Ha Wilfred,

Sinds de Franse presidentsverkiezingen werk ik even wat minder. De laatste week haalde ik drie keer een nacht door. Tijd voor wat afleiding dus. Een bevriende Amerikaanse journalist was in de stad en samen wandelden we vanaf Le Jardin du Luxembourg tot het huis waar de beroemde verzetsleider Jean Moulin tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken zat.

Op de muur van het huis was behalve een gedenkplaat ook een metalen ring bevestigd, zagen we. Daarin stak een bos bloemen en een rood-wit-blauw lint met daarop de tekst: Mairie de Paris (stadhuis van Parijs).

De bloemen waren vers. Op 8 mei werd immers de Duitse capitulatie herdacht. Op alle gedenkplaatsen in de stad worden dan bloemen ingestoken. Dat moeten er vele duizenden zijn. Alleen al in mijn eigen buurtje weet ik er zeker tien. Hier woonde een beroemde verzetsheld, daar werd iemand opgepakt, weer elders werden Joodse kinderen weggevoerd.

De boeketten, deels bestaand uit droogbloemen, gaan vaak maanden mee. Niemand die het waagt ze weg te halen. Ergens in Parijs op een stoffig kantoor moet een enorme kaart hangen waarop al die gedenkstenen gemarkeerd staan, beeld ik me dan in. Op een goede dag kijkt een ambtenaar op de kalender, ziet dat het tijd is en pakt de telefoon om een bestelling bij de gemeentelijke bloemist te plaatsen.

Het heeft me altijd gefascineerd, die Franse herdenkingscultuur. Ook omdat ze je helpt begrijpen hoe het kan dat iemand als Emmanuel Macron, de kersverse president, zo doordrongen is van het belang van de Europese Unie. Het viel me al op ten tijde van de Griekse crisis, toen hij nog minister van Economie was: geld was belangrijk, zei hij in maar uiteindelijk was het bijzaak.

Alles wijst erop dat de Frans-Duitse as flink zal gaan draaien de komende jaren

De Grieken, zo stelde Macron verder, waren ‘een broedervolk,’ waarmee de andere Europese partners een ‘gemeenschappelijke lotsbestemming’ hadden. Weigert het Griekse politieke establishment zijn verantwoordelijkheid te nemen? ‘Dan moeten wij het doen. We moeten verantwoordelijker zijn dan zij, solidairder dan zij.’

Woorden die er niet om liegen. Het interview is nog altijd de moeite waard. Vrijelijk spreekt Macron er over zijn Europese ambities. Hij zegt de ‘Europese Droom’ nieuw leven te willen inblazen. ‘Steeds waar we dat nalaten, winnen de populisten en de sceptici terrein.’

Was Merkel daarom zo in haar schik toen Macron haar naar goed Frans gebruik direct na zijn inhuldiging opzocht? De Duitsers hebben hoe dan ook reden om opgetogen te zijn. Ga maar na:

  • de nieuwe premier, Édouard Philippe, deed als kind van expats eindexamen in Bonn;
  • Bruno Le Maire, de minister van Economie, is van huis uit germanist;
  • Macrons communicatiechef promoveerde op de dichter-filosoof
  • de presidentiële diplomatieke adviseur was tot zijn aanstelling ambassadeur in Berlijn.

Zijn de Duitsers inderdaad zo blij met Macron of is dat toch vooral de Franse beleving? Vijandige koppen in de trant van ‘Macron bepaalt; Merkel betaalt’ (Der Spiegel) doen vermoeden dat het ingewikkelder ligt.

Toch wijst alles erop dat de Frans-Duitse as flink zal gaan ronddraaien de komende jaren. Het is goed denkbaar dat er flinke stappen zullen worden gezet. Om de euro te versterken met name. Nederland, dat vanouds optrekt met het liberale Engeland, zal een nieuwe rol voor zich moeten uitdenken, al bespeur ik in Den Haag maar weinig urgentie.

Zoals ik is er allerlei reden tot scepsis. Zo heeft een groot deel van de Fransen Front National gestemd, wachten er lastige parlementsverkiezingen en slijpen de vakbonden de messen in verband met aangekondigde hervormingen van het arbeidsrecht.

Maar er is onmiskenbaar nieuw élan. Macron heeft gezegd dat de Fransen geen ‘gewone’ president willen, zoals François Hollande probeerde te zijn. Maar hoe doe je dat?

In de door gestichte Vijfde Republiek (1958) is de president niet alleen zeer machtig, maar ook een transcendente figuur: hij incarneert volk, natie en geschiedenis. Een beetje op de manier zoals de Franse koningen dat destijds deden. De Gaulle, zo heette het, bood de Fransen een vervanging voor de monarch die ze destijds hadden onthoofd, maar waarnaar ze nog steeds verlangden.

Maar de hedendaagse burger is ahistorisch, autonoom en laat zich aan opgelegde autoriteit weinig gelegen liggen. Tegelijk knaagt de frustratie en bestaat er een groot verlangen naar richting. Als Macron wil slagen, zal hij deze ogenschijnlijk tegenstrijdige elementen moeten zien te verenigen.

Hoe gaat het met jou in Berlijn? Ben je al geaard in je nieuwe huis? Veel politieke ontwikkelingen, naar ik begreep, met de zoveelste verkiezingsnederlaag op rij bij de sociaaldemocratische SDP. Ik kan er weinig chocola van maken moet ik je bekennen. Een paar maanden geleden leek partijleider Martin Schulz niet kapot te kunnen, nu lijkt alles reddeloos verloren. Hoe kan zoiets nu plotseling zo omslaan?

Van alle problemen rond vluchtelingen vernam ik sinds die aanslag op de kerstmarkt in december weinig meer. Hoe staat die kwestie er eigenlijk voor? Er werd gezegd dat Angela Merkel en haar partij daar een zware politieke prijs voor zouden betalen, maar niets lijkt minder waar. Ze wint deelstaat na deelstaat. Niets is wat het lijkt, daar aan de overzijde van de Rijn.

Ha Marijn,

Begrijpelijk dat je het even wat rustiger aan doet, je zult bekaf zijn geweest. Zo’n wandeling door Parijs zou ik ook weleens met je willen maken. Dan neem ik jou bij een tegenbezoek mee door Berlijn, waar ook van alles herdacht wordt - maar ook veel bewust níet. Hier geen bloemen overal, maar weggestopte wonden.

Doordrongenheid van het verleden bespeur je ook bij politici als Angela Merkel en Martin Schulz. En niet alleen bij hen. Laten we niet vergeten dat de Frans-Duitse as meer omvat dan politieke samenwerking. Er zijn op allerlei niveaus hechte banden: tussen scholen, verenigingen, steden. Allemaal vanuit het idee: hoe dieper de vervlochtenheid, hoe minder de kans op nieuwe vijandschap.

Tussen Macron en Merkel lijkt het goed te klikken, zoals je schrijft. Zijn bezoek aan Berlijn verliep in ieder geval soepeler dan dat van zijn voorganger, François Hollande, die nogal stuntelde op de rode loper. Zo kwam hij na een scherpe bocht in Merkels voeten terecht. Ze moest hem stevig aan de kant duwen.

Niets van dat alles bij Macron, die erbij liep alsof hij nooit iets anders had gedaan dan lastige bochten doorkomen met Angela Merkel. De bondskanselier was tijdens zijn bezoek zelfs ronduit lyrisch, niet iets wat elke dag gebeurt. ‘Jedem Anfang wohnt ein Zauber inne,’ citeerde ze Elk begin heeft iets magisch.

Ik ben benieuwd hoe het verder gaat. Macrons voortvarendheid lijkt Europa een nieuwe impuls te geven. Maar of er snel flinke stappen gezet worden, zoals jij schrijft, moet ik nog zien. Merkel staat bekend om haar voorzichtigheid, haar getreuzel, het kat-uit-de-boom-kijken. Ze zal geen drieste dingen willen doen die haar campagne kunnen beschadigen. Ze staat er juist zo goed voor, na de winst van haar CDU in Noordrijn-Westfalen (NRW).

Macrons voortvarendheid lijkt Europa een nieuwe impuls te geven

Ja, Noordrijn-Westfalen, dat was groot nieuws. Dit is met 18 miljoen inwoners de bevolkingsrijkste deelstaat en economisch een drijvende kracht. Het waren de laatste deelstaatverkiezingen voor de landelijke krachtmeting in september - de ultieme test.

De SPD kwam met 31 procent niet eens zo ver uit onder de CDU (34 procent), toch werd de uitslag alom geduid als een dramatische nederlaag voor de sociaaldemocraten. Niet in de laatste plaats door henzelf. NRW geldt als hun ‘kernland,’ ze hadden er de vorige keer ruim gewonnen en hun minister-president, Hannelore Kraft, leek geliefd.

En dan hadden ze als bonus ook nog eens de populariteit van landelijk SPD-leider Martin Schulz. Dat was de eigenlijke schok: het ‘Schulz-effect’ is voorbij. Toen Schulz in januari aantrad, schoot de SPD omhoog in de peilingen. Maar ze heeft nu drie keer op rij verloren: in Saarland, in Schleswig-Holstein en in Noordrijn-Westfalen.

Zelfs daar dus, in Schulz’ eigen Heimat - hier komt hij vandaan. Zijn vader was een politieman, zijn opa dakdekker, hij vereenzelvigt zich met de arbeiders van de regio. En als zijn boodschap van ‘sociale gerechtigheid’ ergens in goede aarde had moeten vallen, dan toch in NRW, waar de werkloosheid het hoogst is van Duitsland en veel onzekerheid heerst door de industriële ‘omstructurering,’ weg van het oude kolen.

De ironie is dat Schulz in NRW nauwelijks een rol speelde in de SPD-campagne. Die was gebouwd rond Hannelore Kraft. Schulz mocht bloemen uitdelen, niet de show stelen. Had hij dat nou maar wel gedaan, hoor je nu.

De plotselinge opkomst en - voorlopig - even harde neergang van Schulz is fascinerend. Het was een hype, de man kreeg haast messiaanse trekken. Ik vond dat best bizar om mee te maken, in een land dat zo zakelijk lijkt.

Merkel bleef wel nuchter. Terwijl andere CDU-leiders zenuwachtig werden, was haar devies: gewoon doorregeren. Zij heeft natuurlijk het voordeel dat zij dagelijks het podium van de binnenlandse en de wereldpolitiek tot haar beschikking heeft. En wat doet Schulz nu helemaal?

Daarmee werd Schulz’ eigen tactiek tégen hem gebruikt. Hij koos er vanaf het begin voor om ver van de landelijke SPD-fractie vandaan te blijven: hoe minder hij geassocieerd werd met regeringsbeleid, hoe vrijer hij dat kon bekritiseren. Dat werkte aanvankelijk. Maar je kunt niet eeuwig een nieuwkomer zijn en door zijn weigering mee te regeren ontnam Schulz zichzelf ook de mogelijkheid om vanuit de dagelijkse politiek daadkracht te tonen.

Zijn visie op hoe het anders moest, bleef ook in de lucht hangen. Schulz kón ook niet concreet worden, want de SPD had nog geen verkiezingsprogramma. Pas deze week werden de hoofdlijnen daarvan bekend, eind juni stemt de partij over het hele programma.

Merkel staat inmiddels weer even hoog in de peilingen als voor de komst van Schulz. Inderdaad opmerkelijk dat de kritiek op problemen rond migranten en vluchtelingen haar en de CDU niet lijkt te raken. Het is natuurlijk wel zo dat het aan de Duitse grenzen rustiger is, misschien voelt de kwestie voor velen nu minder acuut.

Met mij gaat het goed. Ik geniet van mijn nieuwe woning en buurt. Deze week bezoek ik in Berlijn de een evenement met een sterk politiek karakter waarop een paar honderdduizend bezoekers worden verwacht. Bij de Brandenburger Tor treedt zelfs Barack Obama op, met Angela Merkel.

Dat heeft de kanselier slim bekeken. Naast Obama zal ze des te meer een baken van rust en democratische waarden lijken in een woelige wereld vol geschifte autocraten. Precies vanwege dat stabiele imago zeggen kiezers op haar te willen stemmen. Met zulke optredens, kortom, heeft Merkel geen verkiezingscampagne meer nodig.

Lees ook:

Frankrijk heeft onder de nieuwe president alle ingrediënten voor een revolutie in huis Als je iedereen bij elkaar optelt die in de vorige ronde van de Franse presidentsverkiezingen anti-systeem, blanco of niet heeft gestemd, kom je uit op 65 procent. Tel daar de straatprotesten en de gistende situatie in de banlieues bij op en je hebt een pre-revolutionaire situatie, ongeacht wie er zondag wint. Lees de briefwisseling hier terug Wij mailen over de Duitse en Franse verkiezingen. Die bepalen de toekomst van Europa De verkiezingen in Frankrijk en Duitsland bepalen de toekomst van Europa. Daarom mailen wij elkaar het komend jaar vanuit Parijs en Berlijn. Deze keer: hoe het nationalisme in beide landen de verkiezingen vormgeeft. Lees de briefwisseling hier terug