Meer of minder vluchtelingen in Nederland? We vroegen het ze zelf

Grofweg de helft van de vluchtelingen die de afgelopen twee jaar in Nederland een verblijfsvergunning kregen, vindt dat de opvang van nieuwkomers in Nederland begrensd moet worden. Door geen economische vluchtelingen meer toe te laten of door de opvang te beperken tot een bepaald maximum.

Dat geldt voor de 112 nieuwkomers die de afgelopen maand meededen aan ons onderzoek voor De Correspondent. Zij beantwoordden een reeks vragen over vluchtelingen en vrijheid.

Dat deden ze samen met een lid van De Correspondent in het kader van het initiatief Nieuw in Nederland. Resultaten van ons onderzoek zijn niet representatief, maar vormen het startpunt voor journalistiek onderzoek.

Mogen er meer of minder vluchtelingen naar Nederland komen?

Dat is een belangrijk thema bij de verkiezingen van vandaag. Wat vinden nieuwkomers daar zelf van? Die vraag legden we ze voor. De antwoorden zijn in vier categorieën te verdelen.

Zij die daarover geen mening hebben, vaak omdat ze dat een zaak van Nederlanders vinden (ongeveer 1 op de 6). ‘Het is niet aan mij dat te beoordelen,’ schrijft een nieuwkomer in een toelichting. ‘Ik vind dit eigenlijk meer een vraag voor Nederlanders,’ vindt een ander. Weer een ander laat weten: ‘Als vluchteling vind ik dat ik niet het recht heb hier iets over te zeggen. Zelf gun ik andere mensen dezelfde mogelijkheid als wij kregen om in veiligheid in Nederland te leven. Maar het is aan Nederlanders en niet aan mij om te zeggen of er meer mogen komen.’

Als alle vluchtelingen toegelaten worden, dan gaat het mis in Nederland

Zij die vinden dat economische vluchtelingen niet welkom zijn (ongeveer 1 op de 6). ‘Alleen vluchtelingen uit oorlogsgebieden,’ is een vaak gehoorde reactie. ‘Alleen mensen die echt hulp nodig hebben, want Nederland is een klein land en mensen leven hier al zo dicht bij elkaar.’ En onruststokers moeten worden geweerd, zeggen sommige nieuwkomers. ‘Nederland moet wel goed kijken of de mensen niet gevaarlijk zijn en slechte plannen hebben,’ zegt een vluchteling.

Zij die vinden dat Nederland niet onbeperkt vluchtelingen kan opnemen (2 op de 6). ‘Als alle vluchtelingen toegelaten worden, dan gaat het mis in Nederland. Dat kan Nederland niet aan,’ meent een nieuwkomer. Een reactie die vaak terugkomt: ‘Het aantal opgenomen vluchtelingen moet in verhouding staan tot de grootte van het land. Nederland is een rijk land, maar ook een klein land. Daarom is het goed dat alle rijke landen in de wereld vluchtelingen opnemen en eerlijk verdelen.’ Een ander schrijft: ‘Ik begrijp Nederlanders die bang zijn dat er te veel vluchtelingen komen.’

Zij die vinden dat alle vluchtelingen welkom zijn (2 op de 6). ‘Ik kan moeilijk zeggen dat mensen niet welkom zijn terwijl ik hier zelf ook ben gekomen.’ ‘Alle mensen in nood moeten worden geholpen.’ ‘Ik vind dat iedereen die in oorlog is of die van honger dood kan gaan, hier veilig mag wonen.’

Sommige reacties zijn heel stellig: ‘Iedereen op zoek naar een veilig bestaan is welkom. Nederland heeft voldoende capaciteit om mensen tijdelijk of permanent op te vangen.’ En: ‘Mensen hebben hulp nodig als gevolg van de oorlog in Syrië. Als Nederland die weigert, is het net zo erg als Assad, de Syrische moordenaar-president.’ Andere zijn hoogst persoonlijk: ‘Neem mijn broer. Hij is afgestudeerd als ingenieur. In Syrië moet hij in het leger, maar hij wil niet tegen Syrische mensen vechten. Hij kan nu alleen naar Soedan of Maleisië omdat hij Europa niet binnenkomt. Daar moet hij ongeschoold werk doen. Dat is verschrikkelijk.’

Wat vinden vluchtelingen van de Turkije-deal?

We vroegen nieuwkomers ook wat ze ervan vinden dat er veel minder vluchtelingen naar Nederland komen sinds de Turkije-deal, de overeenkomst die de Europese Unie een jaar geleden sloot met Turkije en die een einde moest maken aan de illegale migratie naar Griekenland. Volgens die overeenkomst ontvangt Ankara extra financiële steun voor de opvang van vluchtelingen in Turkije.

Zo’n zestig van de ondervraagden vinden dat heel slecht of redelijk slecht. De kritiek spitst zich toe op vier consequenties.

Vluchtelingen kunnen geen kant meer op. ‘Veel mensen zitten onder vreselijke omstandigheden vast in Griekenland,’ meldt een nieuwkomer. ‘De afspraak was dat de Europese Unie vluchtelingen uit Turkije zou toelaten en vluchtelingen uit Griekenland eerlijk over Europa zou verdelen,’ zegt een ander. ‘Maar dat gebeurt niet. En nu zitten die mensen in Griekenland in de kou.’

Turkije is onveilig en zorgt slecht voor vluchtelingen. ‘Ik heb zelf in Turkije gewoond en mijn familie is daar nog,’ luidt een van de reacties. ‘Het leven voor Syriërs is daar heel moeilijk. Ze mogen niet werken en niet naar school.’ Een andere reactie: ‘In Turkije ben je als vreemdeling niet veilig.’ En: ‘Alleen Turkije is er beter van geworden. Het geld van de Europese Unie is niet naar vluchtelingen gegaan.’

De overeenkomst treft vooral de armste vluchtelingen. ‘Wij waren er vroeg bij voordat de grenzen dicht gingen,’ zegt een nieuwkomer. ‘Mensen die weinig geld hebben, zijn er Turkije slecht aan toe. Dat is onrechtvaardig.’ Een ander schrijft: ‘Mensen uit Aleppo die het afgelopen jaar gevlucht zijn, hebben niets meer. Ze hebben geen kansen in Turkije omdat ze zo arm zijn. Van Turkije krijgen ze nauwelijks hulp.’

Het akkoord lost niks op. ‘Het probleem heeft zich verplaatst naar Libië/Italië en naar Marokko/Spanje.’ ‘Vluchtelingen moeten nu weer andere illegale wegen vinden. Nog gevaarlijker, nog duurder.’

Voelen vluchtelingen zich vrij in Nederland?

Als de antwoorden op onze vijfde en laatste vragenlijst één ding duidelijk maken, dan is het wel hoe blij ondervraagde nieuwkomers zijn met de vrijheid die ze ervaren in Nederland. Zeker negen van de tien voelen zich hier vrijer of veel vrijer om hun mening te geven dan in hun land van herkomst. Hier kunnen ze vrijuit praten over politiek, zo blijkt uit de toelichting die ze op hun antwoord geven. Hier kunnen ze zelfs kritiek leveren op overheidsinstanties.

Eén vluchteling komt met een compleet loflied op de vrijheid. ‘Hier heb je de mogelijkheid om alles te bediscussiëren, bijvoorbeeld met de overheid. Je mening is van belang voor het beleid van de overheid. Maandelijks is er bijvoorbeeld een mail met vragen over wat er beter kan in de buurt. Er is verbinding tussen burgers en overheid.’

‘Ik hoef me geen grote zorgen te maken,’ gaat het loflied verder. Ik ben bijvoorbeeld mijn ID verloren. Het kost hier tijd om een nieuwe te krijgen maar je krijgt een nieuwe. In mijn land zou ik grote problemen krijgen. Je kan hier over alles praten: over de regering, over de koning, over je werk. Ook als je iets niet goed vindt. Je kan zelfs met de politie praten over problemen in de stad of als je vragen hebt.’

Een vrouw zegt: ‘Ik spreek hier af met een man. Ik loop met hem over het strand. We kussen

Voor ruwweg acht op de tien geldt, dat ze zich ook vrijer of veel vrijer dan in hun land van herkomst voelen om zich te gedragen zoals ze willen. Ongeveer twee derde doet hier dingen die hij of zij in het land van herkomst nooit heeft gedaan. Voorbeelden die het vaakst worden genoemd zijn: fietsen als vrouw, alcohol drinken, naar de sportschool gaan, de hand schudden met het andere geslacht. ‘Ik kan hier ‘s avonds alleen over straat,’ zegt een vrouw. ‘Dat was in Somalië ondenkbaar.’ Een andere vrouw: ‘Ik spreek hier af met een man. Ik loop met hem over het strand. We kussen. In Syrië kan dat niet in het openbaar, zelfs niet als je getrouwd bent.’

Bijna de helft van de ondervraagden vindt dat die vrijheid ook weleens te ver gaat. Dat softdrugs vrij verkrijgbaar zijn, daar kunnen ze vaak met hun hoofd niet bij. Hetzelfde geldt voor vrouwen die in de etalage staan om zichzelf te verkopen. Welke overheid staat nou zoiets toe? En het homohuwelijk gaat het begrip van veel nieuwkomers te boven. Dat zoiets bestaat én dat het mag.

Maar ook ‘de vrijheid die jonge mensen hier van hun ouders krijgen,’ baart sommigen zorgen. ‘Dat kinderen die ouder dan achttien jaar zijn zelf mogen beslissen. Vanuit onze cultuur en religie zijn we gewend om grenzen te stellen aan de vrijheid.’

Andere voorbeelden die ze geven van vrijheid die in hun ogen te ver gaat? ‘Dat politici elkaar beledigen in de pers en in de Tweede Kamer.’ ‘Dat jongeren in de bus niet voor ouderen opstaan.’ ‘Dat mensen om hun geloof worden bespot.’

Hoe kan de integratie verbeterd worden?

Nieuwkomers komen met tientallen suggesties hoe Nederland de opvang en integratie van vluchtelingen zou kunnen verbeteren. Een aantal van die maatregelen wordt al uitgevoerd, geheel of gedeeltelijk. Andere nog niet. Een greep uit de suggesties:

• Direct na aankomst de kans geven om Nederlands te leren.
• Zo snel mogelijk in contact brengen met Nederlanders.
• Hen niet steeds van het ene asielzoekerscentrum naar het andere asielzoekerscentrum verplaatsen.
• Zo snel mogelijk duidelijkheid geven of ze mogen blijven.
• Direct na aankomst al beginnen met de voorbereidingen voor gezinshereniging.

En ze hebben nog wel wat tips:

• Vraag nieuwkomers meteen wat voor studie of werk ze in hun land van herkomst hebben gedaan.
• Geef ze iets nuttigs te doen want ‘maandenlang nietsdoen is een ramp,’ schrijft er één.
• Vertel ze over hun rechten en plichten.
• En harmoniseer de mogelijkheden die de verschillende gemeenten bieden, want die lopen ver uiteen.

Een slotadvies dat vaak genoemd wordt: luister eens goed naar vluchtelingen. Je zult versteld staan van wat ze te vertellen hebben.

Deze update is onderdeel van het initiatief Nieuw in Nederland. Zonder financiële bijdrage van Stichting Dioraphte was dat niet mogelijk geweest.

Lees ook: