Het idee voor deze pagina ontstond tijdens mijn verlof eind 2017: online delen wat ik leer kennen aan die verband houden met mijn correspondentschap Mobiliteit &

Met samenvattingen én kort de ideeën en gedachten die ze bij me opriepen. Zie het als een

Ik begin dit als experiment, kijken of het werkt.

Wat ik hoop dat het nut is: door te delen wat ik leer kennen, krijgen jullie meer zicht op mijn (inspiratie)bronnen. En ontstaat er via de bijdragensectie een plek voor leden om literatuur, film et cetera met elkaar en met mij uit te wisselen. Waarmee ik hoop mijn horizon als journalist weer te verbreden.


Ivan Illich: Energy & Equity

Energy & Equity van Ivan Illich is een verzameling van voortgaande ideeën, uit 1974. Aan de oppervlakte gaat het over auto’s en fietsen, in de diepte over energie en sociale rechtvaardigheid. Voor welk voertuig kies je als maatschappij, en voor welke maatschappij kies je, bij het bepalen welk voertuig het meeste voorrang krijgt?

Een sociaal rechtvaardige maatschappij (de uit de titel) , zegt Illich, is er eentje waarin de mens in principe op eigen kracht vooruitkomt, want met twee benen wordt vrijwel iedereen geboren.

De auto vraagt energie die van buiten komt en leidt daardoor vanzelf tot een welvaartsverdeling die niet eerlijk kan uitpakken. Bovendien creëert die bestemmingen op afstand, waarvan we afhankelijk worden:

‘Voorbij een bepaald punt in energieconsumptie dicteert de transportindustrie de inrichting van de sociale ruimte. Autowegen breiden zich uit, drijven buren uit elkaar en brengen velden voorbij de afstand die een boer te voet kan afleggen. Ambulances brengen ziekenhuizen voorbij de paar kilometer dat een ziek kind kan worden getild. De dokter komt niet langer aan huis, omdat voertuigen het ziekenhuis de juiste plek hebben gemaakt om ziek te

Dan de fiets. Die creëert vraag waarin het voertuig zelf kan voorzien. Landen waar nog vooral wordt gefietst en gelopen - dát zijn voor Illich de vrije maatschappijen.

Waarom kiest een mens voor een automaatschappij?

Hij ziet vrijheid om te bewegen aan als hetzelfde als de aanspraak op voortdrijving. Hij gelooft dat het niveau van het democratisch proces samenhangt met de kracht van transport- en communicatiesystemen. Hij heeft het vertrouwen verloren in de politieke kracht van de voeten en de tong. Het gevolg: wat hij wil is niet meer vrijheid als een burger, maar een betere service als een klant. Hij eist niet zijn vrijheid om te bewegen op en om te spreken met mensen maar zijn aanpraak om vervoerd te worden en te woden geïnformeerd door de media. Hij wil liever een beter product dan de vrijheid om dat niet te hoeven

Het lijkt wel: hoe ouder een boek of schrijver, hoe meer aanbeveling die nodig heeft voordat ik er in wil beginnen. En hoe langer een boek de tand des tijds doorstaat, hoe meer het kennelijk de moeite is. Wat is er eigenlijk nog voor echt radicaals nieuws bedacht over auto’s en fietsen sinds dit boek? Het is gratis door te bladeren,

Charles Montgomery: Happy City

Aangeraden door velen van jullie. Wat een boek. Happy City, uit 2013, is het resultaat van jaren graven naar wat een mens gelukkig maakt, en hoe dat van nature kan samenhangen met stadsleven. Hoe grootschalig moderniteitsdenken en vooral de auto die natuurlijke staat in Amerika kapot hebben gemaakt, maar vooral over hoe je dat weer kan herstellen. Aanleiding voor Montgomery om erin te duiken was een fietstocht met oud-burgemeester Enrique Penalosa door Bogotá, waar hij de auto uit terugdrong.

Wat me het sterkst is bijgebleven:

  • Hoe deze schrijver zelf door de nationale droom te volgen belandde in een mooi oud huis, dat eigenlijk veel te groot en te duur was, en waar hij veel gelukkiger werd toen er eenmaal vrienden introkken om de kosten te drukken.
  • Zijn beschrijving van Randy Strausser uit Stockton, die elke dag in een Ford Ranger de helse commute naar zijn werk moet maken.
  • Het hoofdstuk over hoe de aanwezigheid van goed groen mensen echt kan transformeren.
  • Zijn bezoek aan Houten, de ideale fietsstad voor kinderen maar misschien ook wel een erg slaperige gemeenschap.
  • De delen over Bogotá, en de totaal idealistische voorganger van Penalosa, die wel iets, maar toch minder voor elkaar kreeg.
  • De delen over Vancouver waar projectontwikkelaars ruimte krijgen in ruil voor verplichte sociale functies en woningen.

