Fiets vs. File: alle verhalen, nieuwsbrieven en de mooiste bijdragen op een rij

De fiets is iets, en bijna niets en, zo weet ik nu, zoveel meer dan alleen een middel om de auto te laten staan. Zeker in Nederland. Hieronder vind je al mijn verhalen uit Fiets vs. File, plus de nieuwsbrieven die ik wekelijks stuurde en de bijdragen die me het meest zijn bijgebleven.

Alle verhalen uit Fiets vs. File op een rijtje

In de aftrap van Fiets vs. File schetste ik wat me de ultieme utopie leek: een land verbonden met fietssnelwegen, zoals het Rijnwaalpad tussen Nijmegen en Arnhem.

Vervolgens ontdekte ik hoe ingewikkeld het is om zo’n mooi pad ergens neer te leggen, in dit geval tussen Rotterdam en Delft. Met: architect Francine Houben van Mecanoo, Ron van Noortwijk van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag, en Sjors van Duren, motor achter de fietssnelweg tussen Arnhem en Nijmegen.

Toen nam Fiets vs. File een onverwachte wending. Dat de fiets ons uit de file zou moeten halen, en dat de file überhaupt opgelost moet worden, bleek een vooronderstelling waar veel tegenin te brengen is. Interview met ‘fietsprofessor’ Marco te Brömmelstroet.

Hoe verder? Terwijl ik daar op puzzelde kon ik tussentijds iets delen wat alle mobiliteitsdeskundigen zonder uitzondering tegen me zeiden: om erachter te komen wat je nodig hebt om mensen op de fiets of uit de auto te krijgen, werken tijdelijke experimenten het beste.

Een gesprek met verkeerskundige Roland Kager bracht me verder. Hij ontdekte dat bijna de helft van de treinreizigers met de fiets naar het station komt, en legde uit waarom dáár nog een enorme kans ligt. We kwamen ook te spreken over stallingen, OV-fietsen en deelfietsen. Dat plaatste de fietssnelwegen en de files in een heel nieuw perspectief.

Maar zijn nieuwe fietspaden dan onzin, vroeg ik me af? Nee, maar je hebt heel veel smaken nodig, waarvan de fietssnelweg er maar eentje is. Fiets-asfalt is feitelijk niet veel anders dan ketchup, friet of een stuk fruit. Moderne paden volgen veel meer het gedrag van fietsers.

Intussen groeide in Amsterdam en Rotterdam de ergernis over de deelfietsen die deze zomer overal waren rondgestrooid. Ze hebben een enorme potentie. Wat ging er mis? En hoe kan het wel? Ik sprak met de twee grote goeroes op dit gebied: wittefietsenplanuitvinder Luud Schimmelpennink (nu 82, maar nog volop actief met deelauto’s en -fietsen) en OV-fietsbedenker Ronald Haverman, die ook vol nieuwe plannen zit.

In het slotverhaal zette ik de vijf belangrijkste ontdekkingen van deze zoektocht op een rij.

Aan alle geïnterviewden en experts die hun visie en kennis deelden in achtergrondgesprekken: heel veel dank voor jullie tijd.

De nieuwsbrieven van Fiets vs. File op een rijtje

Omdat dit ook een publieke journalistieke zoektocht was, hierbij ook de nieuwsbrieven die ik wekelijks mailde naar de volgers van het project Fiets vs. File. Daarin vertelde ik hoe ik het ervoor stond, en deelde leestips naar verhalen van elders.

In de eerste nieuwsbrief de vraag die als uitgangspunt diende: hoe kunnen we ervoor zorgen dat automobilisten ritjes onder de 15 kilometer met de fiets gaan doen?

Daaronder volgden ruimden 250 reacties, waaronder enorm creatieve (‘gewoon een buizenpost!systeem bouwen’), kritische (‘de file is een onoplosbaar balansprobleem’) en informatieve (‘er zijn te weinig fietsenstallingen bij het ministerie van Infrastructuur’). In de tweede nieuwsbrief een bloemlezing van de reacties.

In week drie belandde ik op het punt dat je beseft dat hoe meer je weet, hoe meer je weet dat je niks weet. Hoezo moest de fiets ons eigenlijk uit de file halen?

In de week van hard nadenken die volgde schreef ik een stuk over de rol van gedrag(spsychologie) bij het veranderen van de straat. Waarmee ik weer de auto centraal stelde.

In week vijf begon ik te begrijpen hoe diep de sporen zijn die de auto in mijn denken heeft gesleten. Een lid deelde deze wijze uitspraak, toegeschreven aan Einstein: ‘Je kunt een probleem niet oplossen vanuit logica die het veroorzaakt.’ Dat hielp.

