Dit was jaar vijf van De Correspondent

Op 30 september bestaat De Correspondent vijf jaar. Zoals altijd blikken we dan terug op het jaar dat achter ons ligt. In het vorige jaarverslag typeerde oprichter Rob Wijnberg de ontwikkeling van De Correspondent als ‘stormachtig’ en die storm is zeker niet gaan liggen.

Dit was, bijvoorbeeld, het jaar waarin wij Joris Luyendijk als correspondent en editor-at-large verwelkomden, een van onze allereerste boeken de hele wereld overging en we een fulltime gespreksredacteur aanstelden om nog meer uit de gesprekken met onze leden te halen.

Het was ook het jaar waarin wij onderwerpen als migratie, de schuldenindustrie, de staat van het onderwijs, de uitholling van onze democratie en de toekomst van onze mobiliteit uitdiepten. Waarin we bijzondere verhalen maakten over oliebedrijven, alledaagse helden, privacy bedreigende fitness-apps, de baby-industrie en dubieuze diners van een volksvertegenwoordiger met een racist.

Het was het jaar waarin het kabinet beleid maakte als gevolg van ons journalistieke werk en de Nederlandse en Amerikaanse ministeries van Defensie medewerkers verboden bepaalde technologie te gebruiken, in reactie op onze onthullingen.

De hoofdredactie veranderde eveneens. Rob Wijnberg woont momenteel in New York, waar hij zich samen met medeoprichter Ernst-Jan Pfauth stort op het oprichten van het Engelstalige The Correspondent.

Anderhalf jaar lang, sinds maart vorig jaar, was Maurits Martijn plaatsvervangend hoofdredacteur. Sinds deze zomer heeft hij zijn correspondentschap weer hervat en hebben Rosan Smits, voorheen adjunct-hoofdredacteur, en Sterre Sprengers, voorheen chef beeldredactie, het hoofdredactionele stokje overgenomen.

Op de achtergrond, minder goed zichtbaar voor leden, is ook onze redactie het afgelopen jaar grondig veranderd. Toen De Correspondent in 2013 begon, waren wij met z’n dertienen. Iedereen was (mede)verantwoordelijk voor alles – en dus voor niks. Deze vrolijke chaos werkte toen goed. Maar inmiddels zijn we met meer dan vijftig collega’s en dat vereist – hoe weinig startup-romantisch het ook klinkt – meer structuur en professionaliteit.

Daarom besloten we de organisatie van de redactie grondig te vernieuwen. Er zijn realistischer deadlines, uitgewerkte projectplannen en een goed gevulde publicatieplanning. En, belangrijker nog, er wordt niet meer, zoals voorheen, structureel overgewerkt.

Allemaal nieuwe collega’s in gloednieuwe rollen!

Om dit mogelijk te maken, hebben we het afgelopen jaar veel nieuwe collega’s verwelkomd.

Zo is Daphne van der Kroft onze eerste campagneleider. Haar missie is onze journalistiek bij zoveel mogelijk mensen te krijgen, zodat die zoveel mogelijk maatschappelijke invloed heeft.

De eerste vruchten daarvan zijn al zichtbaar: mede dankzij haar inspanningen zorgde onze onthullingen over fitness-app Polar tot nieuw beleid van ministeries van Defensie wereldwijd, bijvoorbeeld. Ook zijn we onder haar leiding begonnen de wensen van onze leden in kaart te brengen met korte enquêtes.

Yahya Ouzahir is onze nieuwe redactiemanager, verantwoordelijk voor het wel en wee op de redactie (denk aan: het ontvangen van gasten, het doen van de boodschappen). Ook is Yahya het eerste aanspreekpunt voor jullie, onze leden, als je algemene vragen hebt over je lidmaatschap, de site of iets anders.

Najib el Moussaoui bemant ondertussen onze technische helpdesk, zowel voor collega’s als voor leden. Marnix de Bruyne heeft ons versterkt als eindredacteur. En met de komst van Lise Straatsma en Isabelle van Hemert is de beeldredactie verder uitgebreid.

De socialemediaredactie is verstevigd met de komst van Malouk van der Velden. En Riffy Bol ondersteunt correspondenten bij hun journalistieke onderzoeken en verifieert jullie expertisetitels.

Andreas Jonkers, sinds de oprichting in 2013 eindredacteur, is dit jaar onze adjunct-boekenuitgever geworden. Maaike Goslinga is als redactiechef verantwoordelijk voor de planning van alle verhalen en scout nieuwe correspondenten voor de hoofdredactie. Gwen Martèl is van redactie-assistent uitgegroeid tot onze eerste gespreksredacteur. Sophie Bergisch coördineerde voorheen alle spreekverzoeken en is nu financieel manager.

En deze nieuwe correspondenten kwamen ons versterken

Natuurlijk bleven we ook investeren in de kern van ons werk: journalistiek maken.

Zo onderzoekt Hiske Versprille voor ons als correspondent Melk de Nederlandse melkveehouderij en zuivelindustrie, waarbij ze put uit de geschiedenis van haar boerenfamilie.

Correspondent Verzwegen geschiedenis Karin Amatmoekrim belicht elke maand een onbekende, onderbelichte of ontkende geschiedenis.

Cabaretier Micha Wertheim schrijft als correspondent Satire over de veranderende rol van satire en kunst, over hoe satirici politiek bedrijven en politici een persiflage van zichzelf zijn geworden.

Correspondent Kleding Emy Demkes onderzoekt hoe kleding een wegwerpproduct werd, wat daarvan de gevolgen zijn, én hoe je zelf als consument betere keuzes kan maken.

Correspondent Samenleven Kauthar Bouchallikht was onderzoeksassistent bij De Correspondent en heeft nu een tweewekelijkse column over samenleven.

Correspondent Zingeving Arjen van Veelen is begonnen met een nieuwe serie over hoe de moderne mens betekenis geeft aan het leven.

En begin deze maand kondigden we aan dat Joris Luyendijk een vrije rol heeft gekregen als editor-at large, een correspondentschap vervult onder de titel ‘Slecht nieuws’ en presentator wordt van onze nieuwe podcast die we binnenkort lanceren.

Deze nieuwe correspondentschappen brengen ons dichter bij ons journalistieke ideaal: correspondenten die langdurig een onderwerp uitdiepen, in samenwerking met leden.

Daardoor zijn we nog selectiever geworden in het publiceren van losse artikelen. Die plaatsen we alleen nog als ze binnen thematische series passen, of een nieuw perspectief of expertise toevoegen aan de onderwerpen van onze correspondenten.

Zoals het verhaal over onbekende zwarte sleutelfiguren uit de geschiedenis van Miguel Heilbron, Mitchell Esajas en Jessica de Abreu, die als oprichters van The Black Archives toegang hebben tot uniek bronmateriaal.

En bijvoorbeeld het verhaal van de gevluchte Syrische journalisten Linda Bilal en Jaber Baker, die schreven over het Syrische perspectief op ‘omgekeerde migratie’: die van Europeanen die naar hun geboorteland afreizen om zich aan te sluiten bij IS.

En, niet te vergeten: de serie over de staat van Duitsland van journalist Sophie Derkzen, die op de Nederlandse ambassade in Berlijn werkte én op de redactie van Die Zeit in Hamburg.

Een greep uit onze beste onderzoeksjournalistiek

We investeerden het afgelopen jaar opnieuw in onderzoeksjournalistiek, waarvan we hopen dat deze bijdraagt aan verandering van structurele misstanden.

Dit zijn vaak complexe projecten. Meerdere correspondenten werken maanden aan een onderzoek, waarna de hele redactie – van beeldmakers tot developers – meehelpt de onthulling zo goed mogelijk met jullie te delen.

Project Polar is zo’n onderzoek. Correspondenten Maurits Martijn, Dimitri Tokmetzis en Riffy Bol onthulden samen met journalist Foeke Postma van onderzoekscollectief Bellingcat dat het een koud kunstje is om via fitness-app Polar de namen en adressen te achterhalen van medewerkers van geheime diensten, mensen die werken op locaties waar kernwapens liggen opgeslagen en militairen op missie. Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. Deze onthulling werd wereldnieuws.