Toegevoegd: 14 maart 2018

Bijlmer: City of the Future, deel 1 (2018)

Podcast van 99% Invisible over hoe de Bijlmermeer de orthodoxe uitvoering van de modernistische droom moest worden, en hoe het grandioos de soep in liep - de Bijlmer laat precies zien wat er verkeerd is aan die hele beweging van toen.

Wat me is bijgebleven:

Architect Oscar Newman die er kennelijk eerst in geloofde en later zelf is gaan uitzoeken waarom dit soort woningbouw dus juist niet werkt? (Zie Show me a Hero)

Architect Aldo van Eyk die moest huilen van alle woonblokken die maar bijgebouwd bleven worden, terwijl allang duidelijk was (in de VS) dat het niet zou gaan werken.

(Deel 2 moet ik nog luisteren).

Toegevoegd: 14 maart 2018

How the Dutch got their cycle paths (2011)

Filmpje van de Nederlandse Fietsambassade ( ) hoe we hier aan onze fietspaden komen - wat daar in de jaren zeventig voor nodig was, wat er daarvoor lag, en hoe bike lanes en bike paths (vrijliggend) twee heel verschillende dingen zijn.

YouTube
NL Cycling: How the Dutch got their cycle paths

Toegevoegd: 14 maart 2018

Stefan Denaerde: Buitenlandse beschaving

Over dit uit 1969 schreef ik in februari 2017 een . Plot: Op de planeet Iarga leven mensen beschaafder en prettiger, in steden, zodat er natuur overblijft, en alles verloopt er eerlijk.

Ik schreef erover: ‘de vergeten bestseller Buitenaardse Beschaving doet je inzien dat sciencefiction geen gekke keus meer is om je politieke of bedrijfsvisie op te baseren.’

En:

‘Waar het [in het boekje] om gaat is dat alles wat we doen en maken oneindig veel efficiënter kan, en dat dat gaat gebeuren als degenen die de grote beslissingen nemen het belang van de hele aarde en iedereen en alles erop in gedachten houden. Dát maakt een planeet schoon en prettig om op te leven, herstelt het onderlinge vertrouwen tussen mensen, en maakt een beschaving stabiel en toekomstbestendig.’

Wat ik er interessant aan vond: dat het op de planeet Iarga niet uitmondt in fascisme of communisme. Het is een slim boekje. Maar nu, een jaar later, denk ik ook: wil ik al die efficiëntie nog wel?

Misschien nog eens herlezen?

Toegevoegd 6 februari 2018, via Correspondentlid Stefan

Dominik Imseng e.a.: Ugly Is Only Skin-Deep: The Story of the Ads That Changed the World (2016)

Hoe krijg je de Volkswagen Kever verkocht aan Amerikanen die geleerd wordt dat groter en nieuwer beter is dan kleiner en steeds hetzelfde?

over de ongelofelijke overtuigingskracht van de Volkswagen-advertenties uit de jaren zestig en zeventig en het reclamebureau DDB daarachter.

Bijvoorbeeld:

YouTube
Sneeuwploeg. Volkskrant tv-reclame uit 1964

En:

De kenmerkende zelfspot van de oude Volkswagen-campagnes

voor het Volkswagenbusje.

Het boekje brengt mooi onder woorden hoe de kracht van reclame je de werkelijkheid kan doen laten vergeten. .

Wat ik er interessant aan vind:

Hoe de campagne inzet op de vermeende zwaktes van de kever en zo meeleeft op de antimaterialistische tegencultuur van de sixties en seventies. En aan mensen zoals ikzelf op die manier auto’s weet te verkopen (nog steeds - zie de populariteit onder jonge ouders van een T1 of T4).

Ook interessant in verband met het huidige Volkswagen-imago-schandaal.

Toegevoegd 2 februari 2018

Pete Jordan: De Fietsrepubliek (boek, 2013)

Amerikaan wordt straalverliefd op de fiets en de stad Amsterdam,duikt in de geschiedenis van allebei en schrijft een vol geweldige weetjes.

Zo schrijft hij:

  • Over Gerrit Brinkman, de eerste Nederlandse verkeersagent en hoe het verkeer vastliep doordat iedereen stilstond om naar hem te kijken.
  • Dat de eerste generatie Nederlanders heeft leren fietsen op fietsscholen.
  • Dat het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog op de fiets kwam.
  • Hoe we het probleem fietsendiefstal als onoplosbaar zijn gaan zien.

Wat ik er interessant aan vind:

  • Ik besefte niet dat fietsen en rebellie zo vaak samengingen, al vanaf 1900. Maakt fietsen rebelser of slaat de fiets juist aan bij rebelse Amsterdammers, zoals Jordan suggereert?
  • Nederlanders hebben rond 1900 op rijwielscholen leren fietsen, totdat iedereen het kon en ze overbodig werden. Zou zoiets opnieuw zin hebben in omdat kinderen van huis uit niet serieus genoeg hebben leren fietsen?
  • De moordenaar van Theo van Gogh kwam op de fiets. Dat wist ik wel, maar ik had er nooit bij stilgestaan dat een fietsmoord voor een buitenlander nogal opmerkelijk is.

Toegevoegd 18 januari 2018, via

Slag om de stad: de Nieuwmarkt (Andere Tijden, 2015)

De Nieuwmarkt in Amsterdam zou plaats hebben gemaakt voor een snelweg als burgers niet in opstand waren gekomenen een ware veldslag hadden uitgevochten.

Nu is het een van de duurste buurten van Amsterdam. ‘Daar heb ik enorm veel moeite mee,’ zucht een voormalig activist aan het einde van deze aflevering van Andere Tijden.

Presentator Hans Goedkoop vat die paradox zo samen: ‘Win je de strijd om de buurt bewoonbaar te houden van de gevestigde orde, en wie trekt er in die fijne bewoonbare buurt van jou? De gevestigde orde.’

Wat ik er interessant aan vind:

  • In New York speelde destijds iets vergelijkbaars:
  • Ongelofelijk hoe goed georganiseerd de krakers van de jaren zeventig waren, en wat een vaklui. Is dat organisatievermogen van destijds verloren gegaan?
  • Is de stijgende huizenprijs wellicht het ultieme argument om bewoners te overtuigen die hun straat niet autoluwer willen hebben?
  • Wat te doen met het duur en daarmee ontoegankelijk worden van wijken nadat je ze hebt verbeterd?
Vimeo
De slag om de stad: de Nieuwmarkt | Andere Tijden

Toegevoegd 18 januari 2018, via

Peter Calthorpe: 7 principles for building better cities (TED talk, 2017)

Hoe red je het klimaat als je 3 miljard mensen in steden moet onderbrengen? Door te beseffen dat het de stad is die het klimaatprobleem kan gaan oplossen. Als we de stad definiëren als de beste vorm van menselijk samenleven, op een schaal die bedoeld is voor mensen, en die divers is aan mensen en functies, dan ligt in de stad ook de belangrijkste oplossing besloten.

Architect en urbanist ziet als grootste probleem het laten uitdijen en het daardoor geïsoleerd raken van gemeenschappen wereldwijd: de zogenoemde sprawl.

Zijn betoog: niet alleen komt er door de aanleg van steeds weer nieuwe buitenwijken meer (auto)verkeer op gang, ook mis je de kruisbestuiving die de stad efficiënt en een prettige plek om te zijn maakt.

Vanaf minuut 10 benoemt hij de zeven principes waar elke stad mee zou moeten werken en die Chinese steden nu volgens hem serieus beginnen te nemen (de trefwoorden: conserveren, mixen, lopen, fietsen, verbinden, ov en focus).

Calthorpe schreef ook een over sprawl: Urbanism in the Age of Climate Change.

Wat ik er interessant aan vind:

  • Superinteressante kijk op stedelijke ontwikkeling, ook voor Nederland - haakt ook in op
YouTube
7 principles for building better cities | Peter Calthorpe

Toegevoegd 18 januari 2018, via

David Simon: Show Me a Hero (miniserie, 2015)

De piepjonge burgemeester van de stad Yonkers krijgt de taak om honderden zwarte bewoners uit hoge socialewoningbouwflats onder te brengen in rijkere, witte wijken.

De nieuwe huizen voor hen worden gebouwd volgens de van Oscar Newman: een stedenbouwkundige die gelooft dat bewoners controle over en verantwoordelijkheid voor hun wijk moeten kunnen nemen.

De witte bewoners vrezen overlast en daling van de huizenprijzen en komen in opstand. Populistische raadsleden blokkeren elke oplossing, waardoor de stad enorme boetes krijgt en failliet dreigt te gaan.

Tv-serie (zes delen) op basis van van de maker van The Wire.

Wat ik er interessant aan vind:

  • Stedenbouwkundige theorie en bestuurlijke impasse omgetoverd tot supermooie tv. Aparte aanbeveling waard -
  • Wat is de Nederlandse stadsinrichting ongelofelijk veel beter dan die in de VS. Misschien een keer induiken en opschrijven.
YouTube
Show me a hero | HBO | Trailer

Toegevoegd 18 januari 2018.