Nederlandse artillerievoertuigen worden ingezet in Jemen (en meer uitkomsten van ons wapenonderzoek)
Nederlandse wapenbedrijven houden zich meestal keurig aan de regels. Dat wil niet zeggen dat de wapens altijd goed terechtkomen. Dat zagen wij na dagen onderzoek.
Nederland staat al decennia in de internationale top tien van grootste wapenexporteurs. Nederland voert - net als andere Europese landen - een restrictief exportbeleid.
Wie zich niet aan internationale verdragen houdt of een gevaar is voor de stabiliteit in een regio mag geen wapens geleverd krijgen. En mensenrechtenschendingen moeten worden voorkomen.
Maar het is de vraag of Nederlandse wapens na levering niet alsnog in handen komen van eindgebruikers die regio’s destabiliseren of mensenrechten schenden. Daarom onderzochten wij tijdens het #Dutcharms bootcamp: waar zijn die Nederlandse wapens terechtgekomen?
Wat we tot nu toe vonden
- Het werd al vermoed, maar wij konden het definitief vaststellen: in 1997 leverde de Nederlandse Landmacht ruim tachtig artillerievoertuigen (Houwitser M109) aan de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). De laatste wapenexportvergunning voor onderdelen hiervoor werd in 2014 afgegeven. De VAE zijn onderdeel van de coalitie die onder leiding van Saoedi-Arabië vecht in Jemen. De oorlog veroorzaakt momenteel een groot humanitair drama. Nederland wil niet dat door Nederland verkochte wapens daarbij worden gebruikt. Uit ons onderzoek blijkt dat deze zware wapens door de Emiraten in Jemen zijn ingezet.
- Het bedrijf GKN Aerospace bouwt sinds april 2017 onderstellen voor de Amerikaanse Reaper. Een drone die onder andere wordt ingezet voor omstreden aanvallen in Jemen, Pakistan en Somalië. Het nieuwe onderstel is amper te onderscheiden van het oude, dus waar de toestellen met Nederlandse onderdelen exact worden ingezet, konden we niet achterhalen.
- De Nederlandse Landmacht leverde 1.042 pantserwagens aan Egypte. Ten minste één blijkt te zijn buitgemaakt door Islamitische Staat. Door opensourceonderzoek konden we een aanval lokaliseren in de streek Noord-Sinaï, waar IS een Egyptisch checkpoint aanviel met dit wapen.
- GKN Aerospace levert Apache-onderdelen (het landingsgestel en vluchtinstrumenten) aan het Amerikaanse Boeing, die ze weer aan Israël verkoopt. Deze Apaches zijn herhaaldelijk betrokken bij mensenrechtenschendingen in de Gazastrook. Nederland hanteert een restrictief wapenexportbeleid voor Israël en zou de onderdelen nooit direct aan Israël verkopen.
Deze vier vondsten deden we doordat we exportvergunningen analyseren. Vergunningen die door het ministerie van Buitenlandse Zaken aan Nederlandse bedrijven zijn verstrekt.
Bij het onderzoeken daarvan maken we gebruik van satellietbeelden, sociale media en het lokaliseren van foto- en videomateriaal.
Alleen zijn sommige vergunningen zo vaag opgesteld, dat we niet eens weten naar welk materieel we precies op zoek zijn. Vaak betreft de vergunning de export van onderdelen, waardoor het lastig is te zien in welke systemen ze terechtkomen.
Waar we tegen aanliepen
Tijdens het #DutchArms bootcamp zijn we zo tegen flink wat obstakels aangelopen. Twee voorbeelden:
- Een Nederlands bedrijf heeft voertuigen verkocht aan Rwanda. Voor Rwanda gelden geen exportbeperkingen, maar het ligt wel in een onrustige regio. Helaas is de beschrijving van de exportvergunning zo algemeen (‘militaire voertuigen’) geformuleerd, dat we niet kunnen nagaan welk type voertuig is geleverd, door wie en hoeveel. Zodoende is het niet mogelijk om na te gaan hoe, waar en door wie deze voertuigen worden gebruikt.
- De 1.042 door de Nederlandse Landmacht aan Egypte geleverde pantserwagens zijn - voor zover wij kunnen nagaan - niet ingezet tijdens hoofdstedelijke opstanden in januari en juni 2013. Dat kunnen we zeggen na analyse van een enorme database. Waar ze wel zijn, konden we niet achterhalen.
Wat we onder meer nog willen weten
- Zijn er aantoonbaar Nederlandse schepen (of onderdelen voor schepen) ingezet tijdens de oorlog in Jemen?
- Waar en hoe worden de F16-onderdelen die Nederland aan Turkije en Israël levert ingezet?
- Zit er Nederlandse technologie in Russische tanks die door het leger van de Syrische president Bashar al-Assad worden gebruikt?
- Via het bedrijf Van Vliet zijn er honderden gedemilitariseerde trucks aan Soedan geleverd. Heeft het Soedanese leger die in Darfur en Jemen ingezet?
- Zitten er Nederlandse onderdelen op de pantserwagens die Turkije aan het Vrije Syrische Leger gaf?
Het onderzoek loopt nog door tot vrijdag. Er volgen nog meer ontdekkingen. Hou daarvoor dutcharms.nl in de gaten. Volgende week publiceert De Correspondent een overzicht van de resultaten.
Dit is een project van Lighthouse Reports in samenwerking met KRO-NCRV en Bellingcat. Het is mede mogelijk gemaakt door de Non-fictie Transmediaregeling, een gezamenlijk initiatief van het Filmfonds, het Mediafonds en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.
Lees ook:
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
