Waarom de belastingaanslag van 13 miljard voor Apple absurd én terecht is

Trucages met aftrekposten, wat verliezen naar voren halen, wat winst verschuiven - het is de huis-tuin-en-keukenbelastingontwijking die we gewend zijn van bedrijven.

Maar Apple is, zoals we weten, geen gewoon bedrijf. Het bedrijf ging niet voor minder, maar voor nul belasting.

En nu plukt de iPhonemaker daar de zure vruchten van (no pun intended). Drie jaar geleden kwam een Amerikaanse senaatscommissie er al achter dat ongeveer twee derde van Apples wereldwijde winst in Ierland viel. Over die winst betaalde het bedrijf echter nauwelijks belasting.

Margrethe Vestager, de Europese commissaris voor Mededinging, startte vorig jaar ook een onderzoek. Deze week was daar het resultaat. Ierland heeft volgens de Europese Commissie (EC) ‘illegale belastingvoordelen’ verleend ‘die [Apple] in staat stelde substantieel minder belasting te betalen dan andere bedrijven.’ De Ierse belastingdienst moet dan ook alsnog een belastingaanslag van 13 miljard euro opleggen plus rente.

De verontwaardiging bij Apple was groot. CEO Tim Cook schreef zelfs een brief aan de Europese burger en meer in het bijzonder aan de Ierse burger over het onrecht dat het bedrijf werd aangedaan.

De brief begint met een emotioneel vertoog over de banden tussen Apple en Ierland. Toen niemand nog heil zag in het eiland, opende Apple er een fabriek met zestig medewerkers. Vele multinationals volgden. En nu, dertig jaar later, zijn er zesduizend Apple-medewerkers werkzaam in Ierland.

Mooi verhaal natuurlijk. Alleen het schermen met het Ierse is wat ironisch als je beseft dat Apples bedrijven nu juist expliciet claimden niet Iers te zijn, om maar geen Ierse belasting te hoeven betalen.

Waarom Apple een konijneend is

Enter: het Ierse konijneendbedrijf. Een konijneend is een diertje waarvan de ene persoon zegt: eend, en de ander konijn. Hier heb je d’r één.

Een konijneendbedrijf is een vennootschap waarvan de Amerikaanse belastingdienst zegt dat het Iers is en de Ierse belastingdienst zegt dat het Amerikaans is. Waardoor het bedrijf zich in een soort fiscale schemerzone begeeft.

Dat werkt zo: om te bepalen waar een bedrijf belastingplichtig is, kijkt de Ierse belastingdienst naar waar het bedrijf wordt gemanaged. Het bedrijf kan wel in Ierland zijn opgericht, maar als de directie elders gevoerd wordt, dan moet het daar belasting betalen. De Amerikaanse belastingdienst hanteert echter een ander criterium: waar is een bedrijf opgericht? Door dat definitieverschil kon het bedrijf decennialang nergens belastingplichtig zijn.

In januari 2015 is de Ierse wet aangepast waardoor er geen nieuwe konijneendbedrijven meer kunnen worden opgezet. Bestaande bedrijven - zoals Apple - hebben nog tot 2020 om een nieuwe structuur te verzinnen.

VS: wij willen niet belasten!

De Verenigde Staten zeggen ook boos te zijn op de Europese Commissie. Volgens het Amerikaanse ministerie van Financiën wordt de Amerikaanse belastingbetaler gedupeerd. Daar zit wat in. Maar het is ook maar een half verhaal.

Wat Apple doet met zijn belastingstructuur is Amerikaanse belastingheffing tot in het oneindige uitstellen. De Amerikaanse belastingwet laat toe dat je onder bepaalde voorwaarden buitenlandse bedrijven niet hoeft aan te geven op je belastingaangifte (de zogenaamde check-the-box-regel). Een van die voorwaarden is dat het geld in het buitenland blijft en niet terugkomt naar de Verenigde Staten. Mocht dat wel gebeuren - bijvoorbeeld: Apple wil winst uitkeren aan zijn aandeelhouders - dan moet het bedrijf alsnog 35 procent Amerikaanse winstbelasting betalen.

Wat Apple doet met zijn belastingstructuur is Amerikaanse belastingheffing tot in het oneindige uitstellen

Het punt is echter dat Apple dat vooralsnog niet doet. Apple heeft nu al meer dan 220 miljard dollar in het buitenland verzameld. Het Amerikaanse ministerie van Financiën heeft dus in principe gelijk: als Ierland besluit een deel van die 220 miljard dollar te belasten, dan blijft er in de toekomst minder over voor de Amerikaanse belastingdienst. Maar die toekomst kan dus nog wel eens heel erg lang op zich laten wachten.

Bloomberg-columnist Matt Levine vatte de Amerikaanse reactie kernachtig samen: ‘Luister Europa, jullie kunnen Apples winst niet belasten, want wij willen voorrang bij het niet-belasten van Apples winst.’

Wat we aan deze uitspraak hebben

Het is de vraag of het oordeel van de Europese Commissie ook in hoger beroep gaat standhouden. Volgens Cook is er ‘geen enkele basis in feit noch wet’ voor het commissie-oordeel. Daar heeft hij mogelijk wel een punt. Heeft Apple werkelijk een ‘selectieve behandeling’ gekregen van de Ierse regering? Het persbericht geeft weinig details. Op het eerste gezicht heeft Apple naar de letter van de wet gehandeld en heeft Ierland die letter van de wet bevestigd in een belastingruling.

Dat het strikt volgen van de wet ervoor zorgt dat Apple nergens belasting betaalt is misschien absurd, maar niet per se selectief.

Hoe dan ook, Margrethe Vestager is een vrouw met humor. De uitkomst is zo meervoudig absurd dat het eigenlijk komisch is. Ierland, dat jarenlang belastingontwijking faciliteerde, krijgt nu 13 miljard euro in de schoot geworpen (een bedrag even groot als het volledige Ierse gezondheidsbudget).

Iedereen moet nu de kaarten op tafel leggen. Ierland wil geen 13 miljard, want het wil het rijkste bedrijf ter wereld ontzien om zijn eigen status als fiscaal vriendelijk land te bevestigen. Apple moet nu openlijk gaan verdedigen dat het twintig jaar lang nauwelijks belasting heeft betaald. En de Verenigde Staten moeten buitenlandse belastingontwijking door bedrijven uit hun land gaan verdedigen, omdat ze meer voor zichzelf willen overhouden.

Misschien overleeft de Europese Commissie een hoger beroep niet. Maar Vestager heeft de wereld een dienst bewezen door het debat over belastingontwijking nog eens op scherp te zetten.

Meer lezen?