Vorige week publiceerde ik over het gebruik van de isoleercel in de gesloten jeugdzorg. Honderden kinderen worden zonder toezicht in eenzaamheid opgesloten, blijkt uit mijn onderzoek.

Dit ingrijpende middel wordt niet alleen gebruikt in noodsituaties, zoals de instellingen beweren, maar ook ruzie met begeleiders, het niet-meedoen tijdens een groepsactiviteit en personeelstekort zijn redenen om kinderen in de isoleercel te zetten.

Psychiaters luidden in het stuk de noodklok: ‘Je schendt hiermee de rechten van het kind.’

Dezelfde dag kwam televisieprogramma met een reportage over de isoleercel in de gesloten jeugdzorg. Jongeren en hulpverleners bevestigen in de reportage dat ‘negatief gedrag vaak bestraft wordt met de isoleercel.’

Woedende reacties van lezers

Het artikel zelf leidde tot reacties uit verschillende hoeken: hoogleraren, psychiaters, welzijnsorganisaties, gemeenteambtenaren, ervaringsdeskundigen en betrokken burgers lieten van zich horen.

Dat er in de gesloten jeugdzorg wettelijk geen regels gelden om kinderen te beschermen tegen dwangmaatregelen als separatie, was voor sommigen nieuw. Anderen waren vooral verontwaardigd.

‘Ik kan nog steeds niet geloven dat we het in Nederland toestaan’

Zo deelde onder het artikel: ‘Het is afgrijselijk omdat er geen uitweg is uit je eenzaamheid. Door het gebrek aan uitwendige prikkels wordt die ‘leegte’ juist versterkt. Terwijl, in het ergste geval, de verbinding tussen jou en jezelf, je geweten, totaal verstoord en verbroken is.’

Een over een bezoek aan een tehuis: ‘Ik kan nog steeds niet geloven dat we het in Nederland toestaan dat kinderen van twaalf jaar en ouder opgesloten worden op het moment dat ze warmte, liefde en aandacht nodig hebben.’

Ook de gevolgen van de isoleercel voor kinderen kwamen ‘Dit kind had hulp nodig, maar lag dagen alleen in de isoleercel omdat dit kind niet bij machte was zich goed uit te drukken. Dit kind is verhard, doordat er geen aansluiting werd gezocht, hoe hard familie bleef vragen. Geen aansluiting, wel opsluiting.’

Voorstellen van belangenorganisaties

In de Jeugdwet, die van toepassing is op de gesloten jeugdzorg, is niets vastgelegd over de registratie of melding van het gebruik van de isoleercel. De wet die in de jeugdpsychiatrie geldt, is veel specifieker over het gebruik van de isoleercel. Juist omdat het zo’n ingrijpende maatregel is, met mogelijk schadelijke effecten voor het kind.

Dan is het des te opvallender dat in de gesloten jeugdzorg dergelijke regelgeving ontbreekt. Het AKJ, een vertrouwenspersonenorganisatie in de jeugdhulp, pleit er dan ook voor het thema te bespreken in de evaluatie van de Jeugdwet (datum onbekend).

Directeur Jenine Timmers licht toe: ‘In de wet wordt te veel ruimte gelaten aan jeugdhulpinstellingen om deze maatregelen in te zetten vanuit pedagogisch oogpunt, terwijl dit soort maatregelen – vanwege de ingrijpendheid ervan – scherpe afkadering vereisen. Afzondering is een thema waarover regelmatig klachten worden geuit. ’

Ook het Landelijk Platform GGZ, cliëntenorganisaties MIND, Defence for Children, hoogleraren jeugdrecht en juristen willen een herziening van de wetgeving, lieten ze naar aanleiding van mijn artikel weten.

Bezorgde reacties uit de Tweede Kamer

Er kwamen ook reacties vanuit de Tweede Kamer. Na de publicatie heeft VVD-Kamerlid Zohair el Yassini gesteld aan minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge.

