Dit toneelstuk over dementie is een noodzakelijke les in empathie

Unheimisch, onverwacht bitter-grappig, verwarrend, hartverscheurend.

Dit schreef ik in mijn notitieblok tijdens de theatervoorstelling De Vader, over een oudere man met dementie. Een slim in elkaar gezet stuk, dat terecht veel lof krijgt van de Nederlandse pers.

Nog enthousiaster zijn de Britse kranten over de Engelstalige variant The Father. En ook de Broadway-versie van het van oorsprong Franse stuk van Florian Zeller gaat qua waardering door het dak. Toneelstuk van het jaar, heet het. De Amerikaanse acteur Frank Langella kreeg voor zijn vertolking van de hoofdrol zijn vierde Tony Award. Langella’s Nederlandse evenknie, de 81-jarige (!) acteur Hans Croiset, heeft daarmee grote schoenen te vullen.

Het duivelse dilemma van dementie

In twaalf akten wordt het meeslepende verhaal verteld van een oudere vader met dementie. Het verval van André, gespeeld door Croiset, en zijn overtuiging dat er niets aan de hand is, grijpen je naar de keel. Tegelijk speelt het duivelse dilemma van de dochter, een rol van Johanna ter Steege. Moet ze haar vader wel of niet laten opnemen in een gespecialiseerde instelling, terwijl ‘papaatje’ dat niet wil?

Opvallend: stichting Alzheimer Nederland en het bijbehorende Samen Dementievriendelijk werken samen met het toneelstuk. Medewerkers van de campagne reizen met de voorstelling mee om het publiek na afloop met flyers en een stand te interesseren voor hun doelen, zoals het op de kaart zetten van dementie.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Maar de belangrijkste meerwaarde van dit toneelstuk: het is een les in empathie. De Vader maakt feilloos duidelijk hoe mensen in een vergevorderd stadium van dementie lijden onder strakke procedures, een prikklok-mentaliteit en gebrek aan tijd en aandacht.

Een feest van herkenning - of niet?

Aanvankelijk dacht ik erover om ‘mijn’ mensen met dementie aan te raden om naar dit toneelstuk te gaan. Ik had verwacht dat het een feest van herkenning zou zijn voor hen.

Bij nader inzien denk ik dat de doelbewuste verwarring die dit toneelstuk teweegbrengt voor sommige mensen met dementie moeilijk is, of te abstract. Sommigen zullen op een ongemakkelijke manier worden geconfronteerd met hun hersenziekte.

Voor mensen zónder dementie is dit toneelstuk wel een absolute aanrader (klein minpunt: in de zaal waar ik De Vader bekeek, waren de teksten voor sommige oudere bezoekers moeilijk te verstaan). Het is hard nodig dat zoveel mogelijk mensen dit stuk gaan zien.

Want dementie is nog altijd omgeven door stigma’s en taboes. Wie lijdt aan dementie wordt ontweken, zoals Leo in dit artikel vertelt. Stereotyperingen over dementie zijn er bij de vleet. Bovendien blijkt het de laatste tijd in zwang om politici te betichten van dementie.

Het stuk zal ook voor mantelzorgers herkenbaar zijn omdat het de wanhoop en het dilemma blootlegt: laat je een ouder opnemen in een verpleeghuis of niet? Tegelijkertijd maakt het ook het perspectief van de vergetende medemens op een speelse, soms grappige en dan weer verdrietige manier inzichtelijk.

Dit toneelstuk biedt de garantie dat de kijker begripvoller het theater verlaat dan anderhalf uur daarvoor.

Meer lezen?