Nederland, een klassenmaatschappij die denkt dat ze egalitair is

De eerste keer dat ik  Yvonne Zonderop tegenkwam, was in een voetnoot. In zijn pamflet Tegen verkiezingen prijst correspondent David van Reybrouck haar boek Polderen 3.0. Nederland & het algemeen belang aan als een waardevolle bron. Dat maakte mij nieuwsgierig. Het boekje, dat al in 2012 uitkwam, is gebaseerd op een reeks interviews die ze afnam voor De Groene Amsterdammer.

Zonderop geeft daarin een glasheldere analyse van de gevolgen van de ontzuiling in Nederland en − vooral dat vond ik een verrassend perspectief − ze schetst een opmerkelijk nauw verband tussen ontzuiling en opkomend populisme.

Wat blijkt: Nederland is veranderd in een klassenmaatschappij. Een gesegregeerde samenleving waarin de verschillen tussen insiders en outsiders steeds groter zijn geworden. En dat leverde een nieuwe situatie op voor een land dat juist altijd een egalitaire samenleving dacht te hebben. We weten ons er dus ook niet zo goed raad mee. Wie, vraagt Zonderop zich af, draagt er bijvoorbeeld nog zorg voor het algemeen belang?

Met dat belang zullen we voortaan met zijn allen om moeten gaan, zo is haar overtuiging, en wel als één geheel van voortdurend en openlijk conflicteren de belangen. Het zal daarbij aankomen op improvisatievermogen: we zullen telkens wisselende verbanden moeten aangaan en daarbij iedere keer opnieuw op elkaar moeten afstemmen − net als bij jazz. 

Een gesprek over alles wat we delen, over nieuwe vormen van wederkerigheid en over de schaamte van de elite.