Podcast: De moderne mens is te veel met zichzelf bezig, zegt Marja Pruis

De mens is niet toegerust om te overleven in een geseculariseerde samenleving. Er moet iets zijn waarmee hij boven zichzelf uitstijgt, iets groters, een verhaal, een geloof, een doel buiten zichzelf. Dat zegt schrijver en columnist Marja Pruis (1959).

Zij heeft zich afgelopen maanden voor haar essay Omdat je het waard bent gebogen over het aforistische werk van een zeventiende-eeuwse edelman, François de La Rochefoucauld, die het christendom fileerde.

‘We zouden weinig plezier beleven als we onszelf nooit zouden vleien,’ is een van de meer coulante aforismen van La Rochefoucauld, die toch vooral een nietsontziend beeld heeft van de mens: altijd aan het onderhandelen met zijn medemens.

Pruis heeft moeite met dat naakte wereldbeeld. Toen ze zich op uitnodiging van de filosofen Coen Simon en Frank Meester boog over deze aforismen, zag ze er eerst niks in. Ze had tijd nodig.

Zonder god moet de mens alles uit zichzelf halen

Maar al snel zag ze dat in de tijd van La Rochefoucauld de eigenliefde tenminste nog werd getemperd, in toom gehouden door het christendom. Van de overheersing van het christendom is weinig meer over, en nu blijft de mens alleen over met zichzelf. Moet-ie alles uit zichzelf halen.

Pruis heeft zich voor Omdat je het waard bent afgevraagd of mensen in een seculiere samenleving meer van zichzelf zijn gaan houden. Het antwoord is nee. Zie onder de eigenliefde de zelfhaat: je bent niet altijd geweldig en succesvol. Op die momenten tuimel je in een zwart gat.

Voor haar is het antwoord daarop de liefde. Onomwonden. In staat zijn om intimiteit aan te durven met een of meer mensen.

En als de liefde mooi is, voorbij de bezitsdrang, dan laat je de liefde groot worden en kun je iemand zijn eigen gang laten gaan. Het geheim van bestendige relaties is genoegen te nemen met wat een ander je laat zien, zegt Pruis. ‘Ik vind vergevingsgezindheid een van de mooiste dingen die er is.’

Meer van De Correspondent?

Het is tijd voor een nieuw beschavingsideaal. Bas Heijne wijst de weg De wereld wordt steeds complexer. Populisten maken ons daarom wijs dat we een keuze hebben: vanachter onze computer kunnen we de wereld aan. Dat meent schrijver Bas Heijne in zijn deze week verschenen pamflet Onbehagen. In deze podcast legt hij uit waarom een nieuw beschavingsideaal zo hard nodig is. Luister de podcast hier terug Luisteren: Er is een nieuw opvoedideaal nodig, stelt deze filosofe Volgens filosofe Daan Roovers (1970) is opvoeden een soort puppytraining geworden. Kinderen krijgen vaardigheden aangeleerd, veters strikken, de tafel van 7, en zodra ze dat allemaal kunnen, zijn ze zelfstandig. Je kunt ook proberen ze een wereldbeeld bij te brengen, bepleit Roovers. Luister de podcast hier terug Ooit droomden we van auto’s en spaceshuttles. Waar brengt onze verbeelding ons nu? Van Klimaatverdrag tot Regeerakkoord: politici zoeken de oplossing voor de grote crises van deze tijd in documenten die tot achter de komma zijn dichtgetimmerd. Planoloog Maarten Hajer denkt dat we betere oplossingen kunnen vinden als we gebruikmaken van onze verbeelding. Lees het verhaal van Jelmer hier