Ongelijke verdeling van kansen en salarissen en te weinig waardering voor het belang van efficiëntie. Dát is wat de ontwikkeling van de menselijke beschaving tegenhoudt.

De omslag van het boek van Stefan Denaerde uit 1969.

Ziehier de strekking van het Nederlandse sciencefictionboek Buitenaardse beschaving van Stefan Denaerde dat in 1969 verscheen, een hit werd, vertaald werd naar het Engels als Operation Survival Earth en sindsdien talloze malen werd heruitgegeven.

Aanvankelijk dacht ik bij die cover van bijna vijftig jaar geleden: het zal wel. Ik kijk graag een goeie futuristische film, las de . Maar obscure pockets voor sci-fi-grootverbruikers: ik kwam er nooit aan toe. Ik las het boek pas na meermaals aanraden van

Conclusie na lezen: Buitenaardse Beschaving is een briljant geschreven pamflet vol ideeën voor links en rechts, voor arm en rijk, voor wit en niet-wit, voor PVV-stemmers en PVV-haters - en vooral voor politici en activisten die met hun handen in het haar zitten over welke boodschap ze nou moeten uitdragen.

Voor wie denkt: weer zo’n hippie uit de jaren zestig die door De Correspondent uit de kast wordt getrokken: de auteur die achter het pseudoniem Stefan Denaerde was geen kamergeleerde, maar de directeur van een bedrijf dat vrachtwagens van het Zweedse merk Scania importeerde. Een succesvolle ondernemer, genaamd Ad Beers.

En sciencefiction gebruiken om een beeld te schetsen over waar het heen moet met de wereld is een relatief rationele keuze (Obama was een ). De meeste futuristische technologie die in dit boek voorspeld werd, vliegende schotels daargelaten, hebben we intussen gewoon.

Enige vereiste aan de lezer: bereidheid om het boek open te slaan. Denaerde doet de rest.

Een vooruitziende blik én een flinke dosis maatschappijkritiek

Buitenaardse Beschaving zit vol technologieën die in 1969 hooguit op papier bestonden en er nu gewoon zijn, of die nu in ontwikkeling zijn. Van een supersnelle niet-slijtende zweeftrein tot de gekromde 3D-tv, van e-books tot De Correspondent.

Het boek draait uiteindelijk niet om techniek, aliens en al die nerdy dingen die bij sci-fi horen

Het was een grappige ervaring om onderstaande alinea op mijn e-reader te lezen:

‘Kranten, tijdschriften en boeken bleken op Iarga [de planeet waar het boek om draait, TV] niet meer te bestaan. Door het indrukken van een aantal knoppen (telefoonnummer) verschenen er letters op de glasplaat en die lazen ze zoals wij een boek. Door op een ‘vervolgknop’ te drukken kwamen er steeds nieuwe bladzijden tevoorschijn.’

Maar het boek draait uiteindelijk niet om techniek, aliens en al die nerdy dingen die bij sci-fi horen. Waar het om gaat is dat alles wat we doen en maken oneindig veel efficiënter kan, en dat dat gaat gebeuren als degenen die de grote beslissingen nemen het belang van de hele aarde en iedereen en alles erop in gedachten houden.

Dát maakt een planeet schoon en prettig om op te leven, herstelt het onderlinge vertrouwen tussen mensen, en maakt een beschaving stabiel en toekomstbestendig.

Uit het boek Buitenaardse beschaving van Stefan Denaerde uit 1969.

Een wereld waarin het om relaties draait en niet om bezit

Snel het plot dan, waar weinig over te verklappen valt: directeur van middelgroot bedrijf vaart in zijn zeilboot op de Oosterschelde met zijn gezin, botst op een ruimtevaartuig, redt een buitenaards wezen uit het water en krijgt als dank een uitnodiging om via in zijn hoofd gestraalde informatie en gekromde 3D-tv de planeet Iarga te leren kennen. Daar ziet hij hoe het sociale leven van de aliens op hun schone planeet eruitziet. Hoogtechnologisch, eenvormig, vrij, eerlijk en efficiënt.

De directeur roept ach en wee, dit lijkt wel communisme!

De crux van de planeet Iarga: de wezens interesseren zich niet meer voor materie. Dus wonen ze allemaal in dezelfde woonsilo’s: why not. De bevolkingsdichtheid kan daardoor honderd maal hoger zijn dan hier en toch blijft er natuur over om naartoe te kunnen reizen, met een transportmiddel, want vliegtuigen met hun luchthavens zijn toch veel te vervuilend en inefficiënt.

Alle creativiteit van de Iarganen gaat zitten in het onderhouden van relaties.

Waarom die wereld zo interessant is

Nu ben ik emotioneel verknocht aan de oneindige variatie in onze wereld en in Nederland. Maar niet aan extreme welvaartsverschillen. De recentste cijfers over Nederland: de allerrijkste 7.500 huishoudens bezitten 10,4 procent van het totale vermogen - en de verschillen tussen rijk en arm nemen snel toe. Op de planeet Iarga, begrijpt u nu wel, is dat niet zo.

Dat de consequentie van een eerlijker welvaartsverdeling en meer efficiëntie betekent dat het leven er misschien wat eenvormiger uit komt te zien, is dus geen gemakkelijke gedachte. Maar wel een goede om eens rustig te doordenken.

De verschillen tussen rijk en arm nemen snel toe. Op de planeet Iarga, begrijpt u nu wel, is dat niet zo

Als je bijvoorbeeld aan een universeel basisinkomen wilt (dat ze op Iarga hebben gehad, totdat geld niet meer nodig was), dan moet je misschien accepteren dat statussymbolen als een auto die veel duurder is dan die van je buurman, daar niet zo makkelijk mee samengaan.

Redeneer je zo door, dan kom je uit in een op het eerste oog vrij saaie wereld waarin superwezens allemaal dezelfde woon-unit bewonen, met een zelfrijdend autootje erbij.

Je reinste dystopie?

‘Communisme!’ roept u nu wellicht. Maar dat klopt niet.

Op Iarga bestaat wel verschil in welvaart, maar die zit binnen een bepaalde, beperkte bandbreedte waar de maatschappij collectief voor heeft gekozen.

Uit het boek Buitenaardse beschaving van Stefan Denaerde uit 1969.

Of misschien roept u zelfs wel ‘fascisme!’, als u leest over hoe de voortplanting op Iarga plaatsvindt (wie een minder geschikt genenpakket heeft, kiest er over het algemeen zelf voor geen biologische ouder te worden.)

Het slimme van dit boek: Denaerde laat zijn hoofdpersoon al dit soort kritische gedachten uitspreken en de buitenaardse wezens er een weerwoord op geven. En dan zie je een planeet waarop heel erg veel dingen heel erg veel beter uitpakken voor heel erg veel mensen. Dat is confronterend en inspirerend.

Wat we hiermee moeten? Degene die me het boek tipte zei: gewoon eens wat uitproberen. ‘Een basisinkomen gekoppeld aan een maximumloon zou ik wel een goed begin vinden. Onze kinderen opvoeden met een besef van wat beschaving inhoudt, zoals . En misschien eens wat krottenwijken vervangen door een 3D-geprinte woonsilo.’

Buitenaardse beschaving. Ben jij klaar voor een nieuwe samenleving? In 1969 verschijnt Buitenaardse beschaving voor het eerst en wordt direct een bestseller. De auteur stuit bij toeval op een ufo en staat oog in oog met acht buitenaardse wezens, afkomstig van een planeet buiten ons zonnestelsel. Zij gunnen hem via computers en filmbeelden een kijkje in hun leefwereld. Denaerde constateert verbijsterd hoe een zeer hoog sociaal niveau en verregaande technische kennis het leven bepalen op een planeet met meer dan 5.000 inwoners per vierkante kilometer. Er bestaat echter geen hongersnood of armoede. Iedereen heeft een huis en werk. Nu, meer dan veertig jaar later, rijst dan ook de vraag: wat kunnen wij nu leren van deze bijzondere ontmoeting? Lees meer bij uitgeverij AnkhHermes Wil je mijn werk volgen of helpen? Schrijf je in voor mijn nieuwsbrief, dan hou ik je per mail op de hoogte van de stukken die ik schrijf en de vragen die ik heb. Abonneer je hier

Meer lezen:

De aarde helpen? Kijk eens als een astronaut Toen ik een lezing voorbereidde over mensen die nu onze wereld aan het veranderen zijn, zag ik ineens wat een aantal van hen verbindt: hun astronautenblik. Lees mijn verhaal hier terug Als je één scifiroman leest deze zomer, laat het dan Join zijn Elke maandag bevelen we een boek aan dat zeer de moeite waard is om deze zomer te lezen. Vandaag: Join van Steve Toutonghi. Hij vraagt zich in zijn roman af wat er zou gebeuren als mensen hun geesten konden laten versmelten. Lees mijn aanbeveling van Join hier terug Dé vraag voor wereldverbeteraars: is tech de oplossing voor of de oorzaak van al onze problemen? Is tech goed of slecht? Het is een discussie die dit jaar telkens weer onder mijn stukken opdook. Dankzij een tip van een Correspondentlid kwam ik op een idee waardoor we minder energie, logisch denkvermogen en grondstoffen hoeven te verspillen aan nutteloze technologie. Lees dit verhaal hier terug