende aanwezigheid van de groep op het eiland. Sinds 2014 zwoeren vier islamitische strijdgroepen op Mindanao trouw aan IS’ zelfverklaarde kalief Abu Bakr al-Baghdadi. Afgelopen gingen ze samen als en wezen ze Abdullah al-Fillibini, beter bekend als Isnilon Hapilon, de voorman van de beruchte terreurgroep aan

Fragment uit de lokale IS-propagandafilm "Dawlatol Islamiyyah: Butig Dawlah #164".

De leiding van IS maakt melding van het samengaan in de aan de organisatie verbonden krant Al-Naba en noemt al-Fillibini de ‘emir van de soldaten van het kalifaat’ op de Filipijnen. Het lijkt niet lang meer te duren voordat Mindanao tot van het wordt uitgeroepen, van waaruit Islamitische buurlanden Indonesië en Maleisië makkelijk te bereiken zijn, waarschuwen experts.

Maar hoe groot is dit gevaar? Wij reisden naar het hartland van de Islamitische Staat in Butig, in de provincie Lanao del Sur, om het uit te zoeken.

Een onrustige regio

Sinds de Filipijnse onafhankelijkheid in strijden moslims (Moro’s) op het door corruptie en armoede geteisterde Mindanao voor van de voornamelijk door moslims bewoonde Bangsamororegio. Maar telkens als een mislukte de uitvoering en ontstond er een splintergroepering die met geweld nieuwe onderhandelingen af probeerde te dwingen.

Zo ook nu. Het recentste vredesakkoord werd in maart 2014 getekend door het en beloofde vergaande autonomie voor de Bangsamororegio. Daarmee zou een einde komen aan 47 jaar oorlog, waarbij ten minste

Tussen februari en maart 2015 raakten 148.000 mensen ontheemd

Maar de deadline verstreek afgelopen mei, toen de Filippino’s een nieuwe president kozen:

Dus nam het geweld de afgelopen tijd toe. Verschillende gewapende groepen deden er alles aan om het vredesakkoord te laten mislukken, om vervolgens zelf in het ontstane machtsvacuüm te kunnen springen. Met de komst van de Islamitische Staat op het eiland betrad een nieuwe kracht het al chaotische politieke toneel, hopend op hun momentum om een machtsbasis op te richten op het wetteloze en gewelddadige eiland.

Overstappen naar IS

Op weg naar Butig zijn de toenemende spanning zichtbaar in de vele militaire voertuigen, soldaten en checkpoints langs de weg. Jihadisten gaan hier nu en dan dorpen af om geld te eisen van de bewoners om hun strijd te financieren, en botsen regelmatig met het leger. Tienduizenden inwoners slaan daarbij noodgedwongen op

Fragment uit de lokale IS-propagandafilm "Dawlatol Islamiyyah: Butig Dawlah #164".

In Butig hebben we afgesproken met Tajree, een hooggeplaatste MILF-commandant, die onder pseudoniem zijn verhaal wil doen. Wanneer we hem ontmoeten, springt hij snel in de auto en waarschuwt hij dat we moeten opschieten. Even verderop zijn jihadi’s gelegerd die trouw zwoeren aan IS. Als ze onze aanwezigheid opmerken, zal ons dat hoogstwaarschijnlijk het leven kosten.

Hij kent de jongens persoonlijk - sommigen zijn zelfs familie - maar kon niet voorkomen dat ze zich bij de groep aansloten. Het gaat veel strijders namelijk niet zozeer om de naam van de groep waarvoor ze strijden, maar om het verdedigen van de islam. En in IS zien zij een groep die het als enige werkelijk opneemt voor de islam.

Tajree: ‘Als ze het gevoel hebben dat de wetten van de islam met voeten worden getreden en dat er een groep is die een werkelijk islamitische manier van leven kan bewerkstelligen, dan zullen ze die steunen. Daardoor stappen veel van mijn mannen nu over naar IS.’

En dat zorgt voor spanningen binnen de leiding van het MILF. Als het vredesakkoord niet snel wordt afgerond, zal de frustratie toenemen en zullen nog veel meer MILF-strijders overstappen, zegt hij.

Zijn woorden bleken een voorspellende waarde te hebben. Een paar dagen na dit interview zwoeren ruim honderd jonge MILF-strijders trouw aan IS-leider Abu Bakr al-Baghdadi, en accepteerden ze de benoeming van al-Fillibini als leider van In een fotoserie die half april online werd gezet, stellen ze geen geloof meer te hebben in de overheid en zweren ze wraak te nemen op

Fragment uit de lokale IS-propagandafilm "Dawlatol Islamiyyah: Butig Dawlah #164".

IS rukt op

Het trouw zweren van de MILF-strijders volgt op een serie geweldsuitbarstingen op het eiland waar de handelswijze van IS duidelijk in te herkennen is. Soldaten worden onthoofd, gijzelaars worden in oranje pakken gehesen en er verschijnen steeds professionelere filmpjes online waarin wordt opgeroepen om deel te nemen aan de heilige strijd in de Filipijnen.

De banden met IS in Syrië en Irak worden steeds zichtbaarder

De banden met IS in Syrië en Irak worden daarbij steeds zichtbaarder. Zo verscheen op 21 juni een video online waarin een vanuit Syrië landgenoten die niet in staat zijn af te reizen naar Syrië of Irak oproept zich aan te sluiten bij wat hij noemt ‘de heilige strijd in de Filipijnen’. Hij wordt omringd door twee landen waarmee de Filipijnse militanten volgens regionale inlichtingendiensten

De oproep maakt deel uit van een reeks van berichten van het IS-leiderschap gericht op de Filipijnen. Zo werden sinds april minimaal tien aanslagen op het Filipijnse leger opgeëist door officiële mediakanalen van IS. Daarbij

Internationaal haalde de onthoofding van de Canadezen John Ridsdel in mei en Robert Hall in juni het nieuws nadat niet op tijd aan de betaling van het geëiste losgeld was voldaan. 24 buitenlandse gijzelaars bleven vastzitten, waaronder de Nederlander Ewold Horn die in februari 2012 werd ontvoerd door wat toen nog Abu Sayyaf heette.

Vimeo
Fragmenten uit filmpjes van gijzelaars die via sociale media werden verspreid, met daarop de Canadees John Ridsdel en 24 anderen.

De grote rol van het internet

Het toenemende geweld is een doorn in het oog van imam Mohamed Lakas uit de stad Marawi, die klaagt dat de jeugd ‘alleen nog maar aan jihad denkt’.

Volgens Lakas drijft frustratie over het mislukken van het vredesakkoord en het aanhoudende geweld in de regio jongeren naar het internet, waar ze op extremistische websites verklaringen vinden voor hun zorgen. Maar wat ze daar lezen is ‘overdreven’ en ‘misleidt de context van de Koran’, zegt hij.

Lakas: ‘Als we nu prediken, zeggen zij: ‘Waarom zouden we vreedzaam zijn als we worden aangevallen? Zo staat het niet in de Koran.’ Ze denken alles beter te weten, maar lezen de Koran verkeerd.’

Die koppige vastberadenheid merkt ook MILF-commandant Tajree: ‘De imams en hun vaders kennen de problemen waar de jongeren het over hebben misschien vaag van tv, maar de jongeren zien alles op internet en kunnen zich daar moeilijk van losmaken. Ze denken toegang te hebben tot kennis die hun ouders niet hebben en het beter te weten dan hen.’

Zo wijzen ze op de Amerikaanse inval in Irak, de situatie in Palestina, het geweld in Syrië, het geweld door de eigen overheid en vragen: ‘Is dit dan geen geweld tegen moslims? Is dit geen onrecht waartegen we ons zouden moeten verzetten?’

Het is moeilijk daarop te antwoorden, erkent hij: ‘In feite hebben zij [Islamitische Staat, LH] het makkelijker dan wij. Ze kunnen zoveel voorbeelden aanhalen om hun gelijk te bevestigen, want er gaat hier zoveel mis. Dat is precies wat ze doen en ze richten zich daarbij op de jongere generatie.’

Waarom sluiten jongeren zich aan?

Een van de jongeren die viel voor de dodelijke argumenten is Abdul. Hij meldde zich aan voor een militaire training van de MILF nadat hij een preek had bijgewoond over de onderdrukking van moslims in het Midden-Oosten, iets wat hem ‘boos’ en verdrietig’ maakte en waarvoor hij zich wilde wreken, zegt hij.

Tijdens de training vertelde iemand hem dat de MILF niet te vertrouwen was vanwege de vredesbesprekingen die ze op dat moment met de overheid voerden, waarna hij overstapte naar de meer radicale groep die later trouw zworen aan IS-leider Baghdadi.

We ontmoeten hem in Iligan, waar hij vanwege veiligheidsredenen naartoe is gereist. Uit angst om herkend te worden wil hij niet herkenbaar in beeld en weigert hij zijn echte naam te noemen.