Voor gebruikers van fitness-apps publiceerden we een handleiding om de privacyinstellingen aan te scherpen van hun app. Het Nederlandse ministerie van Defensie nam in reactie op onze onthulling direct maatregelen en verbood het gebruik van sportapps en digitale horloges voor personeel. Ook het Amerikaanse ministerie van Defensie stelde een verbod in.

Ook het werk van correspondent Jelmer Mommers ging de wereld over. Eerder had Jelmer al laten zien dat Shell zo’n 25 jaar geleden in een interne video waarschuwde voor de ontwrichtende gevolgen van klimaatverandering.

Nu openbaarde hij interne documenten die wederom aantoonden hoeveel boter de Nederlandse oliereus op zijn hoofd heeft. Jelmers onthullingen zullen een rol spelen in een aantal klimaatrechtszaken tegen de multinational.

Verder namen we de banden van Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet met extreemrechts onder de loep. Correspondent Dimitri Tokmetzis en journalisten Mick van Biezen en Dennis l’Ami onthulden hoe Baudet in oktober 2017 vijf uur dineerde met Jared Taylor, een racistische white-supremacist.

Dat bleek te passen in een patroon: later brachten we naar buiten dat Baudet in het verleden ook al twee keer extreemrechtsicoon Jean-Marie Le Pen bezocht en dat er opvallende ideologische overeenkomsten tussen hen bestaan.

En eind 2017 publiceerde correspondent Jesse Frederik een dwingende diagnose van de crisis in de Nederlandse sociaaldemocratie, doorspekt met voorbeelden van mensen die verstrikt raakten in wat een sociaal vangnet had moeten zijn.

Zijn diagnose, die hij ook voordroeg als Den Uyl-lezing voor de gehele top van de PvdA, was het resultaat van ruim een jaar onderzoek, waarin hij met honderden lezers sprak over hun ervaringen met de verzorgingsstaat.

Onze bijzondere projecten

Nu zijn onthullingen fijn, maar wij beschouwen een correspondentschap als meer dan dat. Ons doel is om je via een gezamenlijke journalistieke zoektocht inzicht te geven in dieperliggende structuren die bepalen hoe de wereld werkt.

Zo dook correspondent Dick Wittenberg in de wereld van de ‘werkende armen’: mensen, vaak zzp’ers, met onzekere of onderbetaalde banen. Honderden leden droegen voorbeelden aan (vaak betrof het henzelf) en één lid schreef voor ons een indringend zelfportret. Een mooi gevolg: meerdere deelnemers aan het project kregen nadien banen aangeboden.

Een ander voorbeeld is onze serie over de Verzwegen geschiedenis van Nederland. In samenwerking met The Black Archives en FunX droegen leden onbekende, vergeten of verzwegen geschiedenisverhalen aan die nauwelijks aandacht krijgen in de mainstream geschiedeniscanon van ons land.

Correspondent Heiba Targhi Bakkali sloot het afgelopen jaar haar bijzondere project De Dementiedagboeken af met De Mens Zien. Deze luisterdocumentaire is geïnspireerd door ‘de Dagboekers’: ouderen met dementie, die een jaar lang hun ervaringen voor ons inspraken. Heiba maakte deze documentaire samen met onze podcastmaker Romanee Rodriguez en stagiaire Yelena Schmitz.

Correspondent Maite Vermeulen signaleerde dat het Europese migratiebeleid vooral buiten de Europese grenzen gevolgen heeft. Daarom verhuisde ze naar Nigeria, het land van herkomst van maar liefst een op de vijf Afrikaanse migranten in de Europese Unie. Daar onderzoekt ze nu de andere kant van ons migratiebeleid.

Correspondent Thalia Verkade doet onderzoek naar de toekomst van onze mobiliteit. Liet ze zich eerst nog leiden door het credo ‘hoe sneller hoe beter’, langzaam maar zeker zag ze de keerzijden daarvan. We accepteren honderden verkeersdoden per jaar, we plempen Nederland vol met asfalt zonder dat de files erdoor afnemen en we vergeten voor wie en waarvoor de publieke ruimte nog meer is bedoeld. Samen met planoloog (en lid) Marco te Brömmelstroet maakt ze ons deelgenoot van een radicaal nieuwe kijk op onderweg zijn.

Het werk van correspondent Lennart Hofman aan de frontlinie in Jemen verdient niet alleen aandacht vanwege zijn bijzondere artikelen, maar ook vanwege Lennarts doorzettingsvermogen om toegang te krijgen tot dergelijke conflictgebieden. Het kostte anderhalf jaar en duizenden euro’s om Jemen binnen te komen, maar het leverde zeldzame verslaggeving op van een verschrikkelijk conflict.

Tot slot gingen we de wereld over met het straatnamenproject van ontwerper Leon de Korte, data-analist Sara Sprinkhuizen en correspondenten Bregje Hofstede en Riffy Bol. Zij lieten zien dat mannen veel beter vertegenwoordigd zijn dan vrouwen in de straatnamen van Amsterdam en Utrecht.

Geïnspireerd door de methodologie van ons onderzoek herhaalden medewerkers van de Rijksuniversiteit Groningen het onderzoek voor hun eigen stad, met vergelijkbare resultaten.

De meest waardevolle gesprekken met leden

Iedere dag zien wij hoe jullie onze journalistiek beter maken door jullie kennis, ervaring en kritische noten te delen. Of het nu gaat om de melkveehouder die zijn ervaringen deelt over de veranderende landbouwindustrie, de Europarlementariër die meepraat over het migratiebeleid van de Europese Unie, salafisten die vertellen over het verschil tussen geloof en geopolitiek, of de volleybaltrainer die alternatieve spelopvattingen uit de doeken doet.

Jullie voedden Maite Vermeulens onderzoek in Nigeria met vragen over het Europese migratiebeleid in Nigeria, plozen met Jelmer Mommers en Kauthar Bouchallikht lesmateriaal uit om de invloed van de fossiele industrie op het lesmateriaal in kaart te brengen, namen deel aan een hackaton van Johannes Visser om inzicht te krijgen in salarissen van leraren, en deelden soms zeer pijnlijke ervaringen met verkeersongevallen in reactie op een oproep van Thalia Verkade.

Kortom, zonder bijdragen van leden kunnen we De Correspondent niet maken. In april stelden we daarom Gwen Martèl als gespreksredacteur aan jullie voor. Zij denkt mee over de vragen die wij jullie stellen, nodigt leden met specifieke expertise uit om deel te nemen aan het gesprek en zorgt ervoor dat experts van buiten De Correspondent meepraten onder de stukken.

En zo bedrijven we constructieve journalistiek: niet alleen het probleem beschrijven, ook oplossingen aandragen

Nieuws kan soms cynisch maken. ‘Er is zoveel mis in de wereld en ik kan er niks aan doen.’ Daarom geloven we bij De Correspondent in constructieve journalistiek: een manier van verhalen vertellen die niet alleen aankaart wat er mis is, maar die ook een antwoord probeert te vinden op de vraag: wat nu?

Zo organiseerden we in het verleden al eens de Ik Stap Over Van Bank Week, waarin we samen met duizenden leden overstapten op een duurzamere bank (De Correspondent bankiert bij Triodos). Ook hielden we een Privacy Week, waarin we manieren deelden om onze online privacy beter te beschermen, zoals met de privacyvriendelijke chatapp Signal.

Kleine stapjes, natuurlijk. Maar wat als uit ons journalistieke onderzoek blijkt dat ondeugdelijk overheidsbeleid beter kan worden gemaakt?

Grote impact hadden we het afgelopen jaar met de Schuldvrij!-campagne. Correspondent Jesse Frederik onderzocht de misstanden in de schuldenindustrie en schreef samen met Sarah Sylbing, Ester Gould, Annemarie Gehrels en Pieter Hilhorst het Schuldvrij!-manifest, met aanbevelingen voor beter schuldenbeleid.

Het manifest kreeg steun van rechters, deurwaarders, schuldhulpverleners, schuldenaren, zélfs van de grootste schuldeisers van ons land. En onze petitie erover werd door 30.000 lezers ondertekend.

Er kwam een Kamerdebat over het manifest, Jesse werd uitgenodigd in de Tweede Kamer voor een hoorzitting, hij schreef (met jullie hulp) een position paper, en ging bij RTL Late Night in debat met staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Tamara van Ark.

Het resultaat: lokale partijen namen het manifest over in hun verkiezingsprogramma’s. De Tweede Kamer nam moties aan, waardoor de schuldhulpverlening makkelijker haar werk kan doen, boetes op armoede worden afgeschaft en afspraken worden gemaakt met gemeenten over het beperken van huisontruimingen. En in mei 2018 presenteerde de staatssecretaris haar nieuwe ‘brede schuldenaanpak’.

Verhalen vertellen in beeld en illustratie

Zoals we originele verhalen willen vertellen, zo willen we je ook beeld laten zien dat je niet al overal tegenkomt. Bij ons geen hackers met hoodies en beveiligingscamera’s bij artikelen over veiligheid, of ijsberen en rokende schoorstenen als het over klimaatverandering gaat.

Toen we vijf jaar geleden begonnen, bestond onze beeldredactie uit één beeldredacteur en publiceerden we nog regelmatig beeld uit beeldbanken. De wens was om al het beeld speciaal bij de verhalen te (laten) maken, om zo nieuwe perspectieven te kunnen bieden.

Het afgelopen jaar bereikten we deze mijlpaal. We zegden ons abonnement op beeldbank Getty Images op en lieten steeds meer uniek beeld maken voor onze journalistieke producties.

We werken ook steeds vaker met bestaande fotografie- en kunstprojecten, zoals de samengevoegde puzzels in het project ‘Love = Love’ van Kent Rogowski in het interview van Nina Polak met relatietherapeut Esther Perel. 

Ook maken onze beeldredacteuren steeds vaker zelf beeld, zoals bij de verhalen van correspondent Kleding Emy Demkes. In ons nieuwe kantoor hebben we nu een foto- en videostudio, zodat we dit nog meer kunnen gaan doen.

Natuurlijk ging er ook van alles mis

Goed, genoeg borstklopperij. Want natuurlijk gaat lang niet alles goed. Ook wij begaan geregeld missertjes en missers.

Met dit korte artikel over een campagneposter van de Jonge Socialisten tegen de Sleepwet, sloegen we de plank mis. We vonden het een groot compliment dat hun poster veel overeenkomsten vertoonde met onze campagne rondom het boek Je hebt wél iets te verbergen, maar we wilden duidelijk maken dat we hier niet bij betrokken waren. Dat hadden we ook op een minder verongelijkte toon kunnen doen.

In een artikel over feminisme meldden we dat het CBS de loonkloof tussen mannen en vrouwen zou wijten aan seksisme. Dit klopte niet. Het CBS spreekt slechts van ‘een voorzichtige indicatie’ dat er sprake is van ‘ongelijk loon voor gelijkwaardig werk’. Terwijl leden ons hier direct op wezen, kostte het ons maar liefst zeven dagen om dit te recht te zetten.

Ook namen wij het nieuws dat Poetin-criticus Arkadi Babtsjenko zou zijn doodgeschoten in de Oekraïense hoofdstad Kiev te snel voor waar aan. We herpubliceerden een ‘videobrief’ van Babtsjenko, maar kort daarop onthulde hijzelf zijn dood in scène te hebben gezet. Het onderstreepte de noodzaak niet gehaast op het nieuws te reageren.

Alhoewel, een beetje meer ‘waan van de dag’ kan op zijn tijd ook geen kwaad, zeker als we willen dat ons werk impact heeft. Zoals bij de timing van een publicatie van correspondent Thalia Verkade.

In dit verhaal toont Thalia dat meer asfalt het fileprobleem nooit zal oplossen en dat files überhaupt het probleem niet zijn. Wij vonden dit een geweldig verhaal, dat bol stond van nieuwe inzichten. Een probleem: deze overtuigende debunk van een hardnekkige aanname achter de filebestrijding in Nederland kwam online precies een dag ná het Kamerdebat over, juist, files.

Verder publiceerden we een artikel over de toenemende segregatie in het Nederlandse basisonderwijs, maar – zoals leden terecht opmerkten – was de combinatie van de kop en het beeld stereotyperend. Hier was duidelijk iets misgegaan in de onderlinge communicatie op de redactie. Ook daar willen we komend jaar extra aandacht aan blijven geven.

Deze boeken gaven we dit jaar uit

Na vijf jaar hebben veel van onze correspondenten een enorme hoeveelheid kennis opgebouwd over een onderwerp. Zó veel, dat ze er een boek over kunnen schrijven.

We begonnen het jaar met het Dankboek van correspondent Zelfverbetering (en onze uitgever) Ernst-Jan Pfauth. Een boek dat je niet alleen kunt lezen, maar ook kunt gebruiken als dagboek.

Ook publiceerden we Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u van correspondent Marktwerking Sander Heijne. Daarin brengt hij acht jaar journalistiek onderzoek naar de privatisering van onze publieke diensten samen.

In juni kwam Amerikanen lopen niet uit van correspondent Arjen van Veelen. Daarin toont hij het Amerika dat in het land zelf vaak ‘flyover country’ wordt genoemd: het deel van de VS tussen New York en Sillicon Valley in.

Dit was ook het jaar waarin Rutger Bregman de wereld over reisde ter promotie van zijn wereldwijde bestseller Utopia for Realists, de vertaling van ons allereerste boek Gratis geld voor iedereen. De vertaalrechten van dit boek zijn inmiddels aan 31 landen verkocht, van Azerbeidzjan tot Zweden.

En ons meest recente boek ontvingen onze leden allemaal als verjaardagscadeau: Dit was het nieuws niet, een gesamtkunstwerk van alle correspondenten. Dit boek bevat 21 grote verhalen die het journaal zelden halen, maar die dieper inzicht geven in hoe de wereld werkt.

Tot slot: zo verbeterden we de site waarop je dit leest

Ook onze developers hebben het afgelopen jaar niet stilgezeten. Om met de meest in het oog springende ontwikkeling te beginnen: sinds kort is onze voorpagina voor leden geheel vernieuwd.

Ook lanceerden we een gesprekkendashboard: een overzicht van de oproepen van correspondenten onder hun verhalen, de experts die meepraten en bijzondere bijdragen van leden. Ook krijg je tegenwoordig – als je dat wilt – een seintje als er ontwikkelingen zijn in het gesprek dat je volgt of voert.

Heel blij zijn we ook met onze Collecties waarmee we ons enorme archief beter kunnen ontsluiten. Sinds eind januari hebben we al 98 collecties aangelegd. Je kunt een collectie ook volgen, zodat je een seintje krijgt als we er een verhaal aan toevoegen.

En wat brengt de toekomst ons?

Het was, kortom, een enerverend jaar.

Wat kun je het komende jaar verwachten?

Allereerst: onverminderd sterke journalistiek, natuurlijk. Over de almaar groeiende macht van technologiebedrijven, de omgang met de opwarming van de aarde, hoopgevende voorbeelden van politiek die wél werkt.

Maar ook: een nieuwe blik op mobiliteit, waarin reisbeleving en democratie op de weg belangrijker zijn dan reistijdwinst. En: meer agendazettende verhalen over het nieuwe feminisme en moderne zingeving.

We begonnen dit jaar al met het inspreken van een beperkt aantal verhalen – dat willen we het komende jaar veel meer gaan doen. Daarnaast gaan we investeren in datajournalistiek en openbronnenonderzoek. Als onze plannen lukken, hebben we straks naast correspondenten ook een ontwerper en een developer die zich daar fulltime mee bezig kunnen houden.

En verwacht een aantal prachtige boeken, bijvoorbeeld over de bizarre invloed van cijfers op onze samenleving. Ook werkt Rutger Bregman aan een nieuw boek.

En tenslotte willen we het komende jaar met jullie de grens over. Op naar een internationale journalistieke beweging: The Correspondent! Daarover, uiteraard, later veel meer.

Meer lezen?