Intussen leken alle andere journalisten ook plots massaal over fietsen te schrijven. Ik kon niet ontdekken of dat mijn perceptie was, of dat wij media echt het belang van de fiets beginnen in te zien. Wat ik wél kon zien: het is nog altijd een zomeronderwerpje. Leuk voor de komkommertijd.

Nog nooit zat ik zoveel op Twitter als tijdens dit project, en leverde dat zoveel plezier en inspiratie op.

Bonuslevel: duogesprek met de twee uitvinders van de beroemdste deelfietsen ter wereld.

En de laatste nieuwsbrief, met de aankondiging van een nieuw fietsproject en een Chileense tekenaar die Fiets vs. File in één rake cartoon samenvat.

De bijdragen die me het meest zijn bijgebleven

Zonder de ideeën, commentaren en links in de in totaal circa 1.200 bijdragen onder Fiets vs. File zou ik een aantal belangrijke denkstappen niet of veel later gemaakt hebben. En veel langer bezig zijn geweest met het verzamelen van informatie. En veel minder hebben gelachen.

Als je bovenstaande verhalen terugleest, kijk dan dus vooral ook in die bijdragensecties. Er staat oneindig veel moois in, waaronder heel veel interessante toevoegingen en bespiegelingen van experts die in die stukken zelf aan het woord kwamen.

Hieronder een mini-selectie van reacties die aan het einde van dit project spontaan boven komen drijven, omdat ze me hielpen betere vragen te stellen.

Mij schieten te binnen:

Die van Tim, die me er direct onder het eerste verhaal op wees dat de file niet het probleem is om op te lossen:

‘Wat iedereen [...] lijkt te vergeten is dat onze fileproblematiek een evenwichtsprobleem is. Door de eeuwen heen is de reistijd die mensen accepteren naar hun werk ongeveer 1 uur geweest. Of dit nou te paard, per auto of met OV / fiets is. In de randstad staan veel files, dus wonen veel mensen niet verder dan 25-30 km van hun werk. Als de filedruk afneemt zullen forensen zich verder van werk vestigen. Immers, de afstand die je in een uur kunt afleggen wordt groter. Mooi op de Veluwe wonen terwijl je in Amsterdam werkt dus.’

Die van Eduard, die zijn ervaring met het fietsstimuleringsproject van de Velsertunnel deelde, waardoor ik beter begon te zien hoe strategisch de fiets wordt ingezet, en hoe weinig hij eigenlijk op eigen waarde geschat:

‘Nieuwe fietsers (die van de auto naar de fiets gingen) en ook bestaande fietsters konden een vergoeding krijgen van 0,15 cent per kilometer. [...] Als al bestaande fietser moest ik minimaal 3 nieuwe fietsers aandragen (0,05 per fietser).’

Die van Paul, die een exotisch perspectief op het spreeuwengedrag van tweewielers meebracht uit Indonesië en Einstein erbij haalde:

‘Ik kom zojuist uit Java. Krioelt van de brommers en scooters. Scooter gehuurd en ertussen gereden. Links rijden bleek geen probleem voor mij door spreeuwenlogica. Al mijn onverwachte bewegingen (door rechtsrijdersfouten) werden geabsorbeerd door de zwerm. Wordt zelfs niet voor getoeterd. Deze ervaring hebben medereizigers ook. Spreeuwenlogica herkenbaar. ‘Je kunt een probleem niet oplossen vanuit logica die het veroorzaakt’ (Einstein).’

En tot slot die van Bert, een Correspondentlid dat van begin tot einde protesteerde tegen het idee dat de fiets efficiënt moet zijn. Zijn poëtische bijdragen met eigenzinnige interpunctie, hielpen erg om scherp te krijgen waar het nou eigenlijk om gaat:

‘Laten we uitbannen , alles wat niet rationeel is, niet veilig is . Weg kromme, slechte smalle wegen ! Recht moet het zijn , van a naar b. Geen obstakels, geen ander verkeer ,waar je mee om moet gaan . Nee , recht en leeg en geen avontuur : dát hebben we geleerd van de auto’s ! En zo moeten wij het ook gaan doen . [...] Geef mij maar veel auto- files . Lekker rustig voor de fietsers . Ik fietste niet voor , of , tegen , of , om de files (ik ben niet gek). Ik fiets/fietste omdat ik dat zelf graag wil en er van heb leren houden en het me veel voordelen biedt/bood .Heel veel.’

Aan alle bijdragers: heel veel dank voor wat jullie deelden.

Wil je blijven nadenken en meedenken over fietsen?

In onderstaande aparte publicaties doe ik een paar suggesties. Zelf ben ik vanaf 11 september met verlof - tot in 2018. Hopelijk tot erna.