Interview

Luisteren: Als je aan mijn privacy komt, tast je onze vrijheid en democratie aan

Lex Bohlmeijer
Correspondent Goede gesprekken
Hans de Zwart. Foto: Marijn Smulders (voor De Correspondent)

Het zal je niet ontgaan zijn: deze week publiceerden we bij De Correspondent een boek over privacy: Je hebt wél iets te verbergen. Bij de boekpresentatie was ook Hans de Zwart van Bits of Freedom te gast. Voor wie er bij was en meer wilde horen en voor wie de avond miste: een nadere kennismaking.

Er zijn zeker vijf redenen om te luisteren naar dit gesprek met Hans de Zwart:

1. Deze week verscheen bij De Correspondent het boek van Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis. Ons digitale spoor wordt gevolgd door talloze anonieme partijen. De auteurs laten er geen twijfel over bestaan: zonder dat we het in de gaten hebben, worden onze gegevens verhandeld. Het is een onthutsend beeld. En het gaat over de toekomst van iedereen. Voor mij reden om te gaan praten met iemand die zich al jaren verzet tegen de ongebreidelde surveillance van overheden en bedrijven: Hans de Zwart.

2. De Zwart is directeur van de onafhankelijke organisatie die opkomt voor onze digitale burgerrechten. De Zwart strijdt tegen de neiging van de overheid om maar zoveel mogelijk data verzamelen, in het belang van de veiligheid. Een van de gevolgen is dat alle Nederlanders in principe verdacht zijn. Bovendien is de discussie hierover volgens De Zwart al jaren verziekt. Voorstanders van surveillance gebruiken steeds dezelfde argumenten: het is een middel in de strijd tegen kinderporno, terrorisme en auteursrechteninbreuk. Wie kan daar nou tegen zijn en privacy belangrijker vinden? De Zwart stelt er een andere afweging tegenover: wil je leven in vrijheid of in angst?

Google experimenteert met vliegvelden die wel werken. Gaat het bedrijf straks ons openbaar vervoer regelen?

3. Het grote probleem is de totale ondoorzichtigheid. De overheid en het bedrijfsleven weten veel meer over ons dan wij over hen. Dit leidt tot machtsmisbruik door informatiemonopolisten. En zo bewegen we ons in de richting van ‘absolute compliance,’ dat wil zeggen dat elk strafbaar gedrag onmogelijk wordt gemaakt. Voor een samenleving is het volgens De Zwart van levensbelang om te kunnen experimenteren, in sommige gevallen juist ook buiten het kader van de wet. Zoals het voor een mens van levensbelang is om geheimen te hebben, om gedachten uit te kunnen proberen in een veilige omgeving. Het is een noodzakelijke voorwaarde om je te kunnen ontwikkelen.

4. Commerciële partijen verzamelen data om te kunnen voorspellen wat je gaat kopen. De overheid heeft de gegevens nodig om je gedrag te beïnvloeden. Wat als die twee samenkomen? Publiek-private samenwerking neemt toe. De overheid kan steeds meer taken uitbesteden aan het bedrijfsleven omdat dat vaak beschikt over betere data. Google experimenteert met vliegvelden die wel werken. Gaat het bedrijf straks ons openbaar vervoer regelen? Het suggereert dat er in allerlei gevallen een optimale oplossing is. En onttrekt de besluitvorming aan een politieke afweging. Optimalisatie in plaats van politiek. Einde democratie. Die staat volgens De Zwart inderdaad zwaar onder druk door de enorme informatie-asymmetrie.

5. Is er iets aan te doen? Tegenmacht creëren, schrijven Martijn en Tokmetzis. De Zwart heeft een paar suggesties:

  • Ga bewust om met technologie. Stoppen is onzin, maar je kunt wel goed nadenken over wat het betekent. Precies zoals je bewust om kan gaan met eten.
  • Eenvoudige helpen om de verspreiding van je gegevens tegen te gaan:
  • Wet- en regelgeving aan laten scherpen op basis van het mensenrechtenhandvest. In Europa worden daar tal van pogingen toe ondernomen.
  • Er zijn technologische oplossingen in de maak. Hij noemt er twee:

Meer hierover?