El Yassini maakt zich zorgen over de kinderen in de gesloten jeugdhulp: ‘Deze kinderen moeten altijd kunnen rekenen op goede en passende zorg. Zodat ze in een veilige omgeving begeleid kunnen worden naar een goede toekomst. Vrijheidsbeperkende maatregelen, zoals tijdelijk verblijf in een isoleercel, mogen alleen worden gebruikt in het geval dat een jongere een gevaar is voor zichzelf of voor anderen in zijn/haar omgeving. Het tijdelijk verblijf in een isoleercel is daarin een ultimum remedium.’

‘Ik begrijp niet waarom een kind in de gesloten jeugdzorg niet dezelfde rechtsbescherming ontvangt’

Ook Kamerlid voor GroenLinks Lisa Westerveld vindt het ‘onacceptabel’ als kinderen om andere redenen dan nood in de isoleercel belanden, laat ze telefonisch weten. Bovendien is het volgens haar ‘verontrustend’ en ‘onbegrijpelijk’ dat de inspectie de gesloten jeugdzorginstellingen niet controleert terwijl ze wél toezicht houdt in de jeugdpsychiatrie. ‘Ik begrijp niet waarom een kind in de gesloten jeugdzorg niet dezelfde rechtsbescherming ontvangt als een kind in de jeugdpsychiatrie. Ik kan geen reden bedenken waarom dit onderscheid is gemaakt.’

Binnen de partij wordt besproken hoe dit probleem het beste aangekaart kan worden. Tijdens de evaluatie van de Jeugdwet bijvoorbeeld. Ook overweegt Westerveld een onderzoek te starten, vertelt ze mij. ‘De onderste steen moet boven komen. Wij snappen niet waarom dit onderwerp zo lang is blijven liggen.’

En ontwijkende antwoorden van de inspectie

Inderdaad vond al in 2009 plaats over het gebruik van de isoleercel in de gesloten jeugdzorg, onder leiding van minister André Rouvoet voor Jeugd en Gezin (ChristenUnie). Dit naar aanleiding van over kinderen die als straf in de isoleercel werden gezet.

Rouvoet beloofde destijds de Kamer dat de Inspectie Jeugdzorg onderzoek zou doen naar het aantal separeerplaatsingen in de gesloten jeugdzorg. Maar er is nog steeds geen onderzoek gedaan door de inspectie.

Woordvoerder Kees Paling wil telefonisch niet zeggen waarom. Hij geeft ook geen redenen voor het feit dat een reactie uitblijft. Ook het ministerie van Volksgezondheid wil nog steeds niet reageren.

Ik ga verder met het onderzoek naar het gebruik van de isoleercel in de gesloten jeugdzorg. Onlangs ontving ik namelijk een brief van een ouder. Een meisje met een vorm van autisme belandde vaak en langdurig in de isoleercel. Momenteel zit ze ‘gebroken’ en getraumatiseerd thuis. Binnenkort verschijnt haar verhaal op De Correspondent.

Lees ook:

Zo belanden honderden kinderen per jaar in de isoleercel In de gesloten jeugdzorg komen honderden kinderen per jaar zonder enige vorm van toezicht in een isoleercel terecht. De Jeugdwet, die daar geldt, schiet tekort. Psychiaters luiden de noodklok: ‘Je schendt hiermee de rechten van het kind.’ Lees het onderzoek hier terug Deze directeur ploetert voor al die duizenden dakloze jongeren die Nederland is vergeten Al drie jaar volg ik de Stichting Zwerfjongeren en haar directeur, Hella Masuger. Ze probeert de situatie van dak- en thuisloze jongeren te verbeteren. Maar vaak zijn de jongeren zorgmoe. En de complexe organisaties die nodig zijn voor verandering werken ook niet altijd mee. Portret van een onvermoeibare vergaderzaalvechter. Lees het verhaal van Vera hier terug