‘De geestelijken willen je hart en hoofd winnen, daarna vind je je eigen weg. Je eigen weg die zij willen dat je bewandelt,’ zegt hij.

Het interview met Abdul die van MILF overstapte naar Khilafa Islamiyaht Mindanao, een groep die trouw zwoer aan IS. Foto: Andreas Stahl
‘Hun claims onderbouwden ze telkens met citaten uit de Koran en Hadith. Dat maakt het moeilijk hen tegen te spreken. Ze hebben altijd een antwoord paraat’

In de beslotenheid van de groep ging de radicalisering vervolgens vanzelf, zegt hij. Er werd verteld dat moslims niet met niet-moslims mogen samenwerken, dat sterven in een gevecht met een christen of niet-moslim je plaats in de hemel verzekert en dat moslims die niet met moslims samenleven zondig zijn.

Abdul: ‘Op een dag zeiden ze dat degenen die naar de hemel willen gaan naar Syrië moeten afreizen omdat de weg naar het paradijs daar veel korter zou zijn dan in Mindanao. Ik betwijfelde of ze gelijk hadden, maar ze citeerden telkens verzen uit de Koran om hun argumenten kracht bij te zetten. Dat maakt het moeilijk hen tegen te spreken. Ze hebben altijd een antwoord paraat.’

En nu?

Abdul verliet de groep omdat hij concludeerde dat afreizen naar Syrië gelijk stond aan zelfmoord, iets wat verboden is in de islam. Maar hij is een van de weinigen. Steeds meer jongeren sluiten zich juist bij hen aan.

Abdul’s groep groeide van tien in 2014, tot ongeveer honderd nu. Het totale aantal Filipijnse strijders dat trouw zwoer aan IS schat hij op ruim tweeduizend.

Op de markt verkoopt propagandamateriaal goed. Moh Saaduddin, journalist voor de Manila Times, helpt ons en koopt een dvd waarop gevechten staan tussen het leger en troepen die trouw zwoeren aan IS. Foto: Andreas Stahl

De ontwikkelingen maken Abdul bang voor de toekomst, die vindt dat de preken van extremistische geestelijken moeten worden verboden, evenals de dvd’s met propagandamateriaal die op de markt worden verkocht, de beelden die via sociale media worden verspreid en de boeken waarin wordt opgeroepen tot geweld tegen christenen.

Voor veel van zijn vrienden is het te laat. Sommigen zijn gedood, twee gingen naar Syrië, anderen vechten nog voor de groep, zegt hij. ‘Soms zie ik ze nog en dan praten we. Maar we hebben het niet meer over de groep of wat ze doen. Dat heeft geen zin. Ik kan niets doen om hen te helpen. Als ze sterven worden ze martelaar. Dat is wat ze geloven. Ik bid tot God dat het waar is.’

Alle namen zijn om privacyredenen gefingeerd. Dit verhaal is mede mogelijk gemaakt met steun van het Postcode Loterij Fonds van

Update 13-9-2016: Bij schrijven van dit verhaal ontkende de Filipijnse overheid nog dat islamitische rebellengroeperingen trouw hadden gezworen aan Islamitische Staat. Inmiddels is ze daarop teruggekomen. In deze herziene versie is dit aangepast.

Lees ook:

Als je inzoomt zie je: IS is haast verslagen. Zoom je uit, dan weet je wel beter De ondergang van IS in Irak en Syrië is een kwestie van tijd. Maar dat betekent niet dat het gevaar is geweken: afgelopen ramadan pleegden aanhangers van de terreurgroep aanslagen in twintig verschillende landen, met honderden doden tot gevolg. IS internationaliseert en in zeven vragen onderzoek ik waar het heen gaat. Lees hier de analyse die ik schreef over de internationalisering van IS. In dit wereldberoemde toeristenparadijs woedt een oorlog waar we nooit iets van horen De meeste mensen denken bij Thailand aan zon, zee en strand, maar op nog geen twee uur rijden van luxe toeristenresorts woedt een van de dodelijkste conflicten van Azië. Veel burgers zijn teleurgesteld over het uitblijven van een oplossing. En ze zijn bezorgd: Islamitische Staat zou al contact zoeken met gefrustreerde separatisten. Lees hier de reportage. Hier is journalistiek dodelijk. En harder nodig dan ooit De Filipijnen behoren tot de gevaarlijkste landen voor journalisten ter wereld, toch kent het land een levendig journalistiek landschap vol reporters die er niet voor terugschrikken de waarheid voor het voetlicht te brengen. Met fotograaf Andreas Stahl volgde ik een van hen op reportage. Lees hier de reportage.