Koraalrif in nood: tegen verzuring is geen orgie opgewassen
Een kwart van alle koraalriffen is dood en de helft staat op het randje van de afgrond. Is er nog iets te doen aan rifpocalyps? Maak kennis met de supermarkt van de tropen.
Bindingsangst. Als koraal één probleem niet heeft, dan wel dit. Op dag twee van het bestaan kiest een koraallarf waar ze de komende millenia wil zijn. Met zo’n instelling bouw je wat op. Bijvoorbeeld een Groot Barrièrerif – 2.300 kilometer lang, even groot als Duitsland – of de 1.192 witbestrande koraaleilandjes van de Malediven.
Maar in deze tijd is al te veel hechting niet meer werkbaar. Ga maar na. Koraal is een directe neef van de kwal. En waar het uitstekend gaat met doelloos dobberende kwallen, ontkomt het stationaire koraalrif aan geen enkele shitstorm.
Klimaatverandering, oceaanverzuring, overbevissing, kustuitbreiding, destructieve visnetten, ankers en toeristen, giftig rioolwater, beestenstront en chemicaliën, nieuwerwetse ziektes en excessieve algenbloei, ja zelfs een koraaletende terrorzeesterplaag – ondiep in de zee verblijft het koraal, geduldig lijdend.
Inmiddels is een kwart van de riffen wereldwijd dood en staat de helft op het randje van de afgrond. De trend is dermate rifafwaarts dat veel koraalmensen vermoeden dat het tegen 2050 met alle koraal gedaan is.
Hoe kan dit? Hoe erg is het? En is de rifpocalyps nog af te wenden? Vandaag een nieuwe aflevering uit de serie ‘Alles gaat kapot, wij hebben het gedaan, maar er is een uitweg. Misschien.’
Het rif is relevant, want: supermarkt van de tropen
Denkend aan koraal, komen natuurbeschermingsorganisaties superlatieven te kort. Het zijn de bontste, meest complexe en efficiëntste ecosystemen die de aarde ooit gekend heeft. Koraalriffen zijn de kraamkamers van de zee, de regenwouden van de oceaan en de medicijnkasten van de 21ste eeuw.
Het verdwijnen van koraal is niet zoiets als het verdwijnen van een obscuur bestipte kat of waanzinnige trekvogel. Koralen leveren namelijk een aantal vrij cruciale, wat beleidsmensen wel noemen, ecological services.
Eén zo’n belangrijke dienst: voedselproductie. Ook al bedekken riffen slechts 0,2 procent van het zeebodemoppervlak, ze huizen een kwart van alle mariene biodiversiteit. Zonder koraal wordt het tropendieet een stuk schraler. En niet alleen voor beesten.
‘Een ontelbare – of liever ongetelde – hoeveelheid mensen sterft al jaarlijks door het voedseltekort dat ontstaat nu de riffen sterven,’ meent Charles Sheppard, koraalecoloog aan de Universiteit van Warwick in Groot-Brittannië.
Eén derde van de 850 miljoen mensen die leven in landen met riffen voor de kust – veelal ontwikkelingslanden – zijn deels tot volledig afhankelijk van de vis die riffen en belendende mangrovebossen en zeegrasvelden leveren. ‘Bedenk ook dat een mens niet altijd direct doodgaat aan sec honger,’ zegt Sheppard. Vóór verhongering ben je eerst chronisch ondervoed. ‘Dan bezwijk je eerder aan malaria, diarree, longontsteking, mazelen, enzovoorts.’
Wat koralen ook regelen: kustbehoud
Een andere koraalrifdienst: de bescherming van land tegen water. Nederland geeft met zijn ieniemienie kustlijn à 523 kilometer al miljarden uit aan het voorkomen van wateroverlast, waaronder kustbescherming. Onze duinen zijn weliswaar natuurlijk, maar onze stranden zijn compleet artificieel. Ze worden elk jaar opnieuw opgespoten met zand van de zeebodem.
De eilanden mét gezonde koralen voor de kust kwamen de tsunami van 2004 beter door dan eilanden zonder
Met wat gezond koraalrif of mangrovebos voor je kust, kost kustbescherming nagenoeg niks. Rif en bos houden land vast en werken golfdempend. Je kustlijn spoelt niet weg en de ernstigste stormen jagen de zee niet al te ver landinwaarts.
Volgens het World Resources Institute (WRI) beschermen riffen zo rond de 150.000 kilometer kustlijn van meer dan honderd landen. En met zichtbaar succes. De eilanden mét gezonde koralen voor de kust kwamen de tsunami in de Indische Oceaan van tweede kerstdag 2004 – die een kwart miljoen slachtoffers maakte – beter door dan eilanden zonder.
Verder is het verdwijnen van koraalriffen rampzalig voor de toeristenbranche – zoals die van Australië, wiens regering angstvallig berichten uit de media tracht te houden over de rottende-massagrafstaat waar het Groot Barrièrerif zich nu in bevindt.
Trouwens, wat is koraal?
Goed, koraal is lucratief. Maar wie of wat is koraal? ‘Een koraal is een kolonie van miljoenen genetisch identieke minibeestjes: poliepen,’ zegt Mark Vermeij, koralenman aan het onderzoeksinstituut Carmabi in Curaçao. Voordat koraal vele poliepen is, is koraal één larf: een direct gevolg van seks.
Als je de duikexperts moet geloven, is niets zo betoverend als een koraalorgie. Je hangt ‘s nachts in een inktzwarte oceaan als koralen opeens miljoenen en miljoenen hardroze balletjes sperma- en eicellen op elkaar afvuren. En elk jaar op exact hetzelfde tijdstip als het jaar daarvoor. Zeer opmerkelijke coördinatie voor een beestje zonder complex brein.
Het uiteindelijke product van dit festijn, de larf, zwemt wat rond, zet zich vast op een geschikt stuk zeebodem en verandert in een poliep. Dan wordt het ingewikkeld. De poliep kloont zich – aseksuele voortplanting – en bouwt met z’n poliepklones aan een kalkstenen woonbal.
Dit ‘skelet,’ waar dus slechts een dun laagje leven – de poliepen – overheen gedrapeerd ligt, groeit ongeveer een millimeter per jaar. De concurrentie om onroerend rifgoed is moordend, letterlijk. Om zoveel mogelijk poliepwoonoppervlak te creëren in beperkte ruimte, neemt koraal al die funky vormen aan.
Koraal kan nog iets mafs. Neem elandshoornkoraal, dat eruitziet als een takkenbos. Als een riftak afbreekt gaat deze niet dood, maar groeit hij uit tot een volledige koraalkolonie. Vermeij: ‘Het kan zijn dat je een rif ziet met duizenden kolonies elandshoornkoraal – flink groot ook – en dat je denkt van: oh, dat is een mooi rif. Dat blijkt dan allemaal genetisch hetzelfde individu.’
Het concept ‘individu’ zegt koraalpoliepen dus weinig. Niet in de laatste plaats omdat er honderden algen in hun lijfjes wonen: zoöxanthellen. Zij leveren – in ruil voor huisvesting – suiker aan het geheel door lichtenergie om te zetten middels fotosynthese. De energie-efficiëntie van dit verbond is de kracht van het rif. Dankzij symbiotische algen kunnen koralen enorme communes bouwen waar eerst slechts onderwaterwoestijn was.
Maar: koraal ziet bleek
Maar de alg-koraalcoöperatie is ook een achilleshiel. Doodsoorzaak nummer 1 onder koralen is El Niño, een onregelmatig voorkomend natuurverschijnsel waarbij warm water opwelt rond de evenaar, rond koraalrifrijk gebied. Zo’n opwarming maakt poliepen overstuur. En bij stress van plotse temperatuurschommelingen, overmatige blootstelling aan licht of lucht of allerlei viezigheid, zegt een poliep het samenlevingscontract eenzijdig op en staan de algen op straat.
Aangezien de algen zorgen voor kleur in huis, blijft het koraal bleek achter. Even houdt een koraal zo’n intermezzo wel vol, maar als hereniging met algen te lang uitblijft, verhongert het.
Wetenschappers noemen zoiets een bleaching event, en dergelijke bleekpartijen komen de laatste vijftien tot twintig jaar steeds vaker voor. De oceanen absorberen veel extra klimaatveranderingswarmte. Dat brengt koralen almaar dichter bij hun kookpunt. Een beetje El Niño is snel te veel.
Momenteel ondergaan de riffen een van de drie zwaarste – en zeker de langst durende – mondiale bleaching events uit de recente geschiedenis, die in 2015 begon en nog tot ver in 2017 effect zal hebben. Deze treft vooral de Indische Oceaan, sommige delen van de Stille Oceaan en het Groot Barrièrerif hard.
Koraalvreemde algen gebruiken de resulterende rottende poliepen als mest en overgroeien de riffen razendsnel. Vissen als de regenboogpapegaaivis – een grasmaaier van meer dan een meter – eten normaal de algen van het koraal af, maar deze herbivoren zijn allemaal overbevist.
