De boer van de toekomst is een nerd

Vanaf januari reist Correspondent Jelle Brandt Corstius door Nederland om te kijken hoe ons land ervoor staat en wat er beter kan. Ik help hem daar bij. De zoektocht begint in Gelderland, met het thema voeding. Vandaag komen twee initiatieven van buiten Gelderland aan bod. Het is geen uitputtende lijst maar geeft wel een impressie van hoe de toekomst er misschien uit zal zien. De twee idealisten maken gebruik van nieuwe technieken om landbouw naar de stad te halen. Beide voorlopers vielen op door hun ongebreideld optimisme.

Boer van de toekomst

‘In de toekomst hoef je alleen nog naar de supermarkt voor een supplement vol voedingsstoffen, denk aan een soort afwasmiddeltablet. Dat stop je in de koelkast en zo kun je elke dag weer je eigen verse sla plukken.’ Masud Hussain bouwde een koelkast waarin je groenten kunt laten groeien in plaats van slechts op te bergen. En dit is nog maar het begin.

Hussain is biochemicus, zakenman, it’er en eigenaar van vertical farming-bedrijf Metfarm. Op dit moment werkt Hussain als stadsboer op Amsterdam-IJburg. Hij geeft toe dat zijn project nog geen geld oplevert, maar daar gaat het ook niet om. Hussain heeft een missie: het op de kaart zetten van stadslandbouw.

Leegstaande kantoorpanden omtoveren tot voedselparadijzen, daar droomt Hussain van. Hij werkte in 2008 in Amsterdam-Zuidoost, waar bedrijf na bedrijf failliet ging en steeds meer panden leegstonden. ‘Ik wilde die leegstand benutten en las over vertical farming. Schetsen van hoe dit eruit moest zien waren er wel, maar niemand had het geprobeerd. Dus ben ik zelf gaan sleutelen.’

De boer van de toekomst is een nerd, die precies weet hoe hij zijn LED-lamp goed afstelt

Hussain en zijn team slaagden erin een werkende vertical farm in elkaar te zetten. In een gebouw in Amsterdam-IJburg bouwde Hussain een systeem van rijen opgestapelde bakken water waarin planten groeien op een oplossing van voedingsstoffen. Door het nauwkeurig afstellen van de perfecte hoeveelheid kunstmatig licht, krijg je een optimale oogst. Het is Hussain al gelukt om aardbeien en sla op deze manier te telen en in de toekomst wil hij ook aan de slag met rijst en graan. ‘De boer van de toekomst is een nerd, die precies weet hoe hij zijn LED-lamp moet afstellen,’ zegt Hussain.

Nu is Hussain op zoek naar een nieuwe plek, waar zijn stadsboerderij nog meer de aandacht trekt. Het liefst verandert hij de oude Shelltoren, prominent gelegen aan het IJ tegenover Amsterdam Centraal, in een boerderij. ‘Voedselproductie moet dicht bij de mensen komen, zodat ze leren wat voedsel echt is en waar het vandaan komt.’

Naast inzicht geven in de oorsprong van ons eten, is het doel ook om producten zo vers mogelijk aan te leveren: binnen een kwartier uit de waterbak, op je bord. Volgens Hussain is lokaal geproduceerd eten bovendien veel lekkerder. ‘Als je eenmaal vers geplukte groenten proeft, wil je nooit meer iets anders! Ik eet bijvoorbeeld geen supermarkttomaten meer.’

Paddestoelen op koffiedik

Lokale voedselvoorziening stimuleren is ook het ideaal van Siemen Cox, initiatiefnemer van Rotterzwam, een bedrijf dat paddenstoelen kweekt op koffiedik. En dat in het voormalige Tropicana-zwembad in Rotterdam. Cox vertelt hoe hij een paar jaar geleden langs het zwembad reed en plots bedacht dat dit de ideale stadskas was. Destijds werkte hij in de financiële dienstverlening, maar was de sector beu. ‘Ik ging bij mezelf te rade wat mijn passie zou zijn als geld geen kwestie zou zijn. Het antwoord vond ik snel: duurzaamheid.’

Rotterzwam werkt toe naar een geheel circulair systeem, waarin ieder gebruikt onderdeel van het productieproces een nieuw doel dient. Cox en de zijnen lieten zich inspireren door De Blauwe Economie, een boek van Gunther Pauli over businessmodellen gebaseerd op het hergebruik van afval. Cox deelt zijn kennis graag met andere ondernemers: ‘We werken aan een netwerk van paddenstoelenkwekers, in Rotterdam, in andere steden en in het buitenland. Zo krijgt iedere stad zijn eigen lokale voedselketen. Natuurlijk kun je ook andere producten verbouwen.’

Siemen Cox is initiatiefnemer van Rotterzwam, een bedrijf dat paddenstoelen kweekt op een substraat van gebruikt koffiedik

Het bevorderen van lokale voedselketens komt voort uit Cox’ onvrede met de huidige voedselproductie en de manier waarop we eraan gewend zijn geraakt dat we het hele jaar alles kunnen eten. ‘Het gemiddelde bord eten heeft afgelegd, dat is toch bizar!’ legt hij uit. Cox zegt dat stadslandbouw ervoor kan zorgen dat we divers kunnen blijven eten, zonder onze groenten van de andere kant van de wereld te halen.

Er is veel ruimte voor groei, maar volgens Cox claimen de voorstanders van stadslandbouw niet dat zij de hele stad kunnen voeden. Stadslandbouw is op dit moment geen alternatief voor reguliere landbouw, maar een optie voor ernaast. Ook moet de regelgeving eerst aangepast worden; zo zijn stadsboerderijen niet opgenomen in bestemmingsplannen. Stadslandbouw heeft nog lang niet zijn potentieel bereikt, denkt Cox.

Voed de wereld

Zelfvoorzienende steden, dat is wél de droom van stadsboer Hussain. ‘Het is obsceen dat er nog honger in de wereld is. Denk aan steden als Mumbai of Mexico City, daar kan vertical farming de oplossing bieden.’ Is dit wel realistisch? De conventionele landbouwlobby zou kunnen tegenwerken, aangezien die belang heeft bij het in stand houden van de huidige voedselindustrie. En zijn boeren wel bereid om te schakelen naar deze nieuwe technologieën? Hussain ziet geen obstakels: ‘Honderd jaar geleden leek het ook onwerkelijk dat we de ooit de mens de ruimte in konden sturen, en kijk nu eens. Uiteindelijk hebben we allemaal hetzelfde doel; de wereld voeden. Wanneer deze technologie winstgevend wordt, wil iedereen mee in die lift.’

De toekomst is rooskleurig, aldus Hussain. ‘Straks is er ieder gebouw in elke stad ten minste één verdieping met vertical farming.’ Dat deze sector in de kinderschoenen staat en er nog veel onderzoek nodig is, vindt hij een uitdaging. Net zoals Cox gelooft hij daarom in het vrijgeven van zijn onderzoeksresultaten, zodat anderen deze kunnen gebruiken. ‘In mijn eentje kan ik niet alles doen, samen weten we meer. Bovendien is het aan de volgende generaties om hiermee verder te gaan,’ zegt hij vastberaden. Het is haast onmogelijk niet gegrepen te worden door zijn idealen. Over honderd jaar heeft iedereen zo’n koelkast.