Nu in de Eredivisie: een consultant voor voetballers die bijles willen

Het is de dertigste minuut van De Graafschap-Fortuna Sittard, en Mark Diemers, aanvoerder en centrale middenvelder van De Graafschap, gaat iets doen dat nog niet eerder is gedaan op een Nederlands voetbalveld.

Diemers’ medespeler Andrew Driver ontvangt de bal op de linkerflank en komt onder druk te staan van twee spelers van Fortuna Sittard. Diemers biedt zich direct aan, om Driver te helpen, maar nog terwijl hij dat doet, is hij niet meer nodig. Een andere speler van De Graafschap trekt de aandacht van de twee Fortunaspelers, waardoor Driver even rust en tijd heeft.

Geef me die bal, schiet door Diemers’ hoofd. Direct daarna flitst er iets anders door zijn hoofd: nee, ik moet nu niet direct de bal vragen, ik moet eerst kijken. Sta ik eigenlijk wel vrij?

Als je de beelden bekijkt, zie je wat er daarna gebeurt. Diemers kijkt manisch om zich heen, naar links - tak! - naar rechts - tak! - naar achteren - tak! -, terwijl hij telkens zijn positie met kleine stapjes ietsjes aanpast, om zo ver mogelijk van alle nabije tegenstanders te staan.

‘Ik kijk geloof ik vijf keer,’ zegt Diemers. ‘Daar heb ik bewust op getraind. Je kunt de bal wel willen hebben, maar sta je eigenlijk wel vrij?’

Het kijken heeft rendement. Als hij de bal krijgt, staat Diemers precies goed opgesteld, ogenschijnlijk in het midden van een driehoek van Fortunaspelers. Dat geeft Diemers ruimte - en dus tijd - om een dribbel te beginnen. Die dribbel geeft de tegenstander die verantwoordelijk voor hem is, Okan Kurt, weer minder tijd. Kurt komt te laat en moet een overtreding maken.

Gele kaart voor Kurt, klein voordeeltje voor De Graafschap, dankzij Diemers’ vele kijken.

Bekijk hier het fragment. Je ziet Diemers aan het begin links in beeld met rugnummer 8. Video: Fox Sports

Het is verder geen opvallende actie – scènes zoals deze komen tientallen keren voorbij, zonder dat je er acht op slaat. Interessant is de scène om een andere reden.

Diemers’ vrijloopactie – of vrijkijkactie, zo men wil – is mogelijk de eerste actie in het Nederlandse betaald voetbal die is ingegeven door een consultant.

De voetballer wordt baas over eigen ontwikkeling

Diemers heeft namelijk niet zozeer met zijn trainer geoefend op het kijken en bewegen in bepaalde ruimtes, maar met Loran Vrielink, een 24-jarige Groningse voetbalanalist die het bedrijf Your Tactical Analyst runt. Zijn product? Tactische bijles aan profvoetballers.

Fysieke bijles door buitenstaanders nemen voetballers al langer, zoals bijvoorbeeld bij de Rotterdamse krachttrainer Hans Kroon. Mentale begeleiding is ook redelijk bekend, zoals Bram Meurs bijvoorbeeld doet, voetbalpsycholoog in Amsterdam. Maar tactische begeleiding – dat is voor zover ik weet nieuw.

Toen ik van Loran Vrielinks werk hoorde, dacht ik eerst: leuke curiositeit, niet meer, als het al klopte. Maar later werd me duidelijk dat zijn werk een interessant gat in de markt is. Want als je je mentaal en fysiek wel bijschoolt, waarom dan niet tactisch?

Denk er maar over na: voetbalcarrières zijn doorgaans kort, de concurrentie is moordend, en dus hebben spelers elke prikkel om zichzelf tactisch te verbeteren. Ze rekenen daarvoor op de trainer - logisch. Maar hebben trainers daar wel tijd voor? En – misschien nog fundamenteler – kunnen ze het wel, hebben ze dat inzicht?

Misschien wel niet. Een trainer kan nooit elke week alle 22 spelers van een selectie individuele feedback geven. En een speler vertelde me recent dat hij in zijn carrière veel trainingen vooral heeft ervaren als ‘bezigheidstherapie’ - al te veel op tactiek werd er niet getraind. Dat was ook Vrielinks indruk.

En die indruk blijkt juist. Inmiddels begint hij met Your Tactical Analyst een aardige clientèle van voetballers op te bouwen die er hetzelfde over denken. Onder andere Wout Brama (PEC Zwolle), Mark-Jan Fledderus (Heracles), Doke Schmidt (Heerenveen), Wout Droste (Heracles), en Mark Diemers werken met Vrielink aan bepaalde aspecten van hun spel.

Elke week stuurt Vrielink de speler een clip met spelsituaties waarin de speler zich wil verbeteren. Die haalt Vrielink uit de videoservice Wyscout. In een consult van een uur via FaceTime of Skype bespreekt hij met de speler die clips. De crux: bewustwording. Spelers moeten door video te kijken hun gedrag beter leren doorgronden.

Bij Diemers constateerde hij bijvoorbeeld diens neiging om te gretig druk te willen zetten. Dat kan gevaarlijk zijn: als Diemers niet weet wat er in zijn rug gebeurt, kan hij zich makkelijk laten uitspelen. En ze trainden op zijn kijkgedrag, zodat hij op maximale afstand van de tegenstanders staat als hij zich aanbiedt.

‘Ik word rustiger in het veld,’ zegt Diemers, die de samenwerking met Vrielink heeft afgestemd met zijn trainer Jan Vreman. ‘Het is erg leuk om te merken dat je beter wordt.’

Een plek veroveren in een ondoordringbare markt

Hoe is dit Vrielink gelukt, als 24-jarige nobody? Hoe heeft hij een baan kunnen creëren die niet bestond, en waarvan hij sinds kort naar eigen zeggen ook kan leven?

Vrielink coacht al vanaf zijn dertiende, in het basketbal, in de sportschool, en in het voetbal. Na het afmaken van de ALO in 2014 wilde hij verder als coach in het betaald voetbal. Maar hoe doe je dat, als je zelf niet hebt gevoetbald, geen netwerk hebt, en geen geloofwaardigheid?

De basis is kennis, dacht Vrielink. Als hij beter zou zijn dan de rest, kwam het wel goed. In een sneltreinvaart wilde hij de KNVB-trainersdiploma’s halen, TC3 (‘trainer/coach 3’) en TC2. Hij bezocht daarvoor de benodigde cursussen en workshops, gegeven voor trainers of scouts, in het hele land. Maar vrijwel nooit kreeg hij de indruk dat hij er veel had… geleerd.

‘Het waren vaak meer persoonlijke verhalen en mooie anekdotes,’ zegt Vrielink. ‘Dan vroeg ik aan zo’n scout: waar kijk je precies naar? En dan zei hij: ‘Deze speler ziet het spelletje.’ Daar kan ik niks mee. Het was niet bruikbaar, geen keiharde kennis.’

Via via stuitte hij op een opleiding voetbaltactiek in Barcelona, van het bedrijf MBP, dat simpelweg staat voor Making Better Players. Hij verdiepte zich in het curriculum. De opleiding richtte zich met name op het verbeteren van de cognitieve vaardigheden van spelers. Zijn docent, ene Albert Rudé, was zowel voetbaltrainer als wetenschapper.

Hij belde met Jaime Lozano, voormalig Mexicaans international, die de cursus ook had gevolgd. Die was positief. Het klonk allemaal even interessant als dat het prijzig was: 10.000 euro (exclusief huisvesting). Bovendien zou de cursus alleen worden gegeven als er minimaal vijf deelnemers waren. En het aantal belangstellenden, op het moment dat hij belde?

Eén. Hij.

Dat was niet bemoedigend. Maar, zo dacht Vrielink, het TC1-diploma kost óók 9.000 euro. En er zijn vele honderden trainers in Nederland met TC1. Daarmee zou hij het verschil niet maken. En er moesten wereldwijd toch zeker vier andere mensen te vinden zijn voor een dergelijke cursus?

Met een oproep op LinkedIn vond hij vier anderen: een Mexicaan, een Amerikaan, een Nederlandse trainer, Rik van der Horst, en Nangila van Eyck, een voormalig speelster van het Nederlands vrouwenelftal, en in september 2015 togen zij naar Barcelona.

De fundamentele fouten van Sergio Ramos

Hij en zijn medecursisten kregen les in alle aspecten van het coachen: van conditietraining tot mentale vaardigheden, van krachttraining tot het simuleren van een persconferentie. Maar centraal in de cursus stond tactiek: de zogeheten fundamentals.

Simpel gezegd zijn fundamentals spelsituaties die zich in elke wedstrijd tal van keren voordoen. Hoe je je vrijloopt, hoe je je aanbiedt, wanneer je druk zet, wanneer juist niet, etc. Kortom: situaties die, inderdaad, fundamenteel aan het spel zijn - in totaal onderscheidt de opleiding er 168. Zo veelvoorkomend als deze acties zijn, en zo logisch de ‘juiste’ oplossingen in die situaties ook, in de praktijk gaan ze nog vaak fout.

Sprekend voorbeeld? De fouten die Real Madrids verdediger Sergio Ramos maakte tegen Barcelona, vorig jaar, zegt Vrielink. Ramos - alom gezien als een van de beste verdedigers ter wereld - maakte fouten in de fundamental ‘Reducing Space Forward as a Centerback.’

Bij de 0-1 wordt dat zichtbaar. Ivan Rakitic, een van Barcelona’s middenvelders, neemt vaak de positie over van een aanvaller. De aanvaller - in deze wedstrijd Sergi Roberto - laat zich zakken naar het middenveld, Rakitić neemt de positie in de spits over. Zoals hier:

Op een zeker moment – er lijkt niks aan de hand, voor Madrid – komt Barcelona’s centrale verdediger Gerard Piqué in balbezit. Hij passt naar Sergio Busquets. Opeens gaat het snel. Rakitić sprint kort terug, richting middenveld, waar collega-middenvelder Sergi Roberto de bal krijgt van Piqué. En Ramos loopt - nietsvermoedend - mee met Rakitić.

Fout, in de ogen van Vrielink. ‘Ik zou zeggen: laat je niet meelokken, hou je verdedigende lijn, laat het de middenvelders oplossen.’

Ramos denkt er anders over – voor zover hij erover nadenkt. Hij volgt Rakitić’ sprintje. En precies op dat moment versnelt Sergi Roberto, de man die net de bal heeft gekregen. Ramos ziet het gevaar, zet er een machtige sprint in, maar het is te laat - hij kan de al bewegende Sergi Roberto niet bijhouden.

Ramos’ collega Rafael Varane probeert de fout te herstellen, maar verliest daardoor Luis Suárez uit het oog, Barcelona’s dodelijke spits. Ramos probeert dat weer te herstellen, maar hij loopt achter de feiten aan: Roberto passt op Suárez, Suárez maakt de 1-0.

Kijk hier de samenvatting van die wedstrijd.

Een voetbalmillennial in Leicester

Toen hij naar Barcelona ging, dacht hij wel het een en ander van voetbal te weten. Aan het einde van de cursus wist hij dat hij eigenlijk ‘nog geen zak’ van voetbal wist. Wel - en dat was de troost - wist hij aanzienlijk meer dan voordat hij vertrok.

Maar was datgene wat hij had geleerd ook al van waarde voor een profclub? Een bevestiging daarvan kreeg hij in december vorig jaar. Adam Sadler, analist bij Leicester City, had verlaat gereageerd op Vrielinks oproep op LinkedIn om medecursisten te zoeken. Sadler wilde weten wat dit nu precies was, de cursus in Barcelona.

Na een Skypegesprek nodigde Sadler Vrielink uit om naar Engeland te komen. Samen keken ze enkele wedstrijden, waaronder Watford-Liverpool. Enkele rijen in het stadion van elkaar gescheiden, analyseerden ze beiden de eerste helft, ieder op hun eigen manier. In de rust vergeleken ze hun notities.

‘Onze bevindingen waren vrijwel identiek,’ zegt Vrielink. ‘I’m impressed by what you know, zei hij.’

‘Het enige probleem van jongens zoals Loran is geloofwaardigheid krijgen’

Sadler bevestigt dit. Vrielink herkende dezelfde zaken die hem opvielen. (‘De rechtsback van Watford stond vaak te hoog,’ zegt Sadler. ‘Daar zagen we allebei kansen. En Loran had er interessante suggesties voor.’) Aan de ene kant verraste het Sadler: dat Vrielink dit kon, zonder een echte voetbalachtergrond. Aan de andere kant ziet hij types als Vrielink steeds vaker.

‘Millennials, een generatie die altijd toegang heeft gehad tot internet, en die het gewend is dat er altijd en overal voetbal op kabel-tv is (...). Op straat wordt er steeds minder gevoetbald. Maar analyseren gebeurt volop.’

Sadler staat open voor jongens zoals Vrielink. Hij bevool hem zelfs aan bij zijn toenmalige baas. (Drie weken later had Vrielink een sollicitatiegesprek, toen Leicester een vacature had, maar hij werd het niet.)

Dat Vrielink nooit zelf had gevoetbald, of serieus had gecoacht, maakte Sadler niks uit. ‘Spelers willen maar één ding,’ zegt Sadler. ‘En dat zijn mensen die hen beter maken. Het enige probleem van jongens zoals Loran, met veel kennis maar weinig ervaring, is een geloofwaardigheidsprobleem.’

Individuele tactische coaching

In de lente van 2016 wist Vrielink precies wat hij wilde: spelers bijscholen in de fundamentals. Hij had daarmee, dacht hij, iets goeds in handen.

Illustratie: Gijs Kast (voor De Correspondent)

Hij had alleen precies het probleem dat Sadler schetste: hoe dit te verkopen? Hij kende niemand in het voetbal. Althans, niet zo goed dat zij hem konden of wilden helpen. Ja, Hans Robben, de vader van Arjen, kende hij goed, via de ALO. Maar Arjen had al een tactische consultant bij zijn club Bayern München: ene Pep Guardiola.

Dus wat doe je dan? Cold calling. Hij mailde, belde, LinkedInde, facebookte zich suf. Met zaakwaarnemers, clubs, en vooral spelers. Elke speler in de Eredivisie en de Jupiler League die hij op Facebook kon vinden, stuurde hij dit berichtje:

‘Hallo, ik ben eigenaar van Your Tactical Analyst. Met ons bedrijf maken we profvoetballers bewuster van het maken van keuzes in het veld, met andere woorden, het [sic] “spel intelligentie” (tactisch) van voetballers. Dit doen we door middel van videoanalyses. De methodiek die we gebruiken is afkomstig uit Barcelona. Ik zou je graag een gratis videoanalyse aan willen bieden, ik ben benieuwd of je hiervoor open staat. Wij richten ons met name op het individu, omdat we gezien hebben dat clubs zich met name richten op het team belang in plaats van het echt beter maken van het individu. Ik hoor graag van je!’

Een beetje bluf zat er bij - Vrielink is alleen, er was geen ‘we.’ En de bewoording was misschien niet geweldig. En veruit de meeste spelers reageerden niet. (Voetballers bleken nogal veel ongevraagde berichtjes te krijgen.)

Totdat sommigen wel reageerden.

‘Eerst dacht ik: weer zo iemand die iets van me wil,’ zegt Wout Brama, oud-international, en middenvelder PEC Zwolle. ‘Maar toen las ik het bericht nog eens goed. En hij heeft gelijk: de meeste trainingen zijn op teamniveau, en niet op individueel niveau.’

Mark Diemers van De Graafschap: ‘Ik was wel even sceptisch, maar je merkt gauw genoeg of iemand iets kan of niet. Mijn carrière is kort - nu is mijn moment om te shinen. Ja toch? Dus die paar honderd euro per maand heb ik ervoor over. '

Als het goed is wordt zijn baan overbodig

Vrielink vond een nieuw beroep uit: tactiekconsultant. Hij ziet ruimte voor groei - Nederlandse voetballers trainen wat hem betreft veel te weinig.

Als basketballer heeft hij gezien hoe in die sport wordt getraind. Hij nam kijkjes bij basketbaltrainingscentra in Litouwen, China, en Servië. ‘Zelfs jonge spelers worden daar echt naar de kloten getraind. Op het veld, en met video.’

‘Ik ben naar heel wat trainingen van profclubs geweest hier, maar dan zie ik iets heel anders. Assistent-trainers die met de handen over elkaar staan toe te kijken, ogenschijnlijk ongeïnteresseerd. Ik zou zeggen: train acht tegen acht, met voor elk team een coach, en met minimaal een coach die let op individuele spelers. Maar dat gebeurt niet of nauwelijks.’

In maart van dit jaar liep hij in Groningen Gerard Kemkers tegen het lijf, manager topsport van FC Groningen. Hij legde hem uit wat hij van plan was - spelers tactisch ontwikkelen. Interessant vond Kemkers het. ‘Maar hij zei ook: het zou raar zijn als je succes zou hebben met dat bedrijf. Dat zouden clubs toch zelf moeten doen.’

Dat zou inderdaad moeten. En Vrielink verwacht dat clubs dat ook gaan doen. ‘Maar kennelijk,’ zegt hij, ‘doen ze dat nu nog niet.’