Nu er veel minder vissen zijn en we tonnen kunstmest de zee in spoelen, doen onkruid-algen het ineens heel goed. Vermeij: ‘En wat je ziet, is dat algen en poep óók het hele microbiële landschap veranderen.’
Koralen zetten allerlei ‘goede’ bacteriën in als immuumsysteem. Net als wij. Je lijf bevat evenveel cellen met vreemd DNA als met eigen mensen-DNA, en zonder al die bacteriën – die bijvoorbeeld vitamine K aanmaken en van alles opruimen – was je hartstikke dood. Zo ook koralen. Maar op veel riffen heerst ondertussen totale bacteriële chaos. Slechte bacteriën verdringen de goede. Vermeij: ‘Alsof je een biefstuk in de zon weg laat rotten.’
Een kwart Barrièrerif is nu dood en meer dan negentig procent is verbleekt. Vooraanstaande koraalwetenschappers en zelfs de toeristenindustrie schrijven al brandbrieven aan de Australische regering, of ze in godsnaam eens tot actie kunnen overgaan. Maar wat is er aan massale koraalsterfte te doen?
Sekswerk voor koralen
Koraal kan op eigen kracht herstellen na een bleking maar dat kost jaren. En al die tijd stopt het de energie vooral in overleven en niet in seks. ‘Alsof je thuiskomt na een slopende werkdag. Je hebt gewoon hoofdpijn,’ zegt mariene ecoloog Marah Hardt, onderzoeker bij kennisinstituut The Future of Fish. Gevolg: er is amper jong koraal om het dode koraal te vervangen.
Dus staan er organisaties op als Secore International – wat staat voor sexual coral reproduction – die eicellen, spermacellen en koraallarven afvangen in het wild, opkweken in het lab en dan weer terugplanten in beschadigde gebieden. Hardt: ‘Ivf voor koralen.’
Andere wetenschappers proberen koraal te ‘stekken,’ door stukjes afgebroken koraal uit te groeien in het lab en dan vast te metselen aan een rots in het water. Er zijn ook koraalkwekerijen in de oceaan zelf, die fragmenten getraumatiseerd koraal laten bijkomen aan metalen kerstbomen, voordat ze teruggaan naar de bodem. En er zijn koraalkundigen die zich inzetten voor de kweek van een superkoraal door meerdere sterke koraalsoorten met elkaar te kruisen. Deze monsterhybrides – uit Hawaï – moeten tegen 2020 gereed zijn.
Vermeij bekijkt vervolgens op welke ondergrond koraallarven zich graag vestigen. ‘Zo heb je sterkoraal, die vinden glas te gek. Maar elandshoornkoraal wil alleen beton. Beetje prinsessengedrag, maar ach. Als iedereen hetzelfde deed zou je met z’n allen op een hoopje komen te zitten. Daar heeft niemand zin in.’
Is het rif te redden met dit soort onderwatertuinieren? Vermeij heeft er een hard hoofd in. ‘Je kunt treinladingen vol vluchtelingen terug naar Syrië brengen. Maar als er niks gebeurt aan de situatie daar, worden ze toch weer overhoop geschoten. Zo ook met koraal. Als je er niet voor zorgt dat de leefomgeving een beetje stabiliseert, wordt ‘t em nooit.’
Requiem voor het rif
Waarom verbeteren we die thuissituatie voor koraal dan niet? Sheppard: ‘Bewindslieden zetten klimaatverandering vaak in als excuus.’ Moeilijk af te dwingen, dure maatregelen die zorgen voor minder bevissing, minder afvallozing en minder kustbebouwing zijn toch slechts uitstel van executie, hoor je dan. ‘Dat is gewoonweg niet zo. Lokaal valt misschien wel het meest op te lossen.’
Koralen hebben een kans om – met een beetje hulp van ivf – klimaatverandering te doorstaan. Maar als koraal ook nog overbevissing, kustontwikkeling en allerlei troep over zich heen krijgt, lijkt die kans verkeken.
Of, in de woorden van koraalecoloog Sheppard: ‘Kanker kun je overleven. Maar heb je kanker, mazelen, de bof, bronchitis én een hernia tegelijkertijd – dan wordt het lastig.’
Meer lezen?
De domheid regeert
Sander SchimmelpenninckIn deze nummer-1-bestseller ontmaskert Sander Schimmelpenninck gespeelde domheid als politieke strategie.
