IS sloeg niet alleen in Manchester toe. Op de Filipijnen veroverde de beweging bijna een stad

Afgelopen dinsdag braken er gevechten uit in de Zuid-Filipijnse stad Marawi. Soldaten vielen een huis binnen waar de beruchte terroristenleider Isnilon Hapilon zich verschool. De arrestatie ging mis toen talloze jihadisten hun leider te hulp schoten en de soldaten verdreven.

Daar stopten de strijders, die eerder trouw zwoeren aan Islamitische Staat, niet. Al snel namen ze delen van de stad in; waaronder een gevangenis, het hoofdkwartier van de politie en een ziekenhuis. De chaos in Marawi zorgde ervoor dat duizenden inwoners op de vlucht sloegen.

Onder de jihadisten bevonden zich ook Indonesische en Maleisische strijders, stelt persbureau Reuters. De autoriteiten noemden de aanval vrijdag een ‘invasie van IS.’ Ook het nieuwsagentschap van IS ‘Amaq maakte afgelopen woensdag melding van de strijd.

Dat agentschap claimde verder dat ‘de strijders van het kalifaat op de Filipijnen’ 75 Filipijnse soldaten had gedood. Het leger houdt het op elf soldaten en drie agenten. Een onbekend aantal burgers kwam om, 31 jihadisten zouden volgens de autoriteiten gesneuveld zijn.

President Rodrigo Duterte riep dinsdag direct de noodtoestand uit op het 22 miljoen inwoners tellende eiland Mindanao en brak zijn staatbezoek aan Rusland af. Het Witte Huis zegde steun toe om de extremisten te bestrijden.

En zo vonden deze donderdag de eerste luchtaanvallen plaats. Helikopters gooiden bommen op een religieuze school waar de opstandelingen zich zouden hebben verschanst. Jihadisten vluchtten: op dit moment zouden er nog dertig tot veertig jihadisten in Marawi zitten.

Ondertussen zwelt de kritiek op de Filipijnse veiligheidsdiensten en het leger aan. Hoe kan een stad van 200.000 inwoners in handen vallen van een groep jihadisten die openlijk met de vlag van IS zwaaien, terwijl hun bestaan tot voor kort door de overheid nog werd ontkend?

Waar komt al deze ellende vandaan?

Een jaar geleden reisde ik met de Filipijnse journalist Moh Saaduddin naar de regio en zag ik met eigen ogen hoe IS groeide. Saaduddin vertelde dat sinds 2014 vier lokale islamitische strijdgroepen trouw zwoeren aan IS’ zelfverklaarde kalief Abu Bakr al-Baghdadi.

Begin 2016 verenigden ze zich onder de naam Jundul Khilafah (Soldaten van het Kalifaat). Isnilon Hapilon, tot dan toe leider van de beruchte groepering Abu Sayyaf, werd aangewezen als leider en sindsdien door IS-media aangeduid als ‘emir.’

Onder zijn leiding werd Jundul Khilafah steeds gewelddadiger:

• In april 2016 werden twee Canadezen onthoofd door jongens omgeven met IS-vlaggen,
• afgelopen augustus namen IS-strijders het dorp Butig in,
• en in september ontplofte een bom op een markt in Davao.

Toch ontkenden de autoriteiten de aanwezigheid van IS op de Filipijnen. De etnische en ideologische verschillen tussen de groepen verenigd in Jundul Khilafah zouden te groot zijn, meende de regering.

Hoe IS op de Filipijnen groot werd

Saaduddin ging hier fel tegenin, zag ik op reis. Oud-vrienden van hem maakten sinds 2012 deel uit van de groep extremisten uit de regio. Met de opkomst van IS in Syrië en Irak werden ze steeds fanatieker en zwoeren ze trouw aan de beweging.

Verschillende leden reisden ook naar Syrië en Irak, waar ze deel uitmaakten van een strijdgroep bestaande uit enkel Zuidoost-Aziaten. Ook smeedden ze banden met extremisten uit Maleisië en Indonesie. Uiteindelijk werden ze één van de vier groepen onder leiding van Hapilon, waar de ellende deze week mee begon.

Filipijnse experts waarschuwden dat zich steeds vaker buitenlandse extremisten in de regio ophielden

Sindsdien werden de mannen steeds vaker gezien in de provincie Lanao del Sur, waar de regionale hoofdstad Marawi ligt. Filipijnse experts waarschuwden dat zich steeds vaker buitenlandse extremisten in de regio ophielden.

Uit Syrië en Irak kwamen verder verontrustende berichten. Zo kwam afgelopen juni een video online waarin een Filipijnse IS-strijder zijn landgenoten oproept zich aan te sluiten bij ‘de heilige strijd op de Filipijnen.’ Hij wordt omringd door twee strijders uit Indonesië en Maleisië, landen waarmee de Filipijnse militanten volgens regionale inlichtingendiensten nauw samenwerken. 

Vimeo plaatst cookies bij het bekijken van deze video Vimeo

Waar dit heen kan gaan

Terug naar de recente gevechten. Generaal Jose Calida noemde die deze vrijdag een ‘invasie van buitenlandse terroristen die gehoor gaven aan de oproep van IS om naar de Filipijnen af te reizen.’ Onder de dode extremisten bevonden zich mannen uit Indonesië en Maleisië, stelt persbureau Reuters.

De ontwikkelingen in Filipijnen staan kortom niet op zichzelf. Terwijl IS zware verliezen lijdt in Syrië en Irak, is de beweging op andere plekken op de wereld juist aan een opmars bezig. Dat gaat telkens volgens een vast stramien:

• Eerst moeten jihadistische groepen in een bepaalde regio samengaan en publiek trouw zweren aan IS-leider Al-Baghdadi.
• Vervolgens moeten ze een gouverneur en een religieuze raad benoemen, een militaire strategie formuleren en IS’ versie van de sharia invoeren.
• Wanneer de banden met de leiding van het kalifaat in Syrië en Irak sterk genoeg zijn, worden de regio’s erkend als IS-provincie.
• Ze ontvangen dan financiële en technische steun, krijgen hulp bij het verspreiden van propaganda en ontvangen ervaren strijders die jihadisten komen trainen.

Dus: wat nu?

Zo ver is het op de Filipijnen nog niet. Maar de aanvallen in Marawi kunnen meer jongeren in de armen van IS drijven. En IS kan de gebeurtenissen uitventen om zijn internationale allure op te poetsen. Verder worden er harde reacties vanuit de Filipijnse overheid verwacht.

President Duterte reageerde al furieus. Hij zegt geen andere keus te hebben dan de groep tot de laatste persoon te vernietigen. Minister van Buitenlandse Zaken Alan Peter Cayetano ontkent de aanwezigheid van IS niet meer. Hij zei ook dat talloze strijders loyaal aan IS naar de Filipijnen zijn gevlucht om zich aan te sluiten bij extremistische groepen.

Dat is een gevaar voor de hele regio. Vanaf het eiland Basilan zijn de buurlanden Maleisië en Indonesië makkelijk te bereiken. Landen waar miljoenen moslims wonen en door Filipijnse jihadisten actief wordt samengewerkt met lokale extremisten. Veel van hen staan in contact met Zuidoost-Aziatische IS strijders in Syrië en Irak.

De inwoners van de Filipijnen zijn onder de hashtag #PrayForMarawi een steunbetuiging begonnen. Maar voor veel jongeren uit de regio betekent dit iets heel anders: de aanvallen tonen de kracht van IS. En daar lijken nog steeds heel veel mensen bij te willen horen.

Lees ook: