Waarom je smartphone er zo snel mee ophoudt

Waarom zijn smartphones zo snel aan vervanging toe, vaak al binnen een paar jaar? Zoveel sneller dan wasmachines, camera’s - zelfs eerder dan laptops?

Hoe kan het dat er ieder jaar wereldwijd honderden miljoenen van deze apparaten worden afgeschreven, waar we een paar jaar eerder nog honderden euro’s voor betaalden? Terwijl er zulke ongelofelijk geavanceerde, microscopisch kleine technologie in gaat (zoals: 3 miljard transistors op een chip van een paar vierkante centimeter)? Plus een heleboel onmenselijk zware arbeid in China en Congo?

Daarover gaat dit verhaal.

Wat is er precies aan de hand?

Je smartphone kan op allerlei verschillende manieren verouderen. De batterij slijt vaak als eerste - maar je kunt een model kiezen waarbij die kan worden vervangen. Of je wilt een apparaat hebben met betere eigenschappen die er eerder nog niet waren - maar dat geldt evengoed bij de aankoop van een nieuwe wasmachine of camera.

Bij smartphones spelen er nog twee andere dingen, die niet of nauwelijks spelen bij wasmachines of camera’s. Het eerste is: het aanbod van telecombedrijven om twee jaar klant te worden, waardoor je je smartphone "gratis" (lees: op afbetaling) krijgt. Dat is op zichzelf een enorme prikkel om je telefoon voortijdig te vervangen.

Het tweede is iets wat oudere smartphones (en tablets en laptops) daadwerkelijk slechter maakt: het geheugen raakt vol of het apparaat wordt traag. Op mijn iPad 2 uit 2011 verschijnen letters nu soms langzamer op het scherm dan ik ze tik. Op mijn Android-smartphone, een Motorola uit 2014, moet ik voor elk nieuw appje dat ik wil installeren een oude wissen (zelfde verhaal met een HTC daarvoor).

En na elke grote software-update regent het klachten.

Wat is hier aan de hand? Maken fabrikanten onze apparaten expres onklaar zodat we om de zoveel jaar weer nieuwe moeten kopen? Ik ben het gaan uitzoeken. Mijn conclusie: fabrikanten maken allerlei keuzes die invloed hebben op de houdbaarheid van smartphones, en maken zich ook schuldig aan voortijdige veroudering. Daarover verderop meer.

Maar er is een andere, belangrijkere en logischer verklaring voor wat er gebeurt als je oude smartphone begint te haperen. Om rendabel te blijven kunnen bedrijven niet zo heel lang ondersteuning geven aan software op oudere apparaten. Want die kost veel tijd: meer dan ik voordat ik in deze materie dook ooit voor mogelijk had gehouden.

Waarom hardware elke twee jaar bijna twee keer zo snel wordt

Eerst even dit: wat zorgt ervoor dat nieuwe elektronica überhaupt zoveel sneller is? Antwoord: de wet van Moore. Gordon Moore, de latere mede-oprichter van chipbedrijf Intel, schreef in 1965 dat hij dacht dat de dichtheid van het aantal onderdeeltjes (met name: transistors) op een chip het komende decennium grofweg elk jaar zou kunnen blijven verdubbelen, met verdubbelde rekenkracht tot gevolg.

Moores uitspraak veranderde van een voorspelling in een streven van de chipmakers

Het bleek uiteindelijk steeds twee jaar in plaats van één te kosten om die rekenkracht te verdubbelen, maar verder kreeg Moore gelijk, en niet een decennium lang, maar een halve eeuw. Dat kwam niet alleen doordat hij zo’n vooruitziende blik had. Zijn uitspraak veranderde van een voorspelling in een streven van chipmakers om deze exponentiële groei van rekensnelheid bij te blijven benen.

Inmiddels is het niet meer zo nuttig om transistors te tellen als je wilt weten hoe snel chips rekenen. Ze worden nu op andere manieren sneller gemaakt. Het is handiger om naar prestaties te kijken.

Pak je de nieuwste chip, zoals die in de iPhone 7 of de Google Pixel zit, laat je die verschillende snelheidstestjes doen, en vergelijk je de resultaten met de prestaties van de chip in de iPhone 6 of een twee jaar oude voorganger van de Pixel, dan zie je dat nieuwe chips gemiddeld 30 tot 40 procent sneller zijn dan hun voorgangers. En dan wordt er in de rest van de hardware en in de software ook nog winst geboekt.

In deze videovergelijking tussen de iPhone 7 en de iPhone 6 zie je wat dat aan verschil in snelheid oplevert.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Op het eerste gezicht is het niet eens zoveel. Maar nu komt-ie: op snellere hardware met een beter besturingssysteem kunnen ook zwaardere apps draaien. En die krijg je bij een upgrade steeds meer op je oude smartphone. En dan beginnen de problemen.

Waarom de hardware pas het halve verhaal is

Jouw smartphone wordt niet trager doordat er nieuwe hardware op de markt komt, maar doordat het nieuwste besturingssysteem en steeds meer daarvoor gemaakte apps ook beschikbaar komen voor jouw oude telefoon met een 30 tot 40 procent tragere chip. Die nieuwe software wordt op den duur te zwaar en vaak ook te groot voor het geheugen.

Waarom geven softwarebedrijven ons dan niet meer mogelijkheden om onze smartphone in oude staat te behouden?

Waarom geven softwarebedrijven ons dan niet meer mogelijkheden om onze smartphone in oude staat te behouden?

De verklaring daarvoor is simpel, iedereen die in de softwarewereld werkt kent haar, maar daarbuiten haast niemand. Komt-ie:

Het onderhouden van software kost een bedrijf absurd veel tijd.

Tijd die afgaat van de tijd die developers nodig hebben om iets echt nieuws te maken.

Stel, je bent directeur van een flink softwareontwikkelbedrijf. En je hebt 25 developers in dienst. Zij maken nieuwe softwarepakketten voor klanten. En de klanten gaan die pakketten gebruiken. Algauw komen de eerste vragen en klachten binnen: hier werkt iets niet - kan deze functionaliteit er nog bij?

Vanaf dat moment moeten enkele van je 25 ingenieurs zich gaan bezighouden met ondersteuning van bestaande software. Laten we zeggen dat dat per maand 3 procent van al het werk kost: dus driekwart van de tijd van een ingenieur, in de eerste maand. De overige 24 ingenieurs werken verder aan nieuwe software, die weer naar andere klanten gaat. Maar ook zij hebben ondersteuning nodig. En die club die vorige maand een nieuw pakket kreeg, blijft ook nog steeds om hulp en extra features vragen. En zo gaat het door.

Na twee jaar is al bijna een derde van je mensen met ondersteuning van het oude systeem bezig. En na vijf jaar kunnen nog maar vijf ingenieurs van de 25 werken aan nieuwe software.

Dit is ook de reden dat veel startups falen

Bovenstaande uitleg komt van Stefan de Bruijn, een IT’er die zelf als developer werkt op de grens van hardware en software, softwareconsultant is, zelfstandig ondernemer en lid van De Correspondent. Hij gaf mij een enorme bijspijkercursus over zowel hardware als software, zonder welke ik dit artikel niet had kunnen schrijven.

Hoe De Bruijn aan die 3 procent komt? Hij analyseerde de projecten waar hij zelf de afgelopen tien jaar bij betrokken was bij drie verschillende bedrijven met vijf tot vijftien developers. Zo kwam hij uit op een percentage van 2 à 3 procent. Dit legde hij daarna voor bij bedrijven met vijf tot vijftig medewerkers die hij kende uit zijn netwerk of waar hij als consultant werkte. En die bevestigden dit percentage.

