Beste,

Tijdens de feestdagen las ik een fascinerende en vooral geestige in The Guardian over de papierindustrie.

Journalist David J. Unger woonde in Chicago de driedaagse conferentie Paper2017 bij, waar hij zich onderdompelde in de wereld van papierproducenten en distributeurs, die daar waren om te praten over trends in de industrie. Dat gebeurde veelal in termen als innovative, disruptive en smart. Het had zomaar een techbijeenkomst kunnen zijn.

Dat is één kant van het verhaal. Aan de andere kant zijn er tradities, familiebedrijven en vakmanschap. Papier als nostalgische tegenhanger van het digitale, papier dat niet hoeft te laden of te worden gedownload, papier dat een enorme staat van dienst heeft, volgens papierhistoricus Dard Hunter (1883-1966): ‘Als we mogen zeggen dat de mens een hoge staat van beschaving heeft bereikt, is de geleidelijke ontwikkeling daarnaartoe directer te danken aan de uitvindingen van papier en drukwerk dan aan welke andere factor dan ook.’

Hoe belandde papier hier?

‘Jaren geleden, toen ik met mijn vader naar dit soort bijeenkomsten ging, waren er wel zestien papierfabrieken,’ zegt Ted O’Connor, senior vicepresident van het immer groeiende papierbedrijf Mohawk. ‘Die zijn allemaal weg. Ze bleven maken wat ze al dertig jaar maakten, en dat raakte in onbruik.’

Mohawk specialiseert zich in het maken van het beste papier. Daarmee zijn ze in 1946 begonnen. Door zich daar volledig op te blijven richten, zijn ze nog altijd de lieveling van de ontwerpwereld.

Maar dit succesverhaal is een uitzondering. David J. Unger ontdekte: in een tijd waarin vrijwel alles ons (eerst) via beeldschermen bereikt, moet ook papier innoveren. Want de vraag naar papier - het soort om op te schrijven, te printen en om van te lezen - daalt al een paar jaar (in 2016 laten voorlopige cijfers een wereldwijde daling van 2,2 procent zien).

Hoe belandde papier hier, hoe zal het zich verder ontwikkelen? En, vraagt Unger zich af, waarom is de papierindustrie genoodzaakt te innoveren terwijl papier doet wat het moet doen?

Vanaf de conferentie neemt Unger je mee de papiergeschiedenis in, van de uitvinder van papier (Tsai Lun, een Chinese eunuch en ingewijd raadslid van keizer Ho Ti in de eerste eeuw na Christus), de introductie van de techniek langs de uitvinder van de drukkunst (Gutenberg, in 1440) tot de jaren zeventig waarin geschreven werd (op papier) over een toekomst vol papierloze kantoren.

Op zoek naar het digitale papierideaal

Toch groeide de papierconsumptie wereldwijd tussen 1980 en 2011 met 50 procent. Abigail J. Sellen en Richard H.R. Harper, respectievelijk hoofdonderzoeker bij Microsoft Research Cambridge en mededirecteur van het Instituut voor Sociale Toekomsten van Lancaster University, geven twee verklaringen:

  1. Computers en internet brachten bergen informatie via beeldschermen, informatie die bij voorkeur gelezen werd van papier.
  2. Druktechniek werd beter, goedkoper en vooral kleiner, waardoor veel mensen een eigen printer in huis haalden.

Zelfs nu beeldschermen oogvriendelijker, sneller, en toegankelijker worden, is van papierloze kantoren nog geen sprake. Ironisch genoeg streven digitale apparaten zelfs een papierideaal na: lanceerde onlangs een tablet die de ‘de meest papierachtige digitale schrijfervaring ooit’ belooft.’

Het is te wijten aan deze papierachtige apparaten (laptops, smartphones, e-readers) en de diensten op die apparaten (e-mails, sociale media, WhatsApp) dat de wereldwijde vraag naar papier daalt.

Maar, er is meer in papierland

Dit zijn de positieve trends voor de papiermakers:

  1. De opkomst van online winkelen. Dankzij het zogenaamde ‘Amazon’-effect neemt de vraag van verpakkingen enorm toe: hoe meer er online besteld wordt, hoe meer producten, cadeaus en maaltijden ingepakt verzonden moeten worden.
  2. De ban op plastic. Papier profiteert van het bezwaar tegen plastic verpakkingen van voedsel en drank wegens milieuvervuiling.
  3. De groeiende vraag naar toiletpapier, zakdoekjes en meer van dat. ‘Je kunt je neus niet snuiten in een e-mail,’ aldus Unger.

Vooral met dat laatste in het achterhoofd geloven papierfabrikanten dat papier altijd wel in een bepaalde vorm blijft bestaan.

Ik raad je van harte aan het hele verhaal te lezen. Unger laat aan de hand van de sfeer en ontmoetingen van de beurs de spagaat zien waar de papierindustrie zich in bevindt: een gekoesterde traditie aan de ene kant en de lokroep van de vernieuwing aan de andere. Typerend voor veel sectoren in deze tijd, zo ook het uitgeefvak.

Boven alles is het een ode. ‘Papier is goed,’ citeert Unger een papierverpakking: ‘Goede ideeën zijn op papier begonnen. De wereld is onderwezen op papier. Bedrijven zijn opgericht op papier. Liefde wordt verklaard op papier. Belangrijk nieuws wordt verspreid op papier.’

Tot volgende week,

Milou

Mijn nieuwsbrief per mail ontvangen? Dat kan! Bijna elke week stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn zoektocht naar het lezen, schrijven en uitgeven van de toekomst. Schrijf je hier in!