Deze hardloper verklaart doping de oorlog: hij wil alsnog een medaille

Jesús España Cobo weet wat het is om te verliezen van een dopinggebruiker.

In 2003 gebeurde het hem, en zover hij weet was het de enige keer. Tijdens de wereldkampioenschappen indoor in Birmingham werd hij op de 3.000 meter vierde, misschien wel de vervelendste plaats van allemaal. Goed gelopen, geen medaille.

Vervelender nog is dat het eigenlijk anders had moeten zijn. De nummer twee van die race was zijn landgenoot Alberto García. Die werd twee weken later, na een andere race, gecontroleerd op doping. En de test wees uit dat hij epo had gebruikt.

Het brons, vindt España, behoort dus aan hém. Het brons waarvoor hij jarenlang trainde, waarvoor hij jarenlang dingen heeft gedaan en gelaten, het brons waarvoor hij jarenlang de egoïst van zijn familie is geweest. Als zijn kinderen verkouden zijn, brengt zijn vrouw ze inmiddels als vanzelf naar een andere kamer, om te voorkomen dat hij zelf ziek wordt.

Maar die bronzen medaille heeft hij niet.

‘Atleten die zoals García doping gebruiken, stelen roem van anderen,’ zegt España via de telefoon.

‘Ze stelen hun succes, ze stelen hun geld, ze stelen de records, ze stelen de beleving van de sport door de toeschouwers, en ze stelen het verleden van hun tegenstanders, alle moeite die ze erin hebben gestopt om eerlijk te winnen.’

Een verdenking van heel Spanje

Vandaar ook dat hij deze week een petitie startte. Hij wil voorkomen dat bewijs voor mogelijk grootschalig dopinggebruik door Spaanse atleten wordt vernietigd.

Dat bewijs stamt uit een zaak die tien jaar geleden begon. In mei 2006 arresteerde de Spaanse politie een arts, Eufemiano Fuentes, die aan tientallen sporters - met name wielrenners - doping had verstrekt. Tijdens de arrestatie werden onder meer 200 bloedzakken in beslag genomen. Daarin zat het bloed van klanten van Fuentes. Mogelijk bewijs voor grootschalig dopinggebruik.

Spanje was het afgelopen decennium als sportland succesvoller dan ooit. Zou dat komen door intensieve dopingprogramma’s?

Maar de herkomst van het bloed mocht niet worden onderzocht, besloot de rechter in 2013. Die redeneerde: de actie waarbij het bloed in beslag werd genomen, richtte zich niet op de atleten, maar op de dopinghandelaren. Atleten stonden hier buiten.

Voer voor complotdenkers. Spanje was het afgelopen decennium als sportland succesvoller dan ooit. Van tennis, handbal, basketbal en atletiek tot - vooral - voetbal, met successen die tot de dag van vandaag voortduren. Zou dat komen door intensieve dopingprogramma’s? Het zou zomaar kunnen in dopingvrijstaat Spanje, zo was het beeld dat ontstond.

‘Ik denk niet dat de meeste Spaanse sporters doping gebruiken,’ zegt España. ‘Maar als die bloedzakken worden vernietigd, dan zal die vraag altijd boven het Spaanse sportsucces blijven hangen.’

‘Geen doping’, wel met de nek aangekeken

In de jaren na de operatie-Fuentes werd hij, net als alle andere Spaanse atleten in het buitenland, met de nek aangekeken. ‘Tegenstanders, toeschouwers, journalisten, iedereen, je kon ze horen denken: daar heb je de gebruikers.’

Zelf had hij er ook last van. De arrestaties van Operación Puerto vielen vlak na zijn grootste succes: de gouden medaille op de 5.000 meter op de wereldkampioenschappen in Göteborg in 2006. ‘Dan is het verband snel gelegd.’

Hij wende aan de scepsis. Al deed het hem ook weer niet zo veel, zegt hij. Want hij weet zeker; zelf had hij een schoon geweten. ‘Dat is iets wat ik niet snap: hoe atleten die doping gebruiken, kunnen slapen.’

Nee, sympathie voor mensen als de Amerikaanse wielrenner Tyler Hamilton heeft hij niet. Zij zeggen dat ze doping gebruikten omdat alle anderen het ook deden. Omdat ze anders kansloos waren. En dat ze zich daarom niet schuldig voelden.

España: ‘Voor mij is dat te simpel. Een mentaal zwaktebod. Je hebt een keus: je kunt gewoon harder trainen. Ik ken grote kampioenen die grote kampioenen zijn doordat ze hard trainen. Je kunt clean winnen. Maar dan moet je gewoon nog harder je best doen.’

Straf zwaarder, zegt España

Doping moet zwaarder worden bestraft, denkt hij. Twee jaar gevangenisstraf was in Spanje lange tijd het maximum, later werd dat vier jaar. ‘Vier jaar is beter. Maar twee jaar, dat is heel kort. Als je geblesseerd bent, iets waar je geen schuld aan hebt, dan kun je er ook een jaar of anderhalf uitliggen.’

Levenslange straffen, daar is hij voor. En, zo zegt hij: achteraf moeten medailles worden herverdeeld, records worden bijgesteld. Hij staat derde op de Spaanse ranglijst van snelste tijden op de 5.000 meter. ‘Maar de twee renners voor mij zijn op doping gepakt. Ik voel me de echte Spaanse recordhouder.’

De twee renners voor mij zijn op doping gepakt. Ik voel me de echte Spaanse recordhouder

Ook mensen die hij bewonderde bleken gebruikers. Geschokt was hij, toen hij eind 2010 hoorde dat de Spaanse atlete Marta Domínguez was gearresteerd. Ze werd ervan verdacht banden te hebben met de dopingarts Eufemiano Fuentes. Domínguez was een soort voorbeeld voor hem: de succesvolste Spaanse hardloopster, bestuurslid van de Spaanse atletiekbond, politica.

Maar dus ook: doper.

Zelf heeft hij nooit overwogen te gebruiken, zegt hij stellig. Het is hem ook nooit aangeboden. ‘Ik denk dat de mensen die dat zouden willen doen, wel met mij uitkijken. Ik zou ze direct aangeven bij de World Anti-Doping Agency.’

‘Lopen geeft me nog steeds plezier, maar de sport die ik zie is geen sport meer. Te veel doping, te veel valsspelen.’

‘De grote meerderheid is eerlijk’

Vreest hij dan niet nog steeds tegen atleten te lopen die wel doping gebruiken?

Tijdens de Olympische Spelen in Rio de Janeiro loopt hij straks de marathon, onder andere tegen lopers uit Kenia, een land dat de afgelopen jaren nadrukkelijk met doping in verband wordt gebracht.

Zorgen maakt hij zich niet echt, al schieten er soms wel dingen door zijn hoofd. ‘Als je met mensen traint, en je weet op welk niveau ze presteren, en dan een maand later, bij toverslag, rent zo iemand opeens een stuk sneller, veel sneller dan fysiologisch mogelijk, dan denk je weleens: is dit mogelijk?’

Maar berichten brengen hem niet van zijn stuk. Zijn grote rivaal op de 5.000 en 10.000 meter, de Brit Mo Farah, is bijvoorbeeld in verlegenheid gebracht door berichten over zijn trainer Alberto Salazar.

‘Ik ken die verhalen’, zegt España. ‘Maar speculatie is niet goed. De World Anti-Doping Agency onderzoekt dopingzaken, en ik trek pas conclusies als zij met iets komen. Ik geloof dat de meeste mensen niks kwaads doen, Mo ook niet. Mo is een groot kampioen, een hard trainende loper, de beste langeafstandsloper van het moment. Zelfs de meeste Kenianen en Russen zijn clean, daar ben ik van overtuigd.’

‘Maar ik heb er ook niks aan, als ik me zorgen maak of anderen eerlijk zijn of niet.’

Het liefste maakt hij zich niet druk over doping

De petitie die hij is gestart, moet de provinciale rechtbank van Madrid ervan overtuigen dat het bewijs uit de zaak tegen Eufemiano Fuentes niet moet verdwijnen.

Dat hij dit doet, is niet echt iets voor hem, zegt hij. Zeker nu niet, in deze belangrijke fase van zijn carrière. In februari plaatste hij zich voor de Olympische Spelen in Rio de Janeiro, na in Sevilla een fantastische marathon te hebben gelopen.

‘Eigenlijk wil ik geen pers, geen aandacht, niks meer, tot Rio’, zegt España. ‘Ik wil alleen maar focussen op rennen. Ik heb nog een paar jaar in me, de Spelen worden een hoogtepunt, en dat wil ik zo goed mogelijk doen.’

Maar toen in de Spaanse atletiek mensen tegen hem zeiden dat het zin zou hebben als hij - een grote naam in de Spaanse atletiek - zich zou uitspreken, toen deed hij dat.

‘Als de bloedzakken niet onderzocht worden, blijven veel onschuldige mensen onder verdenking. We moeten hun namen zuiveren. Ook voor het land,’ zegt España. ‘Spanje wilde de Olympische Spelen van 2020 binnenhalen. Ik denk dat de onopgeloste dopingschandalen in ons land de belangrijkste reden zijn dat dit niet is gelukt.’

Of zijn petitie effect zal hebben?

‘Ik ben geen juridisch expert,’ zegt España, ‘ik ben professioneel hardloper. Maar ze moeten toch gevoelig zijn voor de argumenten van de atleten zélf?’