‘Voor de allure moet u in het stadhuis zijn’

Kiezer in het stemhokje: ‘Ik kan mijn naam niet vinden.’

Begeleider: ‘Je moet op iemand anders stemmen, Hans.’

Kiezer: ‘Ik ga al die namen langs, maar het zijn er zo veel. Op hoeveel mag ik stemmen?’

Begeleider: ‘Op eentje maar, Hans.’

De radio toeterde gisteren de hele dag dat de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen zo laag was. Maar wij zagen gisteren alleen maar gretige en ook iets minder gretige kiezers. Wij, dat zijn de leden van stembureau 5 in Dordrecht. Stembureau 5 is gevestigd in een leegstaand schoolgebouw, dat anti-kraak bewoond wordt. Er zaten gaten in de ruiten en er lag veel stof op de vloer. We moesten het ermee doen. Voor het democratisch proces leek het ons geen belemmering.

Voordat we het stembureau om halfacht openden, moesten we nagaan of aan alle eisen was voldaan, zoals het in de instructies stond beschreven. ‘Controleer of het uittreksel van het register van ongeldige stempassen en de voorbeeld stempas aanwezig zijn. Controleer of de brochure met afbeeldingen van geldige identiteitsdocumenten, de Kieswet en het Kiesbesluit aanwezig zijn. Controleer of de stembus leeg en gesloten is. De voorzitter bewaart de sleutel. Controleer of in ieder stemhokje een gedragswijzer voor de kiezer hangt. Controleer of in ieder stemhokje kandidatenlijsten hangen. Controleer of in ieder stemhokje rood schrijfmateriaal ligt. Controleer of de gedragswijzer in het stemlokaal hangt.’

Je weet hoe het moet?’ Jonge kiezer: ‘Gewoon kleuren, toch?

Kiezer nadat ze het stembiljet in de stembus heeft gegooid: ‘Zo, ik heb mijn burgerplicht weer gedaan.’

Kiezer die niet begrijpend reageert op een opmerking van een stembureaulid: ‘Sorry maat, mijn gehoorapparaat ligt nog thuis.’

Voordat we het stembureau openden, hebben we met duct tape richtingbordjes met het opschrift ‘stembureau’ op de deuren in het pand geplakt. Ook de metalen koordjes aan het eind van de rode potloden hebben we met plakband aan de stemhokjes geplakt. Je wilt niet dat het democratisch proces halverwege stokt bij gebrek aan stemmateriaal. En we hebben natuurlijk gecontroleerd of er voldoende stembiljetten waren. Pas toen, klokslag half acht, hebben we het stembureau geopend verklaard.

Stembureaulid tegen een kiezer die voor het eerst stemt: ‘Je weet hoe het moet?’

Jonge kiezer: ‘Gewoon kleuren, toch?’

Stembureaulid tegen een kiezer die zijn stembiljet eindeloos opvouwt: ‘Vanavond strijken we ze allemaal.’ 

We waren in stembureau 5 met zijn vijven. Voorzitter Gerda (58) die in Dordrecht raadslid en wethouder was en nog altijd de lijst duwt voor GroenLinks. Plaatsvervanger Hans (64) die al zeker dertig jaar een stembureau bemant en zich de tijd van het houten stemhokje nog herinnert. Onmisbaar was ook Betsie (60), die de stempassen en volmachten telde tot er geen twijfel meer kon bestaan over het aantal. Verder zat er toegewijde Danny (28) met zijn zwarte staartje en zijn modieuze ringbaard. De enige nieuweling, zonder enige ervaring, was ik (61).

Kiezer: ‘Ik moest mijn hond uitlaten. Ik denk: dan kan ik net zo goed gaan stemmen.’

Lid van het stembureau tegen een kiezer die misprijzend kijkt naar het sjofele stemlokaal: ‘Mooier kunnen we het niet maken, mevrouw. Voor de allure moet u in het stadhuis zijn.’

Kiezer: ‘Ik heb toch maar op de SP gestemd. Van de Kieswijzer moest dat.’

De taken in een stembureau waren overzichtelijk verdeeld. De voorzitter nam de stempassen, volmachten en identiteitsbewijzen in ontvangst. Ze controleerde die. Als dat allemaal in orde was, las ze het nummer van de stempas luidkeels op.

Lid 2 ging dan na of dat nummer in het register van ongeldige stempassen stond. Zo niet, dan overhandigde hij de kiezer een dichtgevouwen stembiljet.

Lid 3 hield nauwlettend in de gaten dat er nooit meer dan één persoon tegelijkertijd in een stemhok verdween. Vooral Turkse mannen hadden de neiging hun vrouw te adviseren. Hulp in het stemhokje was niet toegestaan, ook niet aan verstandelijk gehandicapten of analfabeten. Voor mensen met een zware lichamelijk handicap werd een uitzondering gemaakt. Aan slechtzienden stelde het stembureau desgevraagd een loep beschikbaar.

Volgens Betsie was stembureau 5 verreweg het leukste stembureau van de hele stad. Zo’n typisch kiesdistrict in de binnenstad, waar je te maken kreeg met alle lagen van de bevolking. En zo was het ook: advocaten van het Gerechtsgebouw, leden van de Turkse gemeenschap, cliënten van het Leger des Heils, en alles wat daar tussen zat. Ze kwamen allemaal stemmen.