Wat de kerk kan leren van deze jonge voetbaltrainer (en andersom)

Ze zullen toch even vreemd hebben opgekeken, afgelopen zondag, de bezoekers van de Grote Kerk in Leeuwarden, toen ze dit hoorden:

‘Het begin der wijsheid, zei Salomo al, is kennis van het voetbal.’

Spreker: Jan-Jaap Stegeman, de 29-jarige predikant van de Fenix/Goede Herder-gemeente.

Aanleiding: een stuk dat ik vorige week publiceerde over jeugdtrainer Elwin van Keulen.

Soms brengen stukken meer teweeg dan je zou verwachten. Van Keulen had mij geboeid met zijn ideeën over voetbal en het leren van voetbal, maar ‘stukken over onbekende trainers van jeugdploegen van eerstedivisieploegen’ is natuurlijk niet bepaald een recept voor een stortvloed aan kliks.

Immers: wie iets zegt, is in het voetbal, en waarschijnlijk ook daarbuiten, doorgaans belangrijker dan wat er wordt gezegd. (Daarom zitten er ook zo vaak BN’ers in talkshows.)

Maar dit keer ging die regel niet op. Het stuk - dat grotendeels draaide om Van Keulens ambitie een ‘ideale leeromgeving’ voor zijn spelers te scheppen - werd goed gelezen. Met name Van Keulens ontspannen omgang met het maken van fouten sprak mensen aan.

Fouten maken is in Van Keulens optiek niet erg. Sterker: fouten zijn wenselijk, want ze zijn de enige route naar verbetering. En zijn spelers - ook al zijn ze nog maar elf of twaalf jaar - weten en accepteren dat.

Van Keulen kreeg tal van enthousiaste reacties op zijn ideeën. Een van die reacties kwam van de jonge theoloog Jan-Jaap Stegeman, predikant in de Grote Kerk in Leeuwarden. Die baseerde zijn preek van enkele dagen later mede op het verhaal van Van Keulen.

Ik zag een jonge man met een vurige wens te excelleren in het laten excelleren van anderen. Stegeman zag in Van Keulen het evangelie - sterker: hij zag in hem Jezus Christus zelf.

‘Het is toch wel weer bijzonder,’ zei hij, ‘hoe het evangelie altijd weer op straat te vinden is. Dat ze bij Cambuur leven, wat we in de kerk geloven.’

Het hele leven is een foutenfestival

Stegeman vervlocht voetbal, Van Keulen, barmhartigheid en Lionel Messi in een elegante preek die meer dan de moeite van het lezen waard is – al was het maar vanwege zijn correctie van een citaat van de vroege Joodse koning Salomo.

Volgens sommigen - volgens de Bijbel - zei koning Salomo dat het begin van wijsheid schuilt in ‘de vreze des Heren.’ Maar nadenkend over voetbal, het geloof en het leven, meent Stegeman (29) dat Salomo het toch anders zei: het begin der wijsheid is ‘kennis van het voetbal.’

Het leven kun je immers opvatten als een poging een kunstwerk te maken. Een kunstwerk zoals het FC Barcelona met Messi. ‘[J]e streeft ernaar je leven zo mooi te spelen,’ preekte Stegeman, ‘als Barcelona voetbal. En je weet dat je dat niet haalt. Maar goed leven is trainen. En fouten maken, en ervan leren, hoort daarbij.’

De kerk is van oudsher dol op fouten - maar niet op de goede manier

De kerk is van oudsher dol op fouten - maar volgens Stegeman niet op de goede manier. De kerk had het over de erfzonde, de natuurlijke en structurele neiging tot het maken van foute keuzes, met dank aan Adam en Eva. De erfzonde hoorde bij de mens. En de mens moest zich daar volgens de vroegere kerk altijd bewust van zijn.

‘[D]at is wat mij betreft wat fatalistisch,’ sprak Stegeman vorige zondag in de kerk. ‘Alsof je nooit verder kunt komen. Dus de erfzonde als dogma, daar kan ik niet zoveel mee.’

Niettemin: fouten worden gemaakt, that’s life, daar had de kerk een punt. De vraag is meer, aldus Stegeman, hoe je ermee omgaat, ‘dat het leven een foutenfestival is?’

De kennis van en uit voetbal gaf Stegeman het antwoord: ‘Ik stel de Elwin van Keulen-manier voor. Of de Jezus Christus-manier zo u wilt, daar zit eigenlijk niet zo heel veel verschil tussen.’

Mildheid en geduld - barmhartigheid- dat is volgens Stegeman de taak van de coach. De profeet Jesaja schreef het al - over Jezus, of misschien over Van Keulen: ‘Hij schreeuwt niet, hij verheft zijn stem niet, hij roept niet luidkeels in het openbaar. Hij gaat niet als een Louis van Gaal tekeer op het veld, hij is ook geen dominante vader of een ongeduldige moeder, en ook geen bulderende dominee.’

Je kunt de hele preek van Stegeman hier lezen:

De zegen van degradatievoetbal

Het was niet voor het eerst dat Stegeman zijn preek verrijkte met voetbalverwijzingen. Voor hem is dat, in de woorden van de Verlosser, ‘logisch.’ Hij wil niet volstaan met het uitleggen van de Bijbel - de klassieke functie van preken - hij wil laten zien hoe de bijbelse leer zichtbaar is in de moderne cultuur.

En voetbal, als ‘metafoor voor het leven, en als een nieuwe, moderne religie,’ is daar zeer geschikt voor.

Zijn intredepreek in Leeuwarden, afgelopen mei, ging ook over voetbal.

‘Destijds,’ zo preekte Stegeman afgelopen zaterdag, ‘beweerde ik dat achter degradatie een mooie beweging tevoorschijn kan komen. En ik beweerde dat Cambuur wat dat betreft iets kan leren van de kerk. Wij zijn immers al lang gedegradeerd, we doen maatschappelijk al lang niet meer echt heel erg mee.’

Cambuur, zo merkte Stegeman afgelopen zondag op, is inmiddels weer lekker bezig. Dat ontleende hij aan een stuk uit Voetbal International van vorige week. ‘Ze hadden een stroeve start van het seizoen. Maar inmiddels hebben ze de weg omhoog gevonden, met een nieuw soort voetbal. Hoog druk zetten, in groepjes, achter de bal aan.’

De kerk mag misschien minder hopen op promotie naar de Eredivisie van de maatschappij. Niet dat dit erg is, volgens Stegeman. ‘Vroeger was er een kerk met een brede rand minder meelevende mensen. Nu is de opkomst minder, maar de mensen die komen zijn veel gemotiveerder om mee te doen.’

Of zoals hij het destijds zei: ‘[W]e doen het met een kleine begroting, en een kleinere maar hechte harde kern. Beetje gekke term misschien, maar ik heb het niet zelf bedacht. Ik heb me laten vertellen dat het stoelenvak hier links zelfs de F-side wordt genoemd.’

Heb je vragen voor Jan-Jaap Stegeman, bijvoorbeeld over de verbanden tussen voetbal en de kerk? Hij beantwoordt ze hieronder graag.

Meer lezen?