Beste,

‘Het Nederlandse boekenvak, als immer op zoek naar nieuwe toekomstperspectieven, dobbert [in een] Bermudadriehoek rond, met alle tegenwind en hoge golven van dien.’

Dat in De Gids. Zelf dobberde hij er bijna veertig jaar in rond, tot hij vorige maand afscheid nam als directeur van Athenaeum Boekhandel in Amsterdam. Met zo’n lange carrière in het boekenvak was ik benieuwd naar zijn observaties.

Die Bermudadriehoek, stelt Asscher, houdt het Nederlandse boekenvak gevangen. Vernieuwing blijft uit, en dat komt door deze drie misverstanden:

1. Digitalisering zou dé oplossing zijn

Volgens Asscher is er een ‘zelfverklaarde’ voorhoede van ondernemers van buiten het boekenvak – denk aan consultants en IT-specialisten – die digitalisering hoog in het vaandel hebben. Te hoog, want digitalisering is niet de heilige graal, vindt Asscher.

Kijk maar naar de ‘totale e-bookrevolutie’ die is uitgebleven. ‘Digitalisering in het boekenvak is als de waterleiding in een hotel. Zeer onmisbaar, maar de tijd dat je gasten kon imponeren met het bordje ‘Warm en koud stromend water’ is voorbij.’ Voor vernieuwing is volgens Asscher meer creativiteit nodig.

2. Boeken verkoop je dankzij metadata

‘Informatie-optimisten in de boardrooms van het Nederlandse boekenvak’ zien in de persoonsgegevens van lezers vele mogelijkheden voor boekpromotie en -verkoop. In de ogen van Asscher zijn ze ‘louter restafval.’ Hij vergelijkt het met rondsnuffelen in iemands vuilnisbak. ‘Niet de vuilniszak van de lezer moet bereikt worden, maar het hoofd, het hart en – ja ook – de portemonnee.’

3. Investeerders hebben een realistische blik op boekenvakbegrotingen

‘Banken houden niet van krimpsectoren, voor mecenassen is het boek niet sexy genoeg en het adagium ‘boeken zijn anders’ geldt niet in de ogen van accountants en faillissementscuratoren,’ schrijft Asscher.

Het is volgens hem daarom moeilijk om de juiste geldschieter of eigenaar te vinden bij overname (als de oorspronkelijke eigenaar met pensioen gaat) of te behouden (bij tegenvallende resultaten). De verwachtingen en de resultaten komen daardoor uit elkaar te liggen.

Wat me opvalt aan dit pleidooi

Asscher stelt dat succesvolle innovatie bestaat uit een combinatie van het traditionele en het nieuwe.

Mee eens.

Maar als je die samenhang tussen het oude en het nieuwe zoekt, helpt het volgens mij niet om iedere vorm van het nieuwe af te doen als iets vies, en vooral: als iets wat buiten het boekenvak ligt.

Want dat valt me op. De misverstanden die Asscher als zodanig presenteert, lijken niet zozeer te leven in het boekenvak, maar bij mensen van buitenaf. De buitenstaanders die in digitalisering het antwoord zien op de vraag naar vernieuwing, de door geld gedreven bestuurders die het gebruik van metadata van lezers opdringen, en de financiers of eigenaren die onrealistisch krappe begrotingen opleggen.

En daarbij gaan ze ook nog eens voorbij aan de eeuwenlange traditie van het geschreven en gedrukte woord, aldus Asscher. ‘In elk geval moeten uitgevers, boekverkopers en bibliothecarissen zich minder laten afleiden door wat buitenstaanders uit eigenbelang in ons vak naar binnen gooien.’

Het grootste misverstand?

Maar binnen het boekenvak lijkt er volgens mij ook een misverstand om zich heen te grijpen. Er is helemaal geen Bermudadriehoekachtige gevarenzone. In ieder geval niet meer of nog niet.

Kijkend naar lijkt het met die tegenwind en hoge golven mee te vallen. Er is al drie jaar sprake van een kleine maar zekere groei. Een briesje in de rug, zo je wilt.

Toch wordt door Asscher de schijn gewekt dat de boekenmarkt in een crisis verkeert.

Ik moest denken aan een dat mijn collega Lynn Berger schreef over de paradox van de permanente crisis. Toen de financiële crisis uitbrak, rekten politici het begrip ‘crisis’ van een korte toestand op tot een jarenlange staat waarin het land verkeerde. ‘De term is verworden tot een manier om politieke verantwoordelijkheid af te schuiven, terwijl aan de wortels van de problemen niets wordt gedaan,’ schrijft ze.

En zoiets lijkt soms ook te gebeuren in het boekenvak. Het boekenvak laten dobberen in een gevarenzone, gevangen in de greep van een Bermudadriehoek vol misverstanden die door buitenstaanders zijn opgelegd: daaruit spreekt iets defensiefs en iets passiefs.

Ik sluit me aan bij Lynn Berger: ‘Woorden doen ertoe. Hoe je de werkelijkheid noemt, bepaalt hoe je die werkelijkheid ervaart, en daarmee je actieradius.’

Tot volgende week,

Milou

Mijn nieuwsbrief per mail ontvangen? Dat kan! Bijna elke week stuur ik een mailtje waarin ik je op de hoogte houd van mijn zoektocht naar het lezen, schrijven en uitgeven van de toekomst. Schrijf je hier in!