De grote pensioentruc: zo betalen rijke directeuren net zo weinig belasting als een leraar

Het klinkt even spannend als een afgebroken tuinhekje: de afkoop van pensioenen in eigen beheer. Misschien stemde daarom wel de gehele Tweede Kamer - van de SP tot de VVD - in met het wetsvoorstel.^*

Maar vergis je niet: het gaat hier over honderden miljoenen, of misschien wel miljarden euro’s die door de Tweede Kamer cadeau zijn gedaan aan de rijkste Nederlandse bedrijfseigenaren.

Spoedcursus pensioen in eigen beheer

Voor wie even vergeten was hoe dat ook alweer zat met die pensioenregelingen van bedrijfseigenaren begin ik met een korte opfrisser.

De meeste Nederlanders sparen voor hun oude dag met behulp van pensioenfondsen. Maar voor het selecte gezelschap van bedrijfseigenaren bestond ook de mogelijkheid te sparen in het eigen bedrijf. Dan zette je gewoon op je balans dat je nog pensioen verschuldigd was aan jezelf.

Dat leverde een fijn belastingvoordeel op. Ga maar na: een bedrijf dat pensioenpremie afdraagt heeft minder winst (dus minder winstbelasting) en de bedrijfseigenaar heeft minder inkomen (pensioenpremie is geen inkomen).

Je kon de gespaarde pensioenpremies ondertussen gewoon gebruiken om investeringen te doen in je eigen bedrijf. En, in tegenstelling tot pensioenfondsen, kon je het pensioenvermogen zelfs doorgeven aan je kinderen mocht je overlijden.

Niet zo gek dus, dat bedrijfseigenaren maar al te graag hun eigen pensioen regelden. Actuele cijfers zijn er niet, maar in 2009 was de marktwaarde van deze pensioenen maar liefst 73 miljard euro.^* Ter vergelijking: in datzelfde jaar schatte het CBS het totale vermogen van grootaandeelhouders op 114 miljard euro.

Byzantijnse toestanden

Al die tijd was er een probleem: de regelingen werden hoe langer hoe ingewikkelder. Pensioenadviseurs waren elk jaar honderden uren kwijt aan de boekhouding van de vele bedrijfspensioenen. En de Belastingdienst was al even druk met wijs worden uit die steeds complexere berekeningen.

Belangrijker nog, sommige bedrijfseigenaren waren door de steeds lagere rente klem komen te zitten. Net als bij pensioenfondsen was de waarde van hun pensioenverplichting veel groter geworden dan hun pensioenbesparingen. Bedrijfseigenaren konden daardoor geen winst uitkeren.

In 2017 mogen bedrijfseigenaren hun pensioen afkopen met een korting van 34,5 procent

En dus wilde de regering van deze regeling af. Natuurlijk is dat een uitstekend idee, maar wat het nieuws niet heeft gehaald, is dat dit gepaard gaat met een belastingkorting voor de rijksten. Want wat wil het geval: in 2017 mogen bedrijfseigenaren hun pensioen afkopen met een korting van 34,5 procent.

Wat betekent dat precies? Stel, je hebt een miljoen euro aan pensioen opgespaard. In de nieuwe regels hoef je daarvan slechts 655.000 euro op te geven voor de inkomstenbelasting. Daarover moet je vervolgens ongeveer 340.500 euro belasting betalen (het toptarief van 52 procent). Eindresultaat: je mag een miljoen euro aan jezelf uitkeren tegen een kleine 34 procent belasting.

Dat is een fors voordeel.

Wie profiteert?

De vraag is natuurlijk: hoeveel bedrijfseigenaren gaan hier straks gebruik van maken? Niemand weet het precies. Sinds 2009 zijn er namelijk geen cijfers meer over pensioenen in eigen beheer beschikbaar.

Het Centraal Planbureau gebruikt haar natte vinger en stelt dat ‘ruim een derde van de dga’s zal overgaan tot afkoop van de pensioenvoorziening.’ Daardoor zou er in totaal 2,1 miljard euro aan belasting binnenstromen (zonder korting zou dat 3,4 miljard euro zijn). Maar die ramingen zijn ‘met grote onzekerheid omgeven’, erkent ook staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën, VVD).

Wat vaststaat: vooral de rijkste Nederlanders zullen hier de vruchten van plukken. Vrijwel al het vermogen in eigen bedrijf is namelijk in handen van de tien procent meest vermogende Nederlanders. En bijna de helft daarvan is in handen van de rijkste 0,08 procent. De armlastige ondernemer - denk aan de bakker op de hoek - zal waarschijnlijk geen gebruik kunnen maken van deze regeling. Ongeveer een derde van de bedrijfseigenaren heeft namelijk geen geld in kas om het pensioen in één keer af te kopen.

‘Het is een douceurtje voor die bedrijfseigenaren die toch al goed bij kas zitten,’ vertelt Edwin Heithuis, hoogleraar fiscaal recht aan de Universiteit van Amsterdam, in het vakblad Tax Live. Kamerlid Carola Schouten (ChristenUnie) vroeg tijdens de behandeling van de wet nog of nieuwe regeling niet erg vriendelijk was voor de rijkste medelanders. Het antwoord van de staatssecretaris: ‘Het is alleen maar acceptabel voor die groep wanneer we iets bieden dat ook daadwerkelijk aantrekkelijk is.’

‘Aantrekkelijk’ is het zeker. Met dank aan Wiebes en de Tweede Kamer kan de Quote 500 volgend jaar een even hoog belastingtarief betalen als een middelbareschoolleraar.

Meer lezen?