Podcast: Het individualisme is een dodelijke illusie, stelt deze Zuid-Afrikaanse filosoof

‘We leven in een tijdperk dat diepgaand en haast onomkeerbaar is aangestoken en aangetast door de wereldwijde dodelijke ziekte ‘pecunimanie’, de blinde, bandeloze en inhumane liefde voor geld en rijkdom.’

Dat schrijft de Zuid-Afrikaanse filosoof Mogobe Ramose in zijn boek Ubuntu. Stroom van het bestaan als levensfilosofie.

Ramose is hoogleraar filosofie in Pretoria, Zuid-Afrika. Nadat hij twintig jaar als balling in Europa heeft gezeten, onder andere in Leuven en Tilburg. Onlangs verscheen de vertaling van zijn klassieke studie over Ubuntu, waarin hij de basisprincipes van de Afrikaanse levenshouding en filosofie beschrijft.

Ubuntu is door het koloniale imperialisme en de westerse gevoelens van superioriteit in de verdrukking gekomen, maar Ramose haalt het met verve uit die positie van minachting naar boven als een inspirerende alternatieve visie op het bestaan.

De principes van Ubuntu druisen dwars tegen het alhier heersende individualisme in. Daarmee heeft het andere, en wellicht vruchtbaardere antwoorden op de grote uitdagingen van onze tijd, die alleen collectief zijn op te lossen: klimaat, energie, armoede, competitie, burn-out.

Mogobe Ramose maakt een gesprek over Ubuntu het liefst zo concreet mogelijk

In zijn boek citeert hij een paar keer uit het boek Conversations with Ogotemmeli om uit te leggen wát Ubuntu dan is: ‘Zoals iedereen geeft aan alle anderen, zo ontvangt ieder ook van allen. Er vindt tussen de mensen een voortdurende uitwisseling plaats, een onophoudelijke beweging van onzichtbare stromen. En dat moet zo zijn, wil de universele orde voortbestaan. Het Woord is voor iedereen in deze wereld, het moet komen en gaan en worden uitgewisseld, want het is goed om de levenskrachten te geven en te ontvangen.’

Alles draait dus om twee principes: beweging en afhankelijkheid. Ubuntu ziet het leven als een stroom, als iets wat zich onophoudelijk ontvouwt. En daaruit vloeit als vanzelf voort dat alles met elkaar verbonden is. Niemand is een eiland. Onafhankelijkheid bestaat niet. Dit vraagt waarachtigheid en de bereidheid om te delen.

Overigens maakt Mogobe Ramose een gesprek over Ubuntu het liefst zo concreet mogelijk. Zo komen onder andere aan de orde: de politiek van Mandela, de invasie in Irak, het gebruik van dieren voor de medische wetenschap, de liedjes en verhalen die zijn moeder en grootmoeder hem leerden, tot zelfs de Vaderlandse Geschiedenis: Bonifacius die in 754 bij Dokkum werd vermoord. Ook dat kun je zien in het licht van Ubuntu.

Verder verdiepen?