Dit raadslid ging de gemeenteraad juist uít om iets te bereiken

‘Ik zie liever minder, minder PvdA’, krijgt gemeenteraadslid Esther Grondijs te horen van de leider van Ronde Venen Belang in het drukbezochte dorpshuis van Vinkeveen. ‘Wij hebben ook andere politieke vrienden’, zegt de lokale CDA-voorman van de gemeente in het plassengebied tussen Utrecht en Amsterdam.

Grondijs, gemeenteraadslid voor de fractie PvdA/GroenLinks/LokaalSociaal, wil de receptie aangrijpen om slepende kwesties vlot te trekken samen met haar coalitiegenoten. Een nieuw jaar, een nieuwe start, denkt ze.

Maar ze vangt bot.

Wat is het probleem?

Voor raadslid Grondijs zijn ze de zoveelste aanwijzing dat deze gemeenteraad niet meer de plek is waar ze dingen gedaan kan krijgen. ‘Het was niet leuk meer en inspiratie was ver te zoeken. Het ging nergens over’, concludeert ze nu.

Een van die kwesties die Grondijs aan wil pakken, is het Meerbad, het verouderde zwembad bij het Abcoudermeer. Het staat dan net een paar dagen leeg en zal binnenkort worden gesloopt om ruimte te maken voor appartementen.

Plannen om op een andere plek een nieuw zwembad te bouwen zijn er wel, maar worden door de gemeenteraad in de ijskast gehouden

Het zwembad had een belangrijke functie in het dorp: elk jaar haalden zo’n vijfhonderd kinderen er hun zwemdiploma en waterpolovereniging Meerkoeten speelde er haar competitiewedstrijden. Nu het zwembad gesloten is, zijn de Abcoudenaren aangewezen op het Veenweidebad in Mijdrecht, 15 kilometer verderop, of Optisport in de Bijlmermeer in Amsterdam.

Plannen om op een andere plek een nieuw zwembad te bouwen zijn er wel, maar worden om financiële redenen al tijden door de gemeenteraad in de ijskast gehouden, hoe hartstochtelijk de dorpelingen ook pleiten voor eigen zwemwater.

Waarom nog worstelen in de raad?

Grondijs’ partij heeft de kwestie samen met D66, ChristenUnie/SGP en twee lokale fracties de afgelopen jaren telkens op de agenda van de gemeenteraad gezet, maar het dossier zit muurvast.

Op diezelfde nieuwjaarsreceptie loopt Grondijs ook een bestuurslid van de Stichting Zwembad Abcoude tegen het lijf, dat al jaren ijvert voor een nieuw zwembad in combinatie met een gymzaal. Zij complimenteert Grondijs met haar inzet. En dan valt bij haar het kwartje. ‘Ik zag die mensen worstelen en dacht: ik kan jullie helpen.’

Maar is dat te rijmen met haar positie als gemeenteraadslid?

Abcoude redt zich wel?

Abcoude is samen met Baambrugge in 2011 als laatste toegevoegd aan De Ronde Venen, een fusiegemeente met acht dorpskernen. Er wonen ruim 42.000 mensen verspreid over een plassengebied van ruim honderd vierkante kilometer, dat doorsneden wordt door de tien rijbanen van de A2.

In het gemeentehuis in Mijdrecht is het nieuwe zwembad voor Abcoude maar een van de vele wensen van de inwoners van de fusiegemeente. Abcoude redt zich wel, is daar de opvatting, zoals Abcoude dat altijd heeft gedaan.

Vanaf 2020 zullen de kinderen nergens in het dorp nog kunnen gymmen

Die afstandelijke houding ervaart ook de stichting achter de Kees Bonzaal, de zwaar verouderde sporthal van Abcoude. Omdat er geen zicht is op renovatie, zegt het bestuur in 2015 het huurcontract van de basisscholen in het dorp op.

Gevolg: vanaf 2020 zullen de kinderen nergens in het dorp nog kunnen gymmen. De stichting achter de Kees Bonzaal hoopte met het opzeggen van de huur de gemeente onder druk te zetten om mee te denken met een oplossing, bij voorkeur in combinatie met het zwembad. Maar nee: het blijft vanuit Mijdrecht doodstil.

Een radicaal besluit

Grondijs (1957) denkt dat de Stichting Zwembad Abcoude en het bestuur van de versleten gymzaal iemand als haar goed kunnen gebruiken. Van huis uit is ze jurist en tot 2013 werkte ze bij verschillende banken waar ze bedrijven begeleidde die in moeilijkheden waren gekomen. ‘Altijd met het oog op wat er nog wél kon, niet om ze zo snel mogelijk naar een faillissement te loodsen.’

Door haar acht jaar ervaring in de gemeenteraad kent ze het politieke spel en kan ze namens de burgers voor tegenwicht zorgen.

Maar om dat in alle vrijheid te doen zonder last te krijgen van belangentegenstellingen, moet ze de gemeenteraad uit. Als bestuurslid zal ze in dit stadium effectiever werken dan als politicus. En haar zetel komt in goede handen bij haar jonge en ambitieuze opvolger.

Omdat ze geen vaste baan meer heeft, steekt Grondijs direct al haar tijd in het zwembadplan. Ze weet dat er behalve een financieel gezond voorstel ook iets concreets op tafel moet komen, wil ze voldoende medestanders vinden. Ze schakelt architect Max van Huut in, die ze kent uit haar verleden als adviseur. In februari 2016 wandelt hij rond bij een kavel bij NS-station Abcoude om te onderzoeken of daar ruimte is voor een zwembad.

Twee maanden later heeft Van Huut de eerste schetsen klaar - vrijblijvend, want het is maar de vraag of het zwembad er ooit zal komen. Hij ontwerpt een gebouw met verrassende schuine lijnen, veel licht en gekleurd in zachte pasteltinten. Met daarin een sportzaal die te splitsen is in twee gymzalen en een bescheiden kantine, waar inwoners kunnen klaverjassen, biljarten, elkaar ontmoeten: een verenigingshart dat voorlopig het ‘Sporthuis’ wordt gedoopt.

Alle gewenste onderdelen passen erin. Maar papier is papier. Hoe kan de stichting Zwembad Abcoude de stap zetten naar werkelijk bouwen?

Waarom wil de raad geen nieuw sportgebouw?

Zoals elke gemeente heeft ook De Ronde Venen meer ambitie dan geld. Moet er echt een zwembad bij terwijl in Mijdrecht het Veenweidebad staat? Ja, zeggen de voorstanders, want Abcoude heeft altijd een goed functionerend zwembad gehad. Het nieuwe Sporthuis kan zichzelf bedruipen met dezelfde gemeentelijke bijdrage die het oude Meerbad ontving.

De stichting vraagt van de gemeente een bijdrage van 1,5 miljoen euro voor de bouw: de rest wil ze lenen bij de Bank Nederlandse Gemeenten. De Abcoudenaren zullen met inkomsten uit onder meer zaalhuur en zwembadkaartjes de lening in veertig jaar keurig afbetalen, zo hebben ze becijferd. De berekeningen zijn voorzichtig: net zoveel zwemmers als in het oude Meerbad, net zoveel sporters als in de Kees Bonzaal, geen overdreven verwachtingen van de horeca.

Het enige risico dat de gemeente De Ronde Venen loopt: mocht het Sporthuis in Abcoude het ergens in de loop van die veertig jaar niet redden, dan moet de gemeente het restant van de lening aan de bank terugbetalen. Maar daar krijgt de lokale overheid vervolgens het gebouw met de grond voor terug.

Klinkt als een goede deal, vindt Grondijs.

Half Abcoude wil een nieuw zwembad

In juni 2017 brengt de stichting Zwembad Abcoude het Sporthuisplan als burgerinitiatief naar de gemeenteraad. Voor zo’n initiatief zijn honderd handtekeningen nodig: de stichting haalt er 3.500 op. Meer dan de helft van de volwassen inwoners van Abcoude heeft getekend.

Maar een deal komt er niet, blijkt tijdens de gemeenteraadsvergadering.

Blijven praten en meebuigen, houdt Grondijs haar medebestuurders voor

De VVD en het CDA vinden het financiële risico te groot. De fractie van Ronde Venen Belang (RVB) vindt de zakelijke aanpak verkeerd: die wil dat de gemeente juist meer gaat bijdragen, zodat de borgstelling omlaag kan. Blijven praten en meebuigen, houdt Grondijs haar medebestuurders voor.

Hoewel zij niet inziet waarom de gemeente beter af is met een veel hogere eigen bijdrage, kan ze de zetels tellen: zonder de vier van Ronde Venen Belang is er geen meerderheid. Ze heeft de steun nodig van dezelfde politicus die haar anderhalf jaar geleden ‘minder, minder PvdA’ toewenste.

Er volgt een time-out die de hele zomer zal duren en waarin de partijen driftig overleggen. De RVB belooft het Sporthuis te steunen als het voorstel meer tegemoetkomt aan de ideeën van de partij over het centrum.

Het Sporthuis lijkt er te gaan komen.

Waarom waren we hier eigenlijk tegen?

Maar dan vindt er ineens een opmerkelijke verschuiving plaats. De VVD maakt een interne crisis door. Twee fractieleden stappen over naar Ronde Venen Belang, dat daarmee op zes zetels komt en zich prompt weer tegen het Abcouder Sporthuis keert.

Tegelijk komt daardoor bij de VVD juist ruimte vóór het Sporthuis. De VVD wijst een nieuwe woordvoerder aan voor het plan. Waarom waren we hier eigenlijk tegen, vragen de overgebleven fractieleden zich af. De VVD zal het plan steunen. Grondijs telt de zetels: 15 voor, 12 tegen.

Tijdens de beslissende raadsvergadering van 28 september 2017 eindigt de stemming in 26 voor. Slechts één CDA’er is tegen. Ook Ronde Venen Belang gaat overstag. Zolang de andere kernen geen risico lopen, kan Abcoude zijn zwembad krijgen, redeneert woordvoerder René Bultena.

De stichting kan door, vanuit de gemeente wordt ondersteuning beloofd.

Wie risico’s zoekt, kan ze vinden

Voorwaarts? Met mate, merkt Grondijs: ‘Onze stichting doet met dit zwembad iets wat een gemeente normaal gesproken in eigen hand houdt. Dus de wethouder wilde van haar ambtenaren advies hoe ze verder moest. Dan vraagt zo’n ambtenaar: wilt u het snel of zorgvuldig? Nou, zorgvuldig natuurlijk. En dan gaan heel veel mensen zich ermee bemoeien.’

Dat blijkt eens te meer als eind 2017 het project stil komt te liggen. De wethouders van CDA en RVB krijgen koudwatervrees. Er is nog geen ondertekende samenwerkingsovereenkomst, en voordat die er ligt, mag er van een aantal fracties geen gemeentegeld naar de voorbereidingskosten gaan.

Onze stichting doet met dit zwembad iets wat een gemeente normaal gesproken in eigen hand houdt

De VVD-wethouder van sportzaken kan niet verder. Om de zaak vlot te trekken komt de VVD-fractie na gesprekken met coalitiepartner RVB met een aanvullend financieel voorstel.

De stichting zucht maar buigt mee, want het is de enige weg om weer beweging in het dossier te krijgen. Met een kleine meerderheid gaat de raad uiteindelijk toch akkoord.

De RVB, eerst tegen, daarna voor, is nu weer tegen. Woordvoerder René Bultena: ‘Ik zit zelf ook in projectontwikkeling en zwembaden. Bouwkosten lopen overal op. Straks komt er toch een sluitende offerte, maar heeft de gemeente er geen grip meer op. Dan zijn wij ons geld kwijt, of we moeten er nog meer in steken. Op zich draag ik het een warm hart toe, maar ik hoop niet dat de stichting nog eens terugkomt, want dan heb je de poppen aan het dansen.’