Een besturingssysteem voor een smartphone vraagt net zoveel onderhoud als een wegennetwerk

En er zijn veel meer mensen die zeggen dat het ondersteunen van software al snel heel veel meer tijd in beslag neemt dan het ontwikkelen van iets wat helemaal nieuw is. ‘Dit is de reden dat zovelen van ons van start-ups houden,’ vat een developer het op vragenwebsite Quora samen. ‘En dat is ook de reden dat zoveel start-ups na een paar jaar falen,’ zegt De Bruijn.

De haperingen: iPhone versus Android

Ondersteuning is niet sexy en innovatief. Dus hoor je er weinig over. Maar ook Google en Apple zijn aan het dweilen met de kraan open. Onlangs verscheen er een aardig onderzoek naar het aantal meldingen van haperingen op miljoenen van onze smartphones. Daaruit bleek dat in het tweede kwartaal van 2016 op maar liefst 58 procent van de iPhones problemen waren gerapporteerd.

Zo was er bij 11 procent van de iPhones iets niet in orde met de wifi. Bij Android-smartphones had 35 procent kuren. De camera was een zwakke plek: 10 procent van de klachten ging daarover. Dat kost dus een hele hoop mankracht om te verhelpen, al proberen de bedrijven uiteraard om ook dit werk te automatiseren.

Om op den duur niet alleen nog met ondersteuning bezig te zijn, doen vrijwel alle softwarebedrijven twee dingen: ze verplichten updates, of maken het heel onaantrekkelijk om niet te updaten. En ze stoppen na een paar jaar de ondersteuning van oude software.

Niet door af te wachten wat er niet meer wordt gebruikt, maar gewoon door rigoureus oude systemen af te schrijven. Als je jaarlijks 20 procent van alle software die je maakt verbeurd verklaart, komen er ineens een hele hoop developers vrij om nieuwe dingen te maken.

De euthanasiedatum van jouw apparaat

Smartphones en een heleboel andere softwareproducten hebben om deze reden - hou je vast - een End of Life-date. Een officiële datum waarop de stekker van de ondersteuning eruit gaat. Soms wordt deze euthanasiedatum gepubliceerd, vaker niet. Soms vervalt eerst de mogelijkheid om je smartphone te upgraden naar een nieuw besturingssysteem. Uiteindelijk vervallen ook de kleine (veiligheids-)updates.

Na de euthanasiedatum van je smartphone kun je minder apps draaien en wordt hij kwetsbaar voor kwaadwillenden

Zoals uit het begin van dit verhaal blijkt, heeft het ook voordelen om geen updates meer te ontvangen. Je apparaat zal niet nog trager worden door allerlei nieuwe functionaliteiten die het eigenlijk niet aankan.

Maar nu heb je wel een ander probleem. Na verloop van tijd kun je steeds minder apps draaien, omdat appdevelopers precies hetzelfde doen: ze schrappen de ondersteuning van oude besturingssystemen. En veiligheidslekken worden niet meer gedicht. Je apparaat wordt kwetsbaarder voor kwaadwillenden.

Wat de fabrikant te verwijten valt (bij Android)

Vooral bij Android, het gratis besturingssysteem dat elke fabrikant kan gebruiken, is dit een groot probleem. Omdat alle veertienhonderd (!) verschillende fabrikanten grote updates die van Android komen zelf eerst nog willen aanpassen en goedkeuren, kan het maanden duren voor je op jouw Samsung of Sony een update krijgt.

Wat ook geregeld gebeurt: de fabrikant vertikt het om nog updates door te voeren. Niet voor niets spande de Consumentenbond dit jaar een rechtszaak aan tegen Samsung: dat bedrijf had volgens de bond voor 82 procent van de smartphones van twee jaar oud of jonger de updates niet op orde.

Het zou kunnen dat Samsung zelf het onderhoud dat komt kijken bij het gebruiken van een gratis besturingssysteem heeft onderschat. Maar dat is dan wel een gevalletje slechte bedrijfsvoering van het bedrijf dat de meeste Android-telefoons ter wereld verkoopt.

Andere verklaring: als je prioriteit is zo veel mogelijk nieuwe apparaten te verkopen, dan heb je wel heel weinig prikkels om iets aan updates te doen. Dit laatste is een beleefde manier om te zeggen: ‘ze doen het expres.’ Bewijs daarvoor ontbreekt. Maar de Consumentenbond constateerde wel dat bijna alle fabrikanten van Android-smartphones erg vaag zijn over de duur van de ondersteuning. Google zou intussen gedreigd hebben een ranglijst te publiceren, waarop consumenten kunnen zien welke fabrikanten het meest laks zijn met updates. Die lijst is (nog) niet gepubliceerd.

Apple heeft weer andere issues

Bij Apple zit het iets anders - het besturingssysteem iOS draait op minder verschillende apparaten, die gemiddeld duurder zijn en uit de eigen fabriek komen. Dat helpt verklaren waarom ze over het algemeen langer worden ondersteund.

Ook Apple stopt na vier, vijf jaar met ondersteunen

Maar bij Apple kun je het geheugen weer niet uitbreiden, waardoor je iPhone makkelijk volloopt. En ook daar houdt het na een jaar of vier, vijf wel op met de support. Zo stopt met de komst van de iPhone 7 en het bijbehorende nieuwe besturingssysteem de ondersteuning voor een hele reeks oudere Apple-apparaten.

Bovendien drijft juist Apple zijn gebruikers geregeld tot wanhoop, door in alle vernieuwingsdrang niet alleen software, maar ook hardware verbeurd te verklaren. Zo schrapte het bedrijf in de iPhone 7 de standaardaansluiting voor een koptelefoon (die overigens niet alsnog tevoorschijn komt als je er een gaatje in boort). Het bedrijf geeft redelijke argumenten (zoals meer ruimte voor een betere camera), en je kunt een koppelingsstukje gebruiken.

Of nieuwe draadloze oordopjes aanschaffen, die Apple zelf verkoopt. Kassa !

Het goede nieuws

Het hele verhaal samengevat in één alinea: ofwel je smartphone krijgt het zwaar van een software-update die eigenlijk bedoeld is voor nieuwe hardware. Ofwel je krijgt die nieuwe update niet, en juist dat maakt je smartphone gammel en onveilig. In beide gevallen wordt het apparaat steeds waardelozer. Fabrikanten kunnen software soms langer ondersteunen dan ze doen, en hebben meer belang bij de verkoop van nieuwe apparaten. Maar langdurige support van oudere modellen houdt geen enkel bedrijf vol. Dat kost gewoon te veel mankracht.

Dit alles verklaart waarom we smartphones zo veel sneller wegdoen dan camera’s of wasmachines.

Het goede nieuws: er zijn berichten dat we het allerergste hebben gehad, qua omloopsnelheid. Amerikanen deden het afgelopen jaar althans voor het eerst (iets) langer dan twee jaar met hun smartphone: ze doen ze niet meer zo vaak weg met als enige reden dat ze een nieuwe, betere krijgen van de provider. De schijnmagie van een "gratis" apparaat na een tweejarig abonnement lijkt in elk geval doorbroken, ook in Nederland.

Een andere interessante ontwikkeling is dat chipmakers de wet van Moore sinds dit jaar niet langer meer proberen bij te benen. De afstand tussen transistors kan niet kleiner zijn dan de afstand tussen twee atomen. Verdere verkleining wordt te duur en voordat we zover zijn, raken chips al oververhit. Het is de vraag wat dit voor de levensduur van toekomstige elektronica betekent - maar wie weet veroudert onze hardware hierdoor straks minder snel.

Rest voor nu de vraag: hoe doe jij zo lang mogelijk met de smartphone die je nu hebt en hoe kies je een nieuwe die zo lang mogelijk meegaat als de tijd echt gekomen is? Zie daarvoor het artikel hieronder.

Meer lezen?