Waarom iedereen in een museum hetzelfde rondje loopt. En hetzelfde kijkt op Netflix

Wanneer ik een museum bezoek, volg ik altijd de route die op de plattegrond staat aangegeven. Doorgaans zijn de zalen genummerd en word ik zo in een aardig tempo door de kunstgeschiedenis gevoerd.

Voor een stadstrip geldt hetzelfde: op stap in een onbekende plaats leg ik een min of meer vastgestelde ronde af, ruwweg dezelfde als de andere toeristen. Over die route is goed nagedacht, en zolang ik de bordjes en plattegronden volg, pak ik moeiteloos alle hoogtepunten mee. Dat is prettig, maar ook een erg uniforme invulling van iets wat vrije tijd heet.

Die paradox komt terug in veel aspecten van keuzevrijheid. Zelfs op de vlakken waar we alle vrijheid denken te hebben, kiezen we allemaal hetzelfde: we willen hetzelfde zien, luisteren en doen als onze vrienden.

We volgen de gebaande paden...

Hoewel internet en gepersonaliseerde apps - ook op het gebied van stadstripjes of museumbezoek - een enorme diversiteit beloven, kunnen data ook een krachtige motor zijn achter de oeroude neiging naar conformisme.

Data kunnen een krachtige motor zijn achter de oeroude neiging naar conformisme

In zijn boek You May Also Like: Taste in an Age of Endless Choice schrijft Tom Vanderbilt dat onderzoek aantoont dat mensen houden van wat ze kennen, en dat data die cirkel versterken. Zo bepalen de persoonlijke aanbevelingen van de videostreamingservice Netflix 75 procent van het kijkgedrag, omdat de opties die een gebruiker überhaupt op zijn scherm ziet, in feite allemaal aanbevelingen zijn op basis van de verzamelde data.

Dit leidt er niet toe dat kijkers voortdurend obscure pareltjes van de filmgeschiedenis voorgeschoteld krijgen: Netflix maakt onderscheid tussen wat je zegt dat je wilt zien, en wat je doorgaans daadwerkelijk kijkt en kennelijk ‘echt’ wilt zien - die matige maar populaire romcom dus.

...maar wat als je daarvan afwijkt?

Dus: of ik nu als vanouds de bordjes of het moderne orakel van het internet volg, ik kan de keuze voor wat ik in een stad of museum ga bekijken, gemakkelijk uitbesteden. Dat is prettig moeiteloos, maar daar staat tegenover dat de sterk gestuurde aanbevelingen gevolgen hebben voor de diversiteit van wat ik zal zien.

Blijven we in onze vrije tijd op steeds nauwkeuriger gebaande paden? En wat komt er daarom niet op ons pad? Wat zie ik als ik een alternatieve manier kies om mijn route te bepalen?

In opmaat naar de herfstvakantie wil ik deze onvrijheid van mijn vrijetijdsinvulling onder de loep nemen. Daarvoor: Welke alternatieve manieren om een stad of museum te bezoeken zouden jullie willen uitproberen? En kennen jullie nog meer voorbeelden van onvrije vrije tijd?

Vorige maand in deze reeks: