Waarom vluchtelingen Nederland zo fijn vinden (maar zich zorgen maken over het thuisfront)

Hoe voelen nieuwkomers zich in Nederland? Dat wilden we weten van de deelnemers van Nieuw in Nederland, omdat welzijn van invloed is op hun nieuwe bestaan.

We stelden vier deelvragen. Maak je je zorgen en zo ja waarover? Voel je je alleen en zo ja waarom? Voel je je blij en zo ja waarover? Wat vind je fijn aan Nederland?

Niet minder dan 223 vluchtelingen lieten zich in hun ziel kijken. Ze vertelden openhartig over hun zorgen over de toekomst en hun eenzaamheid omdat ze bijna niemand kennen.

Daardoorheen klinkt hun blijdschap omdat ze in Nederland zijn. De reden kan simpel zijn: ‘Ik ben blij dat ik nog leef en niet dood ben.’ Vaker waarderen nieuwkomers de democratie, de vrijheid van meningsuiting en de gelijkwaardigheid in Nederland.

Hieronder volgt een bloemlezing van de opmerkingen die het vaakst voorkomen, geïllustreerd met de meest sprekende citaten.

Vluchtelingen zijn bang voor de toekomst, maar voelen zich veilig in Nederland

We begonnen met de vraag: maak je je zorgen om jezelf? Dit waren ruwweg de antwoorden. In hoge of zeer hoge mate: één op drie. In gemiddelde mate: één op vier. Niet of in geringe mate: vier op tien.

De vervolgvraag was: als je je zorgen maakt over jezelf, waarover dan? De toekomst, daar komt het antwoord van tientallen ondervraagden op neer. Nogal wat van hen maken zich specifiek zorgen om werk en de vraag of ze dat in Nederland kunnen vinden.

Dit antwoord weerspiegelt veel andere: ‘Ik wil werken, zelf zorgen voor mijn gezin zoals ik in Syrië deed, zestig tot zeventig uur in de week, maar dat is heel moeilijk in Nederland, zeker als je de taal nog niet spreekt. Dat doet wat met mijn eigenwaarde.’

Ook maken nogal wat nieuwkomers zich zorgen over de vraag of ze in Nederland mogen blijven. De ondervraagden in Nieuw in Nederland zijn statushouders, wat betekent dat ze een verblijfsvergunning hebben, maar die is in de meeste gevallen tijdelijk. Hoe het daarna verder gaat, is onduidelijk. ‘Ik ben bang dat de regering zegt dat ik terug moet naar Syrië terwijl het daar nog niet veilig is,’ zegt iemand.

Ik ben altijd met mijn achtergebleven familie in Syrië bezig, dus ik kan me hier nergens op concentreren

Anderen zijn bang dat ze nog niet klaar zijn met een opleiding of net een toekomst in Nederland hebben opgebouwd en dan weggestuurd worden.

Een andere reden tot zorg: dierbaren - iedereen heeft ze - die nog in het land van herkomst zijn. Iemand schrijft: ‘Ik ben altijd met mijn achtergebleven familie in Syrië bezig, dus ik kan me hier nergens op concentreren.’ Een ander: ‘Het kan niet goed met me gaan zolang ik niet weet hoe het met mijn kinderen is.’

Er zijn ook tientallen ondervraagden die zich géén zorgen maken omdat ze zich veilig voelen in Nederland. Zoals deze persoon: ‘We hebben zoveel meegemaakt. Ik accepteer alles zoals het komt. Ik ben veilig, dat is het belangrijkst. Ik kom uit een rijke familie, wij hadden boten, een vakantiehuis, alles, en we zijn alles kwijt, maar dat maakt me niet uit. We zijn veilig.’

Vluchtelingen voelen zich vaak alleen, maar weten niet hoe ze hier contacten moeten leggen

We begonnen met de vraag: voel jij je ooit alleen? Dit waren de antwoorden. Dagelijks of een paar keer per week: ruim vier op tien. Wekelijks: één op tien. Zelden of nooit: ruim vier op tien.

De vervolgvraag was: als jij je alleen voelt, wat is dan de belangrijkste oorzaak? ‘Omdat ik alleen ben, duh…,’ antwoordt iemand. ‘Mijn familie is er niet en ik heb nog geen sociaal netwerk.’ Deze reactie komt in tientallen varianten terug. Veel vluchtelingen wachten ook nog op gezinshereniging. ‘Ik woon alleen in een gebouw waar ik met niemand contact heb, er wonen geen vrienden in de buurt, ik praat alleen met mensen door de telefoon.’

Het gemis van familie en vrienden wordt daardoor sterker. ‘Dan denk ik aan mijn familie, en vooral aan mijn moeder die ik enorm mis. Dan wens ik dat ik haar een knuffel zou kunnen geven, want een moeder is toch onvervangbaar.’ Iemand anders: ‘De familie is verscheurd. Broer in Algerije, ik in Nederland, vader dood, moeder alleen.’

Tientallen nieuwkomers weten niet hoe ze nieuwe contacten in Nederland moeten leggen of wat de omgangsregels hier zijn. Al eerder bleek uit ons onderzoek onder dezelfde groep dat ze snakken naar meer contact. ‘Het sociale leven in Eritrea is opener dan in Nederland,’ zegt een respondent. Iemand anders meldt dat Nederlanders hem niet begrijpen: ‘In Syrië zijn familie en vrienden er altijd voor je en altijd heel dichtbij.’

Velen spreken de taal nog niet goed genoeg om contacten aan te gaan met Nederlanders. ‘Vooral via de telefoon kan ik me moeilijk verstaanbaar maken en dan verloopt het contact moeizaam,’ zegt iemand. ‘Dan kan ik me alleen voelen.’

Vluchtelingen zijn vaak blij, ondanks hun verleden

We begonnen met de vraag: hoe vaak voel jij je blij? Dit zijn ruwweg de antwoorden. Dagelijks: één op drie. Een paar keer per week of wekelijks: de helft. Zelden of nooit: één op zes.

De vervolgvraag was: als je je blij voelt, wat maakt je dan blij? Als het goed gaat met familie en vrienden, is het antwoord dat massaal wordt gegeven. ‘Ik word blij van de stem van mijn moeder en dan horen dat ze veilig is,’ zegt iemand.

Velen zeggen blij in Nederland te zijn omdat het hier veilig is - wat goed te plaatsen is, want het grootste deel van de ondervraagden komt uit Syrië, de rest onder andere uit Eritrea. ‘Ik ben blij dat ik nog leef en niet dood ben,’ zegt iemand. Ook de vrijheid in Nederland is een reden tot blijdschap: ‘Het niet meer hoeven leven onder het regime van militaire dienst.’

Lieve mensen, mooie gordijnen, een chocoladeletter

Het is voor velen een geruststelling dat ook hun kinderen in Nederland zijn. ‘Je hebt hier de mogelijkheid om een gezin te laten opgroeien in een stabiele omgeving. De mensen hier zijn vrolijk en vriendelijk.’

Contact hebben met de omgeving is belangrijk, hoe miniem dat contact ook is. Sommigen zijn alleen al blij als mensen vriendelijk naar hen kijken of hen groeten. Iemand zegt: ‘Ik ben blij als een meisje naar me lacht, als iemand aardig tegen me is, als de zon schijnt.’

Er zijn ook andere kleine ervaringen die vluchtelingen blij maken. ‘Als ik geen problemen heb met rekeningen en moeilijke papieren.’ Iemand kan blij worden door ‘een telefoongesprek, koken voor vrienden, een wandeling, foto’s maken.’ Of: ‘Lieve mensen, mooie gordijnen, een chocoladeletter.’

Sommigen zoeken bewust vreugdevolle ervaringen. ‘Als ik met mijn vrienden ga stappen en even alles vergeet.’ Of: ‘Ik schakel mijn denken uit en probeer mezelf blij te maken.’ Iemand wordt gelukkig als hij aan God denkt, een ander is blij ‘dat Jezus Christus dicht bij hem staat.’

Vluchtelingen steken een lofzang op Nederland af: het is vrij en democratisch

Deze open vraag levert één grote lofzang op, die tegelijk goed laat zien wat eraan ontbreekt in het land van herkomst. Wat bij de ondervraagden vooral op instemming kan rekenen in Nederland: de democratie, de vrijheid om te zeggen wat je wilt en gelijkwaardigheid.

Dit commentaar vat een heleboel andere samen: ‘Mensen hier mogen een eigen mening hebben. Ze zijn zelfstandig, er is vrijheid, gelijkheid. Geen onderscheid tussen arm en rijk, man en vrouw of tussen mensen uit verschillende landen. De dochters van de koning gaan hier op de fiets naar school net als andere kinderen! In Syrië worden de kinderen van president Bashar al-Assad in gepantserde auto’s vervoerd. Niet eens zozeer vanwege het gevaar, maar om te laten zien hoeveel belangrijker ze zijn dan andere mensen.’

Nog een kenmerk van Nederland dat door meerdere nieuwkomers wordt geprezen: het gebrek aan corruptie. Dat is niet gek: op de corruptie-index^* van Transparency International over 2015 delen Syrië en Eritrea de 154ste plaats op een lijst met 167 landen. Ter vergelijking: Nederland staat op de vijfde plek.

Kenmerkende observaties: ‘Alles is in Nederland goed geregeld. Politie helpt mensen. Mensen staan keurig in een rij en zijn eerlijk: als je wisselt in een winkel, krijg je eerlijk je wisselgeld terug.’ Een ander: ‘Het lijkt hier relatief eerlijk te zijn: je krijgt wat je verdient. Als je hard werkt in Nederland word je daarvoor beloond. Dat is in Syrië totaal anders.’

Ook het Nederlandse sociale beleid krijgt waardering. Iemand is dankbaar dat hij door zijn uitkering in staat wordt gesteld een leven op te bouwen. Een ander merkt op dat de regering ‘een goed hart’ heeft, omdat hij onderwijs, medische hulp en huisvesting krijgt.

Een veelzeggend commentaar: ‘Ik weet dat het goed komt met de toekomst van onze kinderen. Zelfs als ik dood zou gaan, zou de Nederlandse overheid net dat beetje geld geven waardoor ze in leven blijven, waardoor ze naar school kunnen gaan en waardoor ze naar de dokter kunnen als ze ziek zijn.’

Velen spreken over de menselijkheid in de omgang met ambtenaren en andere functionarissen. ‘Ik vind het fijn dat mensen me behandelen als een mens. Dat ik rechten heb als vrouw. Dat als er problemen zijn, de politie me zal helpen.’ Iemand anders merkt op: ‘Geen eerwraak, geen bloedwraak, vrij land, weinig discriminatie.’

Een aantal keren wordt opgemerkt dat Nederland zo goed georganiseerd is. In het bijzonder kan het openbaar vervoer op goedkeuring rekenen. En Nederland is schoon. Iemand zegt: ‘Als je hier naar buiten gaat is alles mooi, niet verwoest.’

Dit verhaal is onderdeel van het initiatief Nieuw in Nederland. Zonder financiële bijdrage van Stichting Dioraphte was dat niet mogelijk geweest.

Lees ook: