Waarom deze uitvinder niet langer miljoenen exemplaren wil verkopen

Een journalistieke speurtocht aan de hand van de uitdagingen van een uitvinder die lid is van De Correspondent: het leverde mij tal van gesprekken, artikelen en nieuwe inzichten op, die ik over een paar weken hoop te verzamelen in een slotstuk.

De uitvinder zelf heeft ook niet stilgezeten nadat zijn herbruikbare tiewrap níet op de markt kwam. Deze week sprak ik voor de tweede maal met Willem Hienekamp (68) af. Ik wilde weten: wat was er bij hem in de tussentijd in zijn werkplaats en in zijn hoofd gebeurd?

Best veel, zo bleek. Uit ons levendige gesprek, dat net als de vorige keer alle kanten opging, destilleerde ik vier veranderingen en beslissingen om dingen anders te gaan doen.

1. Van een marktprobleem naar een te vermarkten probleem

Hienekamp laat me een andere uitvinding zien die hij weleens genoemd had, maar nog niet eerder had laten zien. De Line-Link. Het is een blokje waarmee je knopen kunt leggen in een touw.

Je kent het probleem wel, legt hij uit: je wilt een touw strak om een doos knopen, en dan heb je eigenlijk een derde hand nodig om de knoop te kunnen leggen én het touw strak aan te spannen. Met de Line-Link gaat dat makkelijk, zodra je weet hoe het stukje plastic zelf werkt. Een soort nylon knoop dus.

Mensen vragen bij mijn herbruikbare tiewrap: Waar moet ik het voor gebruiken? We hebben zoiets toch al?

Of het de uitvinding van de eeuw is - ik weet het niet en ga het niet onderzoeken. Maar als journalistieke verteller die een vierhoekig stukje plastic in woorden moet gieten, voelde ik meteen een fundamenteel verschil met de ZicLok. Bij dit ding kan ik direct zeggen wat je ermee kan. Van een slinger sneller ophangen tot je boot strakker aanmeren.

De Line-Link voldoet daarmee aan een gouden regel die ik de afgelopen maanden vaker voorbij zag komen in verhalen over innovatie: je moet iemands probleem oplossen.

Zijn eerdere uitvinding, het herbruikbare spanbandje ZicLok, voldoet niet aan die regel. Daarom valt er geen goed marketingverhaal over te vertellen. Hienekamp: ‘Mensen vragen: waar moet ik het voor gebruiken? We hebben zoiets toch al? Het spreekt niet aan. Dat kan ik heel goed begrijpen.’

En dus is hij nu drukker met het maken van nieuwe prototypes voor de Line-Link dan voor het bandje dat mijn verhalen over al dan niet wereldveroverende ideeën bij elkaar houdt.

2. Van een grote naar een kleine markt

De grootste verrassing voor mij in het gesprek: Hienekamp heeft de massamarkt in zijn hoofd vaarwel gezegd. Hij wil geen spuitgietmal meer laten maken waarmee je miljoenen ZicLoks kunt produceren.

Dat is nogal een besluit. Ter herinnering: de uitvinder stak 30.000 euro uit een erfenis in patenten, in de hoop alle investeringen in één klap terug te verdienen als iemand zijn ZicLok zou kopen en in massaproductie zou nemen. Hij is niet rijk en leeft van zijn AOW. Eigenlijk zegt hij nu definitief: ik verdien die investering nooit meer terug en ik laat het erbij. Want wat hij afgelopen maanden meer en meer is gaan beseffen: nicheproducten zijn veel beter voor de wereld.

‘Je kunt de wereld pallet na pallet volproppen met spullen die mensen niet willen hebben, en met marketeers die prachtige folders maken voor je product. Maar er moet gewoon behoefte aan zijn. Dus dan moet ik ook consequent zijn, en zeggen: ik ga het anders doen.’

De Line-Link is ook in die zin beter. Waar je bij de ZicLok het hele bandje uit plastic moet laten gieten om een verbinding te maken, is de Line-Link een blokje waar je normaal touw aan vastmaakt. Het kost minder plastic. ‘Misschien kunnen we over een paar jaar niet eens meer zoveel plastic maken, omdat de olie opdroogt,’ zegt Hienekamp.

3. Van één mal naar meerdere 3D-printprojecten

Ik schreef onlangs een verhaal over hoeveel er inmiddels kan met 3D-printen. Maar juist de ZicLok behoort tot een categorie producten die niet goed te printen zijn: dunne objecten waar heel veel spanning op komt te staan.

De vorige keer dat we afspraken was de aanleiding mijn bestelling van zijn ZicLok bij 3D-printbedrijf Shapeways. De exemplaren die ik toegestuurd kreeg, knapten meteen toen ik ze om twee afgeronde handvatten van mijn keukenkastjes bond en aantrok. Hienekamp kwam langs om de kapotte prints te bekijken en mij een gegoten exemplaar te geven.

Inmiddels was ik bij Shapeways op bezoek geweest. Daar zeiden ze: ‘Als jij niet klaagt, weten wij niet dat er iets mis is. Dus laten we de print nog een keer uitvoeren, misschien kan er wel iets veranderd in de printinstellingen.’

Die nieuwe prints waren zojuist bezorgd. Dus opnieuw legde ik een ZicLok om de handvatten van mijn keukenkastjes, dit keer in Hienekamps bijzijn en trok aan. En zowaar: ik kreeg het bandje niet kapot. Hienekamp, die als geestelijk vader precies weet hoe hij zorgvuldig met zijn schepping moet omgaan, ook niet. Maar mijn vriend, die hele sterke handen heeft en rücksichtslos de test nog eens uitvoerde toen hij thuiskwam - die wel, tot tweemaal toe.

Totdat de printtechnieken beter worden is de conclusie: de ZicLok heeft geen toekomst als 3D-print. Maar de Line-Link wel. Dat is een massief blokje waar de techniek prima voor lijkt te werken. Hienekamp laat een hele reeks verschillende geprinte prototypes zien en heeft ook ideetjes voor een ander 3D-printproject. Alles in kleine oplage. Over een paar dagen verwacht Hienekamp het volgende geprinte prototype van zijn Line-Link van Shapeways.

4. Van producent naar auteur

Tot slot praten we over uitvindingen die nu de wereld veroveren - daar waar het grote innoveren gebeurt. 3D-printers. Drones. Wat mij opvalt: hoeveel er in die wereld wordt samengewerkt. Je kan helemaal niet meer een 3D-printer of drone alleen uitvinden. Heeft de solistische uitvinder die niet aanhaakt bij de hype nog wel bestaansrecht?

Ik voel me een soort schrijver van een boek, waarvan alleen ik geloofde dat het er moest komen

Hienekamp: ‘Ik heb mezelf afgevraagd waarom deze verbinding nog niet was uitgevonden - het is zoiets simpels. Ik ben zelf zo verbaasd geweest dat het er nog niet was. Mijn conclusie: er zijn een heleboel toevalligheden voor nodig geweest. Een gek als ik met een erfenis, die zichzelf twee jaar de tijd geeft om tot zoiets te komen. Dat gebeurt gewoon nooit.’

In het verleden heeft Hienekamp geregeld samengewerkt met anderen. Hij heeft kunstwerken gemaakt voor theaterproducties, software ontwikkeld voor klanten. Dit is anders. ‘Ik voel me een soort schrijver van een boek, waarvan alleen ik geloofde dat het er moest komen.’

Het idee voor een nieuwe soort verbinding moest worden bedacht, uitgetekend, gematerialiseerd en werd ZicLok gedoopt. Maar moest uiteindelijk juist niet de hele wereld per pallet veroveren. Mocht 3D-printen uiteindelijk goed genoeg worden voor dit soort verbindingen, dan kan degene die er één wil hebben die alsnog uitprinten, of zoveel als hij nodig heeft.

Ikzelf ben momenteel afwezig en kan zeer beperkt reageren. Eind september ben ik er weer en schrijf ik een slotverhaal over wat ik ontdekte over uitvinden aan de hand van Willem Hienekamps ZicLok.

Meer lezen?