Er bestaat een prachtig filmpje van The Notorious B.I.G., opgenomen eind jaren tachtig. Wat we zien is een straathoek in Brooklyn. De achtergrond: de luifel van een grocery store, nauwelijks leesbaar, de lens is onscherp. Daar omheen: tientallen toeschouwers, allemaal enthousiast. Ze vormen een halve cirkel.

Hun aandacht is gevestigd op de jongen in het midden, de zeventienjarige die een microfoon vasthoudt - dan heet hij nog geen The Notorious B.I.G., maar hij heeft (vanwege zijn postuur) wel al de bijnaam Big.

Hij rapt. Alsof zijn leven er vanaf hangt. Snel, soepel. Ter plaatse verzonnen teksten, door de kwaliteit van de opname nauwelijks te verstaan.


De levenslust van zijn woorden is onmiskenbaar - juist doordat hij alleen wordt ondersteund door een weinig opvallende drumbeat. De kale muziek legt de nadruk op die onvermoeibare stem, waarmee hij zijn woorden behendig aan elkaar plakt en de aandacht moeiteloos vasthoudt. Dan al, terwijl nog niemand hem kent, terwijl hij nog geen status of verwachtingen heeft, geen platencontract.

Dat maakt het filmpje ook zo sprekend, het geeft aan hoe makkelijk het rappen hem afging, alsof het in zijn DNA zat. En om hem heen, op die straathoek, ontstaat vrijwel meteen unanieme bewondering; toeschouwers joelen zodra hij een zoveelste punchline uitspreekt, ze juichen hem toe, ze komen allemaal in beweging.

YouTube
Het filmpje van Biggie.

Wat maakt een rapper de moeite waard? Er is een standaard rijtje aan antwoorden dat doorgaans gegeven wordt:

  • geslaagde wordplay,
  • verrassende of gewoon sterke delivery (de flow, ofwel de manier waarop iemand rapt)
  • tekstueel engagement,
  • muzikale vernieuwing.

Soms combineert een artiest al deze eigenschappen, soms blinkt hij vooral uit op één gebied, maar het lot van bijna elke rapper is dat hij op den duur weer naar de achtergrond verdwijnt.

De hiphopwereld is immers een young man’s game; vroegere sterren worden wel geprezen maar zelden nog intensief beluisterd, en wanneer ze nog geprezen worden, is dat vooral vanwege eerdere verdiensten.

Dat heeft wellicht ook te maken met de aard van veel hiphop: in rapteksten wordt veel verwezen naar actueel entertainment of moderne ontwikkelingen, wat achteraf algauw gedateerd aanvoelt. Ook om de eenvoudige reden dat wat ooit muzikaal gezien vernieuwend of tekstueel gedurfd was, gaandeweg gemeengoed wordt: grootheden als en brachten de hiphopwereld eind jaren tachtig in extase door te vernieuwen op het gebied van vorm, maar nu is de rapwereld alweer stappen verder.

Ook om The Notorious B.I.G. (Biggie) hangt onvermijdelijk die waas van een verdwenen tijdperk, al is het maar omdat hij de afgelopen twintig jaar aan muzikale ontwikkelingen en nieuwe klanken nooit tot zich heeft kunnen nemen.

Toch verdient hij het, anders dan bijna al zijn tijdgenoten, om voortdurend herbeluisterd te worden.

Biggies aantrekkingskracht

Natuurlijk speelt in de aantrekkingskracht van The Notorious B.I.G. mee dat hij een symbool geworden is - van soepele straatraps, van hiphopstad New York, van de breedst uitgemeten en bedreigendste strijd die er ooit gewoed heeft binnen de hiphopwereld, en die ten slotte uitmondde in excessief geweld (de moorden op respectievelijk 2Pac Shakur en Biggie zelf, twee ooit bevriende rappers die tijdens hun laatste levensjaren aartsvijanden waren). Al tijdens zijn leven gold The Notorious B.I.G. als ongekroonde koning van zijn stad; na zijn dood werd die status logischerwijs alleen maar gecultiveerd (en commercieel uitgebuit).

YouTube
Beluister hier ‘Big Poppa’ van Biggie.

Los van die status is ook zijn rapkunst wonderlijk goed intact gebleven: er zijn zat rappers geweest die in dezelfde periode als Biggie interessante albums uitbrachten, die voldeden aan alle hierboven genoemde criteria voor wat een hiphopartiest de moeite waard maakt - en waar nu toch amper iemand naar luistert, ook ikzelf niet. Werk van The Notorious B.I.G. beluister ik nog steeds dagelijks.

Biggies rauw- en directheid

Een van de belangrijkste redenen: hij was van meet af aan anders dan zijn collega’s.

Doelgerichter. Rauwer, directer. In Biggies stem klonk altijd een aangename vanzelfsprekendheid door, een zeldzame combinatie van geldingsdrang en ontspanning - die had hij al vanaf het moment dat hij als tiener begon met rappen, in de achterbuurten van Brooklyn.

YouTube
Beluister hier bijvoorbeeld ‘Juicy’ van Biggie.

Daar was hij geboren en getogen, als enig kind van een alleenstaande moeder. Veel geld was er niet, al leefde The Notorious B.I.G. nooit in grote armoede, en was hij op school een goede leerling. Toch raakte hij meer en meer in beslag genomen door de rauwe buitenwereld - het is een jeugd die sinds Biggies overlijden in talloze biografieën en zelfs in een (matige) biopic breed is uitgemeten: op zijn twaalfde begon hij met drugsdealen, als tiener werd hij gearresteerd en veroordeeld voor verboden wapenbezit.

Rappen deed hij intussen ook, maar als bijkomstigheid. Tot een opname van hem via via bij het populaire blad The Source terechtkwam, waardoor hij op de radar kwam bij de opkomende producer Sean Combs alias De twee gingen samenwerken, en in de paar jaar tot The Notorious B.I.G.’s moord stapelden ze succes op succes.

Biggies nietsontziendheid

Waardoor werd Combs meteen gegrepen toen hij The Notorious B.I.G. hoorde? Waarom is diens charme nog steeds niet uitgewerkt, waarom loopt nota bene mijn redactrice bij De Correspondent rond in bordeauxrode sokken met afbeeldingen van Biggies hoofd erop?

Af en toe is het bijna geen rappen wat hij doet, het is afvuren, woord na woord, zin na zin

De sleutel ligt in de - nog steeds onovertroffen - wijze waarop hij rapte. Zowel krachtig als loom, zowel geëmotioneerd als beheerst. Af en toe is het bijna geen rappen wat hij doet, het is afvuren, woord na woord, zin na zin. Nietsontziend, dat woord dekt de lading misschien nog wel het beste.

Nee, The Notorious B.I.G. was geen taalvernieuwer. Hij verzon geen nieuwe woorden, hij profileerde zich niet als experimenteel dichter. En hij liet zich, anders dan zijn voormalige vriend en latere aartsvijand 2Pac, ook niet gelden als sociale commentator of duider van zijn tijdsgeest: nee, Biggie vertelde verhalen.

The Notorious B.I.G. tijdens een optreden in New York in 1995. Foto: David Corlo / Getty
The Notorious B.I.G. in Brooklyn in 1995. Foto: Clarence David / Getty

Biggies verhalen

Verhalen over hemzelf. Of over nietsontziende ik-figuren zoals hijzelf. Over vrouwen, over geld bijeen proberen te schrapen, over heel veel geld verdienen, over het leven in een Amerikaanse achterbuurt, bijzonder zintuiglijk beschreven.

De ene keer zijn het afgebakende verhalen, beeldend verteld en met een duidelijke kop en staart - bijvoorbeeld over een man die tijdens de seks met een jongedame (bijna) wordt betrapt door diens vriend de andere keer richt hij zich vooral op het straatleven

In dat rauwe onderscheidde The Notorious B.I.G. zich van meet af aan: toen hij begon met rappen werd het leven in Amerikaanse achterbuurten al vaak bezongen. Maar nooit eerder zo beklijvend als hij het deed.

En of het allemaal klopte, of Biggie zelf werkelijk meemaakte wat hij beschreef? Dat is wel het laatste wat er toe doet. Wie luistert naar The Notorious B.I.G., krijgt een wereld voorgeschoteld die zo direct wordt beschreven, dat je er vanzelf in meegaat; op den duur voelt het bijna alsof je als luisteraar zelf daar op die vervallen straathoek staat, hangend met vrienden, fantaserend over geld en hopend dat je die avond te eten hebt.

Biggies teksten

Hier dient wel direct aan toegevoegd te worden: zo virtuoos zijn die teksten zelf niet. Ja, ze zijn prettig duidelijk, soms hebben ze speelse en komische terzijdes, maar wie ze uitschrijft of nu, twintig jaar na dato, terugleest, kan niet anders dan toegeven: op papier blijft er niet veel meer over van The Notorious B.I.G.’s teksten dan een rij amusante of snedige verhalen en punchlines.

Bovendien hebben na Biggie allerlei andere rappers zich eveneens (en met verve) op het Amerikaanse achterbuurtleven gestort. Jay-Z, DMX, Rick Ross, Shinee, om er maar enkele te noemen.

The Notorious B.I.G. tijdens een optreden in New Jersey in 1995. Foto: David Corlo / Getty
Alsof het hem geen enkele moeite kostte, alsof het niet anders kon dan hoe hij het uitsprak

Wat verklaart dan dat The Notorious B.I.G. nog steeds gekoesterd moet worden? Niet wat hij in zijn nummers zei, maar de manier waarop. Met zware, bijna grommende stem, waar altijd een geheel vanzelfsprekende cadans in zat, reeg hij de zinnen aaneen. Alsof het hem geen enkele moeite kostte, alsof het niet anders kon dan hoe hij het uitsprak.

Regelmatig gebruikte The Notorious B.I.G. veel rijmwoorden in hetzelfde couplet, niet alleen aan het einde van zijn regels maar ook binnen een zin (bekend voorbeeld, de opening van Ha, sicker than your average / Poppa twist cabbage off instinct Niggas don’t think shit stink / Pink gators, my Detroit players’).

Het versterkte de indruk die zijn raps sowieso al maakten: dat alles wat hij zei onherroepelijk bij elkaar hoort. Net of er geen andere optie was dan hoe hij het deed. Zelfs de meest modale of nietszeggende zin klonk ineens krachtig wanneer The Notorious B.I.G. hem uitsprak - en klinkt dat vandaag de dag nog steeds.

En daarin schuilt voor mij zijn ware kunst: zelfs teksten die bij anderen nauwelijks speciaal zouden klinken, sprak hij uit met een intensiteit en tegelijk souplesse uit die ervoor zorgen dat ze twintig jaar na dato nog steeds ongeëvenaard zijn.

Biggies navolgers

Natuurlijk hebben talloze rappers The Notorious B.I.G. geprobeerd na te doen - iemands concrete invloed is weliswaar moeilijk meetbaar, maar dat zijn stijl en manier van vertellen nog steeds doorwerkt, is evident: niet alleen werd hij na zijn overlijden veelvuldig uitgeroepen tot beste rapper aller tijden (door Billboard en door Rolling Stone), ook heeft een stortvloed aan artiesten zijn werk hergebruikt of er expliciet naar verwezen (van Usher tot Jay-Z, van Michael Jackson tot Eminem - artiesten met wie hij ook samenwerkte).

Mijn voorspelling: ook over dertig, veertig jaar, wanneer de lichting rappers van Kool Keith en Rakim klaar is voor het bejaardentehuis en wanneer Drake een veteraan zal zijn, zal Biggie nog steeds beluisterd worden.

Omdat (nagenoeg) niemand de kunst van het rappen zo goed heeft verstaan als hij. Wie die rafelige beelden nu terugkijkt van die straathoek eind jaren tachtig, omgeven door een juichende massa, ziet iemand die rapt zoals niemand na hem dat heeft gedaan. Een nietsontziend, extreem soepel stemgeluid, zeventien jaar nog maar, de eeuwigheid tegemoet.

Lees ook:

Hoe Run The Jewels zijn eigen cynisme overwon (en leerde opnieuw in anderen te geloven) Voor wie het rapduo Run The Jewels nog niet kent: in Amerika en intussen ook de rest van de wereld ageren deze tekstuele genieën niet alleen tegen de macht - ze worden met hun uitverkochte wereldtour ook voortrekkers van een gigantische emancipatiebeweging. ‘De wereld zou meer zoals ons publiek moeten zijn.’ Lees het verhaal hier terug Fresku en MocroManiac komen in opstand tegen de ongelijkheid op radio, televisie en scholen Sommige zwarte entertainers worden wel geaccepteerd. Maar die kring moet veel groter worden. Dat is het punt dat de rappers Fresku en MocroManiac maken met hun spraakmakende clip ‘Witlof.’ ‘De Nederlandse definitie van ‘toegankelijk’ is gewoon ‘wit.’ Echt waar.’ Lees het verhaal hier terug