Wat zijn de gevolgen van het gesteggel in de raad?

De stichting Zwembad Abcoude heeft door het gesteggel in de gemeenteraad veel tijd en energie verloren, realiseert Grondijs zich. Maar als projectleider van Het Sporthuis Abcoude blijft ze volop aan de slag. De bevolking in haar dorp staat te trappelen om te komen zwemmen, sporten en mee te doen.

De stichting zamelt geld in, zodat er extra’s mogelijk worden zoals een pierenbadje, of verlichting onder water. Het zoeken naar aannemers is begonnen, onder begeleiding van experts in het beheersen van de bouwkosten – want voordat de eerste paal wordt geslagen, na de komende zomer, moet de initiatiefgroep nog eenmaal naar het college van burgemeester en wethouders van De Ronde Venen om te laten zien dat het project binnen budget blijft. En dat kan na de verkiezingen van 21 maart weer een heel ander college zijn.

Maar nieuwe wethouders kunnen Het Sporthuis niet meer torpederen, denkt Grondijs. ‘Over twee jaar staat het er. Dit is de nieuwe tijd. Als mensen in een gemeenschap iets willen, dan werkt het op deze manier, met een burgerinitiatief. Zo staat het ook in alle partijprogramma’s: luister naar de burger. Maar daar worstelt deze gemeente wel mee, dat heb ik gemerkt. Luisteren naar de burgers en hun plannen goedkeuren, betekent ook loslaten en vertrouwen geven. Daar hebben ze moeite mee.’

Moet Grondijs dan toch maar weer zelf terug de politiek in, om die boodschap te laten doordringen?

‘Ik heb mezelf kandidaat gesteld voor het geval dat nodig mocht blijken. Maar in alle eerlijkheid: ik heb deze laatste twee jaar als vrijwilliger voor dit burgerinitiatief meer voor elkaar gekregen dan in de acht jaar als raadslid.’

Hoe je echt iets kunt bereiken:

De politiek is er voor de burger. Wij geven onze stem aan mensen die we vertrouwen, en dan verwachten we dat ze goed werk doen. Maar bij burgerinitiatieven zoals dat van Het Sporthuis Abcoude blijkt het onvoorstelbaar moeilijk om werkelijke samenwerking te bereiken tussen burgers, politici en ambtenaren.

Het zou moeten gaan om een rationele afweging van verschillen van inzicht, maar soms lijkt een politiek meningsverschil uit te groeien tot een soort persoonlijke vete. Die kan zelfs met de raadszetel meereizen als een politicus overstapt naar een andere partij, zoals bij de transfer van twee VVD-leden naar Ronde Venen Belang.

In de eerste aflevering van deze serie, over de laanbomen in Lochem, gebeurde iets vergelijkbaars. Daar kwamen nieuwe politici in de raad voor GroenLinks en veranderde de fractie van standpunt over het kappen van gezonde bomen om onderhoud van andere te betalen. Of dat ook gevolgen heeft voor de gemeentelijke aanpak moet na de verkiezingen blijken.

Soms lijkt een politiek meningsverschil uit te groeien tot een soort persoonlijke vete

Kom je verder met burgerparticipatie dan met politiek, zoals de stap van Grondijs lijkt aan te tonen? Dat zou wonderlijk zijn. De politiek is juist bedacht als de arena waarin volksvertegenwoordigers bepalen waar het heen moet met de samenleving, van het lokale niveau tot wereldwijd.

Politici zeggen daarbij graag te luisteren naar de ideeën van burgers. Maar die burgers moeten dan wel heel veel doorzettingsvermogen meebrengen, laten de gebeurtenissen in Abcoude zien.

Hoe komt dat volgens jullie? Wat kunnen we eraan doen om van ervaringen als in Abcoude te leren? Esther Grondijs van Het Sporthuis Abcoude praat mee.