Een culturele revolutie is op komst. Wij gaan in de VS op zoek naar de wortels

Er is een revolutie ophanden in Nederland. Een culturele revolutie, aangevoerd door de tweede en derde generatie bi-culturele Nederlanders. Het doel? Ruimte scheppen voor het niet-dominante narratief en zorgen voor een inclusievere multiculturele maatschappij.

In de jaren twintig van de vorige eeuw vond in Harlem, New York al zo’n revolutie plaats. De kinderen en kleinkinderen van zwarte Amerikanen, die ooit als tot slaaf gemaakten naar Amerika werden verscheept, maakten een vuist tegen het institutioneel racisme en de onderdrukking waar ook zij nog dagelijks mee te maken kregen. Geboren en getogen in Amerika, waren ze het zat om vanwege hun kleur en cultuur behandeld te worden als tweederangs.

Kunst toont de zere plekken van de multiculturele samenleving

Hoe ze die vuist maakten? Via de kunsten. Schrijvers, kunstenaars en muzikanten stonden voorop. Via duizenden boeken, artikelen, gedichten, schilderijen en muziekstukken werd duidelijk gemaakt hoe de ongelijkheid in hun levens nog steeds leidde tot slechte perspectieven, racisme en algehele ongelijkheid.

Kunst bleek de perfecte manier om te strijden voor meer gelijkheid: in plaats van te polariseren werd er samen gevierd, werden er verbindingen gelegd tussen zwart en wit, kwam er een plek waar ook de voorheen ongehoorden hun verhaal konden doen en kon zwarte trots floreren. Het patriottisme werd zo ingericht dat er ruimte kwam voor pluralisme.

Nederland staat aan het begin van zijn eigen renaissance

In Nederland staat het nationalisme voorlopig lijnrecht tegenover het multiculturalisme. Maar dat zou weleens kunnen gaan verschuiven: honderd jaar later staat Nederland namelijk aan het begin van zijn eigen renaissance.

Multiculturaliteit is hier een nieuwer begrip dan in de VS, dus vreemd is dat niet. De demografische revolutie in onze grote steden werpt serieuze vragen op over identiteit en wat het betekent om Nederlander te zijn. Omdat het publieke debat nog te veel wordt gedomineerd door een verouderd beeld van identiteit en burgerschap, blijven tegenstelling en polarisatie toenemen.

Toch zijn er momenten waarop we een glimp voorbij etnische en religieuze barrières opvangen. Momenten waarop, met name in de kunsten, ruimte ontstaat voor ontmoeting. Een album als Lobi Da Basi van Typhoon, een speech van Nasrdin Dchar tijdens het in ontvangst nemen van zijn Gouden Kalf of meer recentelijk het Zomergasteninterview met de controversiële Dyab Abou Jahjah. Stuk voor stuk voorbeelden van momenten waarop de vinger op de zere plek van onze multiculturele samenleving gelegd wordt, zonder onze gemeenschappelijkheden uit het oog te verliezen. Die momenten ontstaan in allesbehalve een vacuüm.

Daarom gaan wij naar Harlem, de geboorteplaats van de revolutie. Daarna reizen we door naar Atlanta, ook wel ‘the black capital’ van het Westen.

Wat we daar in Nederland van kunnen opsteken

Ook in Nederland heerst, zoals het dat in Amerika deed, de angst om ‘onze’ manier van leven kwijt te raken wanneer andere culturen en etniciteiten meer in te brengen krijgen. Atlanta bewijst dat die angst belachelijk is. Dat het uitdelen van gelijke kansen soms ten koste zal gaan van wat je gewend bent (denk aan de zwarte universiteiten, waar vroeger geen blanken werden toegelaten om zo het opleidingsniveau van de gemeenschap als geheel gelijker te krijgen), of wat lange tijd de norm is geweest, maar dat daar uiteindelijk een enorme verrijking mee te behalen is.

We willen de correlatie tussen de momenten die ik zonet noemde onderzoeken, en vooral: uitzoeken welke lessen Nederland in zijn revolutie kan trekken uit het emancipatieproces van de zwarte Amerikaan. Want hoe verhouden de inclusieve identiteit van de VS en de immer voortdurende ongelijkheid zich tot elkaar? En wat zijn de beste manieren om de dialoog over multiculturaliteit te voeren?

Via notities en verhalen in onze tuinen houden we je tijdens onze reis op de hoogte.

Lees ook: