Amerika sloot dit weekend met Saoedi-Arabië de grootste wapendeal ooit. Wat betekent dat?
De Amerikanen en Saoedi-Arabië sloten afgelopen weekend een wapenovereenkomst van 110 miljard dollar. Wat betekent de overeenkomst voor de stabiliteit in de regio?
De man die Amerikaanse kiezers voor zich won met de uitspraak dat de islam Amerika haat, heeft de grootste wapendeal ooit gesloten met het land dat zich de hoeder van de islam noemt: Saoedi-Arabië.
Voor 110 miljard dollar krijgt het Saoedische koningshuis helikopters, tanks, schepen, munitie, luchtafweergeschut en precisiebommen (die president Barack Obama eerder om humanitaire redenen niet wilde verkopen). De komende tien jaar komt daar waarschijnlijk nog voor 350 miljard dollar aan militair materieel bij.
De deal werd gepresenteerd tijdens het eerste buitenlandse bezoek van president Donald Trump. Daar werden meer plannen gemaakt: Saoedi-Arabië gaat miljarden investeren in Amerikaanse infrastructuur en Amerikaanse bedrijven zullen de Saoedi’s helpen hun economie te hervormen zodat die minder afhankelijk wordt van olie-export.
Hoewel de wapendeal grotendeels tijdens de regeerperiode van Obama werd opgezet, vierde Trump de overeenkomst als het inlossen van een verkiezingsbelofte: banen, banen, banen. En daar bedankte hij de Saoedi’s vriendelijk voor.
Die keken tijdens de feestelijkheden in Riyad glimlachend toe. Ze kochten namelijk niet alleen wapens, maar ook politieke steun. Steun voor het inperken van de groeiende macht van aartsvijand Iran, waar Obama juist de banden mee versterkte.
Hoe zit het ook alweer tussen al die landen?
De Amerikanen zijn de grootste wapenleveranciers ter wereld, de Saoedi’s zijn al decennia hun beste klant. Tegelijkertijd waren de soennitische Saoedi’s voor de Amerikanen een tegenhanger van het sjiitische Iran.
Met de oorlogen in Syrië en Irak begon dat te veranderen. De Saoedische steun aan de gewapende Syrische oppositie kreeg, naarmate deze radicaler werd, steeds meer kritiek van westerse bondgenoten. Met de opkomst van Islamitische Staat had het koninkrijk er een nieuwe vijand bij.
De Amerikanen zijn de grootste wapenleveranciers ter wereld, de Saoedi’s zijn al decennia hun beste klant
De Iraniërs wonnen ondertussen aan invloed in Syrië en Irak, waar ze zowel het Syrische als het Iraakse regime in het zadel hielpen houden. Daarnaast bereikten ze (tot woede van Saoedi-Arabië) een nucleair akkoord met Amerika, waardoor aan jarenlange economische sancties een einde kwam.
Dus toen in maart 2015 een maandenlange politieke patstelling in Jemen escaleerde en opstandige Houthirebellen met steun van de in 2013 afgezette president Ali Abdullah Saleh optrokken naar de hoofdstad Sana’a, was dit een brug te ver voor de Saoedi’s.
Zij zagen de Houthi’s als verlengstuk van Iran en besloten de nieuwe Jemenitische president Abdrabbuh Mansur Hadi te hulp te schieten. Maar progressie tegen de Houthi’s werd niet geboekt. En er kwam steeds meer kritiek op de Saoedische luchtaanvallen, die veel burgerslachtoffers maakten.
Dit alles dreef het lucratieve verstandshuwelijk uiteen. Hoewel de Amerikanen sinds het begin van de burgeroorlog in Jemen nog voor ruim 22 miljard aan wapens toezegden, stelde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry dat de militaire samenwerking geen ‘blanco cheque’ is. De Saoedi’s waarschuwden de wederzijdse handelsbelangen niet op het spel te zetten.
Waarom doet Donald Trump dit?
Ook Donald Trump heeft zich geregeld negatief uitgelaten over Saoedi-Arabië. Zo dreigde hij de olie-import te stoppen en hield hij zijn kiezers voor dat het koninkrijk achter de aanslagen van nine eleven zat. Maar: hij zei ook graag handel met de Saoedi’s te drijven.
En dat heeft nu de doorslag gegeven. Met het aantreden van Trump schoten de aandelen van wapenfabrikanten omhoog naar hun hoogste punt ooit. Ook opvallend: Trumps schoonzoon en adviseur Jared Kushner maakte zich volgens The New York Times hard om de wapendeal vóór het bezoek van Trump aan Saoedi-Arabië rond te krijgen. Hiervoor belde hij begin mei met de CEO van wapenfabrikant Lockheed Martin om een korting voor de Saoedi’s te bedingen.
Waarin Trump vooral verschilt van zijn voorganger Obama, is dat hij de Saoedi’s niet alleen heel veel wapens verkoopt, maar hun ook geeft wat ze willen: een bondgenoot tegen Iran. In tegenstelling tot Obama ziet Trump Iran als een groot gevaar. Hij is fel tegenstander van het nucleaire akkoord dat Obama in 2015 met Iran overeenkwam en noemde het tijdens zijn verkiezingscampagne meerdere keren ‘een ramp’ en ‘de slechtste deal ooit.’
Trumps afkeer van Iran wordt voor een groot deel ingegeven door zijn grillige Defensieminister James Mattis. Deze voormalige marinier koestert een enorme haat tegen het land sinds in 1983 een door de Iraniërs getrainde zelfmoordterorrist in Beiroet 241 Amerikanen om het leven bracht, waaronder 220 mariniers.
De gedeelde afkeer van Iran leverde Trump in Saoedi-Arabië een ontvangst op die hartelijker was dan die van zijn voorganger Obama. Hij danste een traditionele oorlogsdans met zijn gastheer; Trump met een zwaard in zijn hand, de Saoedische koning Salman lachend daarnaast.
In de toespraak die volgde, riep Trump de aanwezige leiders van soennitische landen op zelf het extremisme te vernietigen. Daarbij verwees hij opvallend vaak naar het sjiitische Iran, dat volgens hem ‘al decennia sektarische conflicten en terreur in de regio vergroot’ en openlijk oproept ‘Amerika te vernietigen.’
Trump repte met geen woord over de rol die de streng wahabitische Saoedi’s spelen in het verspreiden van het salafisme, en daarmee hun aandeel in de aantrekkingskracht van het gewapende jihadisme wereldwijd. Ook noemde hij niet dat sjiitische extremisten nog nooit een grote aanslag hebben gepleegd in het Westen. In plaats van de geloofsdoctrine beschuldigde hij telkens één land: Iran.
Koning Salmans toespraak sloot hier naadloos op aan. Hij stelde dat zijn land geen terrorisme kende voordat de Iraanse Revolutie uitbrak en noemde Iran ‘een gemeenschappelijke vijand die terreur zaait en gezamenlijk bestreden moet worden.’
Wat betekent dit voor de regio?
De oorlogsdans die Trump en koning Salman uitvoerden was niet alleen grotesk, maar ook een duidelijk signaal aan Iran: Saoedi-Arabië heeft voor veel geld een machtige bondgenoot binnengehaald.
En dat in hetzelfde weekend dat Iran de relatief gematigde president Hassan Rohani herkoos. Zijn beloftes van betere relaties met het Westen en meer openheid lokten ruim 70 procent van de Perzen naar de stembus. Het is de vraag of het pact dat werd gesloten in Saoedi-Arabië de Iraniërs de gewenste toenadering gunt.
De Iraanse leiding reageerde in ieder geval geprikkeld. De minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif stelde dat Trump moet oppassen om een nieuwe nine eleven te voorkomen. En president Rohani kondigde op televisie een nieuwe rakettest aan.
Voor veel Jemenieten zijn de zorgen acuter. Trump liet tijdens zijn toespraak weten dat hij zich niet in zal laten met andermans politieke geschillen, wat de Saoedi’s vrij baan geeft in buurland Jemen. De komende maanden zal blijken hoeveel nieuw wapentuig zal worden ingezet op een bevolking die zelf niet eens bij machte is de meest basale medicijnen te betalen.
Lees ook:
De domheid regeert
Sander SchimmelpenninckIn deze nummer-1-bestseller ontmaskert Sander Schimmelpenninck gespeelde domheid als politieke